Itsaskirria nabarmendu da politikaren eremuan ekaineko lehen hamaika egunetan, ohikoa baino aldakorrago jo duten haize boladen eraginez, baina ur sakonetan murgildurik, zaila eta nekosoa da politikagintzaren ur abisaletan gertatzen ari diren mugimenduak ezagutzea eta neurtzea. Nekosoa bezain beharrezkoa.

Ekainaren hasierarekin batera gertatu zen lehen ustekabea: garaile atera zen zentsura mozioa, eta ondorioz, Mariano Rajoy eta PP Espainiako Gobernutik egotziak izan ziren, azkenean. Inork ez zion baina, astebete lehenago aukerarik ikusten mozioari. Zergatik atera zen garaile? Zer mugitu zen horretarako politikaren zingo ilunetan?

Ekainaren 2an, berriz, Katalunian Govern berria eratu zen, aurretik Quim Torrá president-ak kontseilari espetxeratuen eta atzerriratuen ordezkoak izendatuta. Zerk eragin zuen aldaketa eta zer norabide, zer aukera berri izan dezake Govern berriak orain?

Hirugarren ustekabea: zentsura mozio garailearen ondoren, Pedro Sanchezek aurkeztu zituen Gobernuaren partaideak. Zer ordezkatu nahi dute? Norantz abiatuko da PSOEren gobernu esklusibo hori? Zer zulo estali nahi du, zer helburu lortu?

Lehen kontuari begira, ez du Sanchezek irabazi, Rajoyk eta PPk galdu dute. Eskandaluz galdu dute Gobernuan jarraitzeko sinesgarritasuna. Deskalabrua izan da, Espainiako Estatuaren botere ezkutuen konfiantza ere galdu arte. Hain nabarmen ezen botere horiek hasiak baitziren azkenaldian konfiantzazko alternatiba berria Gobernurako hezten, Ciudadanos alegia. Baina ez dira garaiz heldu. Botere faktiko horiek PPren naufragiotik emergentzia batean atera behar izan dute, ordezko enbarkazio propioa oraindik ontziolan eta berde zeukatela. Ezin Ciudadanosen eskuetan utzi beraien interes sakratuak. Nago ez ote zaion antzeko zerbait gertatu gurean EAJri, hamar eguneko epe laburrean PPren gobernuari konfiantza berrestetik (aurrekontuak) Rajoyren aurkako botoa ematera (mozioa) arrapaladan aldatu denean.

Arestian esandakotik ondoriozta daiteke Espainian eskuina eta botere faktikoak ordezkaritza politiko propiorik gabe, umezurtz, gelditu direla PPren deskalabrua eta Ciudadanosen alboratzea gertatu direnean. Hala dirudi, baina horrela da benetan?

Sanchezen gobernu berriaren osaketa aztertzeak erantzuten du, neurri batean bederen, galdera. Sanchez ez da abiatu, ikus daitekeenez, mozioaren alde agertu ziren alderdien nahiak asetzeko asmoz. Zergatik? Espainiako Estatuaren benetako agintarien nahiak asetu beharrean sentitzen delako. Hori da, hain zuzen, 1978ko trantsizio politikoa hasi zenetik, PSOEk asumitu duen eginkizun historikoa.  

Hauxe da, ondorioz, Sanchezen gobernu berri horren ataza: 78ko ereduari eutsi; banku handiak, enpresa elektrikoak eta lobbyen interesak bermatu; ate birakarien jokoaz goi finantzen eta politika goi karguen arteko identitatea bermatu; erregea eta koroa egonkortasun/aldaezintasunaren gako bezala zaindu, eta gauza guztien gainetik, gaur egun, Espainiaren lurralde-batasun sakratua kosta ahala kosta ziurtatu. Gobernu berriko ministroen curriculum eta trebakuntza kasu gehienetan horretara bideratzen da nabarmen.

Espainian ez dago aldaketa politiko sakonetarako masa kritikorik, eta hori badaki Pedro Sanchezek, Podemosek hori bera onartu nahi ez duen neurri berean. Kataluniara begira elkarrizketa keinuak egiten ditu Sanchezek, eta haren ministro batek dio orain 78ko Konstituzioan aldaketak egin behar direla. Keinu hutsalak dira, hurrengo hauteskundeetara begira posizio ona lortzeko lasterketan. Hauxe baita PSOEren beraren kezka nagusia orain.

Aukera izan nuen ekainaren 9an Eusko Ikaskuntzak eta Eusko Legebiltzarrak antolatu duten Herritarren Foroan parte hartzeko, Bilbon; Euskal Herriko autogobernua gauzatzeko baldintzak aztergai izan genituen goiz oso batez. Hurrengo egunean, berriz, ekainaren 10ean, Gure Esku Dagok deitutako giza kate erraldoi arrakastatsuan. Prozesu konstituziogilea gurean ari da abiatzen, ur sakonetan.