Murray Bookchinek, zure aitak, instituzioen eta ingurumenaren krisiaz hitz egin zuen 80ko hamarkadan. Nola eboluzionatu du krisi horrek?

Okerrera. Neoliberalismoa denera zabaldu da, eta demokraziaren krisia ere bizi dugu, osagaiz osagai desagertzen ari da. Konfiantza galera horrek oinarrizko arrazoi bat du: instituzio horiek ez dituzte jendearen beharrizanak asetzen. Birmoldatu behar ditugu, baina horretarako ez da nahikoa politikari aurrerakoiak bozkatzea: estatu mailako instituzioen boterea maila lokalera ekarri behar dugu. Komunitateek kontrolatu behar dituzte beren erabakiak, batzar eta aurrez aurreko elkarrizketen bidez. Bestalde, ingurumena sufritzen ari da, guk ustiatu dezakegun zerbait bezala tratatzen dugun heinean. Nire aitak atera zuen ondorioetako bat zen ezin dugula ingurumen krisia konpondu harreman sozialen krisia konpondu gabe, menperatze eta hierarkia harremanak gainditu gabe.

Nola lotzen dira bi krisi horiek?

Ingurumen krisiaren arrazoia kapitalismoaren hazi-ala-hil etika da; baliabideak ustiatzen, ekoizten eta kontsumitzen jarraitu behar du. Estatuak kapitalismoa sostengatzeko existitzen dira, eta estatuek bermatzen dute jendeak bere ideiak adierazteko ahalmen gutxi edukitzea. Hautetsontziak jendea ahaldundu dadin ekiditeko oztopo gaindiezinak dira.

Natura gizakiarentzat eredu dela diozue.

Eredu ekologikoa gizarte eredu egokia litzakeela zioen nire aitak. Sistema ekologikoak egonkorragoak dira aniztasuna dutenean, osagarritasun-harremanek osatzen dituztenean. Gizakien sistemetarako ere egokia da eredu hori, hobeto funtzionatzen dute. Aniztasunean batasuna: jendearen askotariko dohain eta beharrak elkarrekin jokatzen hasten direnean oreka sortzen da.

Printzipio horiek gizartera eramatea proposatzen duzue. Nola?

Politika garden eta ez hierarkikoak garatu behar ditugu, eta printzipio horiek ere ekologiatik datoz. Gizartearen paradigmak ezin du izan ekonomikoa. Zein da gizakiaren ondasun nagusia? Ziur ez dela ustiaketa edo neurrigabeko garapena. Askatasuna eta sormena bultzatzen dituen gizartea behar dugu. Esaterako, jendeak lehoia izan du naturako izaki nagusitzat, gizakien hierarkiaren errepresentazioa egiten ari da, hierarkia naturalizatzen ari da, eta naturan ez dago hierarkiarik. Dena elkarrekin konektatuta dago ekosistema osasuntsuetan, eta gizartean ere hierarkia eta menperatzeak alboratu behar ditugu.

Zein lotura eduki behar du gizakiak naturarekin?

Naturarekiko harremana eraldatzeko guztiz berrantolatu behar dugu gizartea. Egun naturarekin dugun harreman mota gure gizarteko harremanen isla besterik ez da. Nire aitak ekologia oinarri politiko gisa aldarrikatzen zuenean, ez zen mugatzen baso baten mozketaren edo kutsaduraren kontra protestatzera; inguruarekin dugun harremana kapitalismoak zeharkatzen du alderik alde. Berdintasunez jokatu behar dugula aldarrikatuz, ingurumenarekin ere berdintasunez jokatu behar dugula aldarrikatu zuen.

Zein ekonomia edo teknologia mota proposatzen duzue?

Ez dut uste teknologiak bere horretan balio onik edo txarrik daukanik, gizakiak modu on batean edo txar batean erabil dezake. Zertarako erabiliko dugu teknologia, natura eta gizakiak ustiatzeko ala gure bizitzak hobetzeko? Bestalde, ezinbestekoa da ekonomia morala, lurraren eta energiaren erabilera ekologikoan oinarritutakoa. Baina ekonomia hori lortzeko gizarte morala eduki behar da, eta horretarako ezinbestekoa da pertsonak bere komunitateko erabakietan parte-hartzaile aktiboak izatea. Ekonomia mota hori ezinbestekoa da udalgintza edo komunagintza libertarioan.

Gizarte antolaketa eredu zehatz bat proposatzen duzue?

Boterea beti egongo dela ulertu behar dugu, baina gakoa da botere hori nork edukiko duen. Goi-mandatarien bulegoetan egongo da boterea, nahiz eta haiek esan aurrerakoiak direla? Erantzun bakarra da boterea berriz ere maila lokalera ekartzea. Botere guztia hartzen duen eredu sobietikoaren eta botere orori uko egiten dion eredu anarkistaren artean bada hirugarren aukera bat. Hori da Rojavan (Kurdistan), Chiapasen eta beste udalgintza mugimendu erradikal batzuetan gertatzen ari dena. Maila lokaleko proiektuak abiaraziz jendeak beren bizitzen gaineko boterea eskuratzen du. Ezinbestekoa da etorkizun demokratikoago bat nahi badugu.

Ba al duzu antolaketa mota hori erabiltzen duen adibide zehatzik?

Zirraragarria izan da Rojavan nire aitaren ideiak indarrean jarri dituztela ikustea. Abdullah Öçalanek gidatuta garatu dute politika hori, eta aitak eragin handia eduki zuen harengan. Konfederalismo demokratiko deitu duten ideologiaren barruan, auzo, herri eta komunitate bakoitzak bere gobernua aukeratzen du, eta horiek federatuz eskualdeko gobernua osatzen dute; federatzea oso garrantzitsua izan zen nire aitarentzat, ez daitezen herri isolatu bilakatu. Bilkura horietan erabaki ekonomikoak ere hartzen dituzte, proiektu hau martxan jarri edo baliabide horiek erabili, ekonomia pertsonen beharren zerbitzura jarriz. Horixe da ekonomia morala.