Kanadak dena prest dauka marihuana bere ohiko salerosketa sareetan sartzeko, alkohola daukan bezala, lege, saltoki, kontrol eta zergak barne. Ekain hasieran, justu Donald Trump G7ko gainerako mandatariekin muturtuta eta bereziki Kanadakoarekin haserre azaldu zuen argazki haren egunean, Otawako Senatuak oniritzia eman zion kalamuaren erabateko debekua lurperatzen duen lege berriari. Hori bai, diputatu eta senatari kontserbadoreek gogor egin diote aurre azken unera arte.

Justin Trudeau lehen ministroak bete ahal izan du 2015eko hauteskunde kanpainan egindako promesa. Osasun arazoak arintzeko kontsumitzea 2001etik zegoen despenalizatua Kanadan, baina arau berriarekin bera bihurtu da G7 taldeko herrialdeen artean estreinakoa marihuana atseginerako kontsumorako liberalizatzen.

Legeztatzearen sustatzaileek argudiatu dutenez, egoera berriak ekarriko du kriminalitatea gutxitzea, lanpostu berrien sorrera eta estatuak zergatan diru gehiago biltzea. Hemendik aurrera kanadar bakoitzak bere kontsumorako lau Cannabis sativa landare hazi ahal izango ditu, norbere kontsumorako 30 gramo arte edukitzea bezala; gehiagoko kopuruak merkataritza legeen arabera kudeatuko beharko dira.

Kanadako prentsan aurki daitekeen eztabaidetako bat da ea zenbateraino lortuko duten agintariek maria trafikoaren merkatu beltza murriztea, edo bestela esanda, ea zenbat zerga biltzea lortuko duten. Tom Barnesek The Independent egunkarian azaldu duenez, “Kanadan atseginerako marihuana merkatuak urtean 5.700 milioi dolar kanadar –3.700 milioi euro– mugitzen ditu eta asko dira oraindik uste dutenak horren zati handi batek gero ere legez kanpo jarraituko duela”.

GTV Capital funtsak, Kanadako kalamu konpainietan berezitua denak, kalkulatu du legezko irribelarra zergen aurretik ere gramoko 8,33 dolarretan –5,4 eurotan– ateratzen dela, ilegalak balio dituen batez besteko 4,88 euroak baino garestiago, testa, zorroratzea eta segurtasun arauak direla eta. Gauza da legez salduari gehituko zaiola gramoko dolar bat zergatan. “Prezioen arteko tartea hori baldin bada, kontsumitzaile askok merkatu ez legalean jarraituko dute”.

Ez da harritzekoa Kanadako Zaldizko Poliziak –Mounted Police izena dauka, txapeloker kanadarren behor bakarrak beren autoenak izan arren– oso aurreratuta edukitzea planak kalamuaren industrian jarraituko duen merkatu beltza ikertu eta pertsegitzen jarraitzeko.

Gainerakoan, erakunde guztiak prest omen daude marihuanaren garai berrietarako. Ontarion, biztanle gehien dauzkan probintzian, gobernuak berehala zabalduko ditu 40 komertzio belarraren salerosketarako, 2020an 150era iristeko asmoz. Quebec 20 dendarekin hasiko da. Askok uste dute urriegi suertatuko direla dagoen kontsumoa asetzeko. Konparaziorako, Colorado estatuan (AEB) 2012an legeztatu ondoren 1.000 denda zabaldu dira. Coloradon prezioak jaitsi dira 2012ko 10,2 euroetatik gaurko 6 euroetara eta bertako agintariek diotenez kontsumitzen den marihuanaren %70 legezkoa da.

AEBetan, prentsa ekonomikoak berrikitan plazaratu duenez, kalamuak laster edari freskagarriek baino negozio handiagoa mugituko du. Business Insiderrren Cowen inbertsio bankuko arduradunek kalkulatu dute 2030erako belarraren industriak 64.000 milioi euroko salmentak edukiko dituela; gaur egun 42.000 miloi euro mugitzen omen ditu AEBetan, beti ere trafiko legalean.

