Nahuatl hizkuntza-aholkularia hasiko da lanean
Lizbeth Sánchez Ortiz mexikarra da. Jatorriko herritarra da, nahuatl hiztuna, maseuala, Puebla estatuko mendilerroko biztanlea. Baina, hori baino gehiago ere bada. Sánchez apiriletik ari da lanean hizkuntza garatzeko aholkulari Tosepan mugimendu kooperatiboan, kooperatiba horretako hizkuntza biziberritzeko proiektu orokorra koordinatzen. Proiektuak, momentuz, lau hanka ditu: murgiltze eredura hurbildu gura duten eskola, irrati komunitarioa, corpusa batzeko proiektua eta lan arloko lau erabilera plan. Euskal Herriko euskara teknikariak albo batera utzita, lantokietan hizkuntza aholkulari moduan jardungo duen lehen pertsona da munduan.
Etxetik jaso ez baduzu ere, zergatik erabaki zenuen nahuatl hizkuntza ikastea?
Hainbat arrazoik bultzatuta erabaki nuen nahuatl ikastea. Hala ere, garrantzitsuena da maseuala naizela. Hizkuntza, hala ere, nire amama-aitaitaren belaunaldian galdu zen familian eta, horrexegatik, nahuatl ikasteak nire familiaren historia eta nire identitatea berreskuratzeko aukera ematen dit. Azken finean, nik gura dut nire pentsamendu eta bihotz maseualak berriro taupadaka hastea.
Orain arte irakasle aritu zara, baina orain hizkuntza garatzeko aholkulari arituko zara. Zer aldarterekin ekin diozu lan berriari?
Orain arte, irakasle aritu naiz bai, baina lan hori oso lotuta egon da nahuatl eta tutunaku hizkuntzen indartze eta biziberritzearekin. Betidanik saiatu naiz proposamen txiki eta kolektiboak lantzen hizkuntza horien geroa bermatzeko. Hori dela eta, erronka berri honi ekiteko aurretik ikasitakoa ere izango dut kontuan. Gainera, Emunen [Euskara eta berrikuntza soziala lantzen dituen kooperatiba] bidez jaso dudan trebakuntzan ikasitakoak ere lagunduko dit lan horretan. Beraz, nire asmoa da aurreko lanari segida ematea, hau da, gure hizkuntzen alde ekarpenak egitea, nahiz eta oraingoan beste alor eta esparru batzuetatik aritu.
Cuetzalangoa zara, Mexikoko Puebla estatukoa. Eta Tosepan mugimendu kooperatibako kide zara. Zelan azalduko zenuke labur-zurrean Tosepan zer den?
Datuak ematen hasi ahalko nintzateke: Tosepan, gaur egun, zortzi kooperatiben batasuna da, 430 tokiko kooperatiba dituena eta 36.000 familia barnebiltzen duena, eta produkzioa, aurrezkia, hezkuntza, osasuna, turismoa, etxebizitza eta gure lurraren defentsa lantzen dituena. Baina horrekin ez nuke Tosepan benetan zer den azalduko. Tosepan, izan ere, hori baino askoz gehiago da.
Tosepan lan eta ahalegin askoren ostean, amets kolektiboak sorrarazi eta bete dituen espazio edo mugimendua ere bada. Gure amama-aitaitek amets egin zuten eta ezinezkoa zirudiena lortu zuten. Horrexegatik, guk ere amets egiten ikasi genuen, eta gogor eta ahalegin biziz lan egiten ere ikasi genuen amets horiek eta amets berriak gauzatu ahal izateko. Hizkuntza proiektua, beraz, ametsa da, beste amets batzuei gehitzen zaien ametsa, gure maseual burujabetzen defentsara gehitzen den amets berria.
Tosepan barruko hiru lantokietan jarriko dira martxan nahuatl biziberritzeko planak. Zelan adieraziko zenioke euskaldun bati hiru gune horietan egiteko asmo duzuena?
Tosepan barruan hizkuntza proiektu osoa ari gara martxan jartzen eta proiektu horren ardatzetako bat lanari dagokiona da. Ardatz hori lantzeko, Emuneko eta Garabideko lankide batzuekin batera, hiru lantokitan hasi gara, proiektu pilotu modura. Gune bakoitzean hizkuntzen gaineko diagnostikoa egin zen. Diagnostiko horrek emaitza berdintsuak eman ditu motibazioei dagokienez, baina ez gaitasunei eta erabilerei dagokienez. Arlo horietan ezberdintasun nabarmenak izan dira.
Hortaz, gune bakoitzak bere ezaugarriak ditu. Hiruretan helburu orokorra jarri dugu, hau da, gure hizkuntza sendotu eta biziberritzea lantokietan. Baina gune bakoitzaren ezaugarrietara egokitu behar dugu, ezaugarri horiek aintzat hartu behar ditugu lana egiterako orduan. Moldatu behar ditugu, beraz, helburuak eta ekintzak lantoki bakoitzaren ezaugarrietara.
Euskal Herritik kanpo lantokietako biziberritze planetan aholkulari moduan jardungo duzun lehen pertsona izango zara. Zer erronka eta indar duzu lanari ekiteko?
Erronka oso handia da. Euskal Herritik kanpo ez da sekula probatu mota honetako proiektu bat, baina beharrezkoa zaigu ibiltzen hastea, nahiz eta inork bide hau guk baino lehen urratu ez. Horrek ere erantzukizun handia jartzen du nigan, baina lortuko dugula ziur naiz. Izan ere, lan hau ez da pertsona bakar batek egiteko modukoa, lan kolektiboa da eta kolektibotasun horretan dago benetako indarra.
Zer dugu euskaldunok ikasteko zuen esperientzietatik?
Ez dakit zer duzuen ikasteko. Hala ere, uste dut partekatzen jarraitu behar dugula. Ezberdintasun handiak ditugu –geografikoak, kulturalak eta linguistikoak, besteak beste–, baina borroka berean gaude: gure hizkuntzak berreskuratzeko eta indartzeko borroka, hain zuzen ere.
Marfa (AEB), 1954. Texasko basamortuko herri horretako Blackwell lehen hezkuntzako eskolan haurrak zeremonia berezi batean parte hartzera behartu zituzten. Irakasleek paper zatiak banatu zizkieten eta bertan zera idazteko eskatu: “Ez dut espainieraz hitz egingo, ez... [+]
Erreportaje honetako protagonistak Gasteizen bizi dira eta hizkuntza gutxiagotuetan hitz egiten dute: amazigeraz, galegoz, mirpuriz eta guaranieraz, hurrenez hurren. Soumia Berkani Ben Yahia, Toni Cid Armanda, Altaf Hussain, eta Sonia eta Delcy Godoy Bizzozzero dira. Euskal... [+]
Soziolinguistika Klusterrak antolatuta 2024ko Euskal Soziolinguistika Jardunaldia egin berri da Gasteizen apirilaren 23an. Azken urteetan euskararen eta katalanaren alde eta aurka agertu diren diskurtsoak izan ziren ardatz. Onintza Legorburu, Xan Aire eta Mikel Peruarena aritu... [+]
Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]
Carolina Gandulfo doktorea. Argentinan jaioa, Ipar-ekialdeko Unibertsitate Nazionaleko Humanitate Fakultateko irakaslea. Iragan udazkenean Garabidek gonbidaturik egonaldia egin zuen gure artean, eta mintzatu zitzaigun Argentinako guaranieraz. Ikastetxe bateko esperientzia... [+]
Netflix, Amazon Prime eta Disney+en, Hizkuntza Gutxituen Europako Gutunak onartzen dituen bost hizkuntza baino ez dituzte erabiltzen. Bosten artean nagusi da, alde handiz, katalana. Ondoren datoz galiziera, euskara, luxenburgera eta Eskoziako gaelikoa. EHUko Nor Ikerketa Taldeak... [+]
Hizkuntzaren aldeko aktibistatzat aurkeztu dituzte bere buruak Casamachin Yulek eta Velasco Nuskwek, nasa herriko indigenak biak ere. Nasayuwea biziberritzeko taldean ari dira lanean, Kolonbian, Cauca eskualdeko Toribío udalerrian. 37.166 biztanle dira eta, horietan, %96... [+]
Carlos Santiago Moreta kitxua hiztuna da gaur egun. Ekuadorreko Otavalo herrian jaio zen, Imbabura probintzian. Gaztetxo zela sartu zuen muturra Imbaburako Kitxua Gazteen Elkartean. Han jabetu zen hizkuntzaren garrantziaz. Indigena bai, baina ez zuen etxeko hizkuntza hitz... [+]
Okzitania, Europa modernoaren sorrera garaian, zulo beltz baten gisakoa iruditzen zait. Eta zalantzan izaten naiz ea ez ote garen zulo beltz horretan behera oraindik ere erortzen eta erortzen ari. Joxe Azurmendik duela gutxi argitaratu duen Europa bezain zaharra liburuan atal... [+]