Belar gaiztoa uste baino hobea zen

“Kanadak belarra legeztatuko du, baina amnistiatuko ote ditu delituengatik kondenatuak?”, idatzi du Leyland Ceccok The Guardianen Torontotik. “Aktibistek diote amnistiarik gabe talde baztertuetako askok jarraituko dutela iraungitako legeen kalteak nozitzen”.

Justin Trudeauk marihuana legeztatzeko promesarekin 2015ean hauteskundeak irabaziz geroztik, hautagaiaren hitza lege bihurtu arteko hiru urteetan 15.000 jende baino gehiago atxilotu edo salatu dituzte horri lotutako delitu eta faltengatik. Denetara, Kanadan 500.000 herritar inguruk omen dauzkate aurrekari penalak marihuana trafikoagatiko kondenaren batekin lotuta.

Udaberrian Cannabis Amnesty kanpainan sinadura bilketari ekin diote.  Beren webgunean ekimenarekin bat egiten duten jende ezagunen iritziak irakur daitezke: “Amnistiarik gabe, legeztatzea monopolizatze itogarria da” dio Deejay NDNk; Alderdi Liberaleko  Nathaniel Erskine-Smithek berriz “Kalamuaren kriminalizatzea luze iraun duen injustizia da; amnistia beharrezkoa da injustizia konpontzeko”.

Are gordinago idatzi du CBC katean produktore izandako Rosie Rowbothamek: “20 urtez egon naiz espetxean kalamuagatik, eta orain poliziak aterako dio etekin ekonomikoa horri. Trafikatzaileok pertsegitu gintuzten agintari horiek berak ari dira orain inbertitzen marihuanan, eta bitartean ez dago amnistiarik lehengo kondenatuentzako”.

Rowbothamek 18 urte zituen Pierre Trudeau lehen ministroak, oraingoaren aitak, porruak erretzea zigorgabetuko zuela agindu zuenean. Agintariak ez zuen hitza bete. Aldiz, gazte hura sartu zen trafikoan, aitortzen duenez tonaka ekartzen zituen Ekialde Hurbila, Jamaika, Mexiko eta Kolonbiatik. Lautan epaitu zuten eta denetara 69 urteko espetxealdira kondenatu, horietatik 20 bete zituelarik, lehen biak segurtasun goreneko ziegetan, nahiz eta sekula ez nahastu droga gogorragoekin.

“Inoiz ez dut nire burua aurkeztu marijuanaren aktibistatzat. Nik dirua ateratzen nion eta legeztatzea txarra izango zen nire negozioentzako”. Orain, ordea, ezin du jasan bera bezalakoak eta kontsumitzaile txikiak pertsegitzen zituzten zakurrak berak ikustea kalamu legalaren negozioaren erdian.

Rowbothamek izen-abizenez aipatzen ditu horietako batzuk, hedabideetan ere azaldu direnak. Marihuana terapeutikoan famatua den Aleafia konpainiarentzako ari da lanean, esaterako, Julian Fantino Torontoko polizian kalamuaren pertsegitzaile erruki gabea, oraindik 2015ean legeztatzearen kontra mintzo zena. Berdin gobernu kontserbadoreko kide ezagun gehiago. Diote orain ohartu  direla oker zeudela gai honetan.

“Orain horiek –dio Rowbothamek– libre dute dirua egitea marijuanaren legeztatzearen kontura, eta bitartean laster legala izango den zerbait egiteagatik aurrekari penalak dituzten asko baztertuta geratuko dira, edo, kasu askotan, baita espetxean ere. Ni gaizkilea baldin banaiz, zein hitz erabiliko zenukete izendatzeko Fantino eta beste zakur-ohi eta politikariak, orain aberastu nahian ari direnak lerroaren beste aldera pasata?”.