Islamiar ideologia erradikaleko Fatah Al-Islam (euskaraz, Islamaren Konkista) taldeak Libano iparraldeko Nahr al Bared palestinar errefuxiatuen kanpalekuan izan zuen gotorleku. Irakeko gerrara borrokara zihoazen mundu osoko militante islamistek osatzen zuten taldea eta Siriatik sartzen ziren Irakera. Hori saihesteko, Siriak mugak ixtea erabaki zuen eta talde jihadista Libanon “harrapatuta” geratu zen. Fatah Al-Islamek 2007ko maiatzean Libanoko armadari eraso egin zion eta hala, hasiera eman zion 396 hildako eta ehunka zauritu eragin zituen lau hilabeteko gerrari.

Adel Abou Salem, palestinar errefuxiatu eremuetako arduradunetako bat da eta ondo ezagutzen du gazteen artean jihadismoak izandako gorakada. Egun, jihadisten gotorlekutzat jotzen den Ain al-Hilweh palestinar errefuxiatu eremuan dihardu lanean. 2007ko gerratik hamar urte pasatu direnean. Fatah Al-Islam, “ehun bat militante izatetik ehunka izatera” pasatu zela eta hori, “kanpalekuko hainbat buruzagi erlijiosok emandako laguntzari esker” izan zela azaldu digu.

Haytham Al-Said imana pertsona ezaguna eta erreferentziala da kanpalekuko gazteentzat eta otoitzetik itzuli berritan, tarte bat eskaini digu 2007ko gudaz hitz egiteko. Libanoko inteligentzia zerbitzuek jo-mugan jarri zuten, kanpalekuko gazteen erradikalizazioan imanak izandako arduragatik, taldearen buruzagi espirituala izateagatik. Berak baina, gerran “haien burua babestera” mugatu zirela dio. Abu Salemek, ordea, dio imanak “Fatah Al-Islam babesteko deia” egin zuela, “anaia islamiarrak zirelakoan”. Horrela, kanpalekuko ehunka gaztek islam garbiaren alde borrokatu eta bizitza galdu zuten gatazkan.

Islam garbia. Hori da Al-Said eta bere sokakoek defendatzen dutena. “Inork ez du gure erlijioa aldarazteko eskubidea, ez dugu hori onartuko” dio imanak. Europan eta Sirian, “islamismoaren ideiak usteldu” direla uste du imanak eta hori “gizateria aldatzeko saiakera batengatik” dela. “Europako kristauek musulmanak hil edo kanporatu ondoren, orain guri gerra egitera datoz hona”, dio haserre. Bereziki Espainiako egoerak sortzen dio kezka imanari, izan ere “meskitak turismo gune bilakatu dituzte” eta hori noski, “irain handia da”.

Islamismo erradikalaren pentsamoldearen arabera, “dogma erlijiosoa aldatu nahi dutenen aurka borrokatu behar da”, azaltu digu Al-Said imanak. Bere ustez “musulmanek Daesh-en beharrik ez duten arren, gure buruari galdetu beharko genioke zergatik sortu diren horrelako taldeak”.

Erradikalizazio prozesua
Sorreratik, islamak –beste erlijioek bezala– aldaketa ugari izan ditu maila askotan. Ahmed Chaghouaoui EHUko irakaslea da eta islamaren historian aditua. Bere ustez, jihadismoaren gorakada azaltzeko, erlijioak emandako atzerapausoa aztertu behar da. Horrela, egun “botere politikoa ardatz duen erlijiozaletasunera” itzuli garela uste du, eta batzuek “erlijiozaletasun faltsu horri eusten diotela itxaropen bakarra izango balitz bezala”.

Bartzelonako atentatuen ostean, Europan bizi den komunitate islamiarra jomugan da, bereziki meskiten jarduera. Are gehiago Al-Said edo Kataluniako Ripollekoa bezalako imanek gazte erasotzaileen erradikalizazioan izandako rola ikusita. Erradikalizazioa ez dela prozesu konplikatua dio Chaghouaouik, “diskurtso biolentoak beti izango du arrakasta gazteen artean, bereziki ezazagutza maila txikia duten gazteen artean”. Chaghouaouiren ustez, erradikalizazio prozesuan “jokoan dagoena ez da praktika erlijioso bat, hizkera baizik” eta Mendebaldeko gizarteetan bizi diren hainbat musulmanen artean, ‘paradisua’ edota ‘desleiala’ terminoen erabilera zoritxarrez ohiko bilakatzen ari dira”.

“Termino hauek ez dute lekurik gizarte akonfesionaletan” dio eta zentzu horretan lan egin behar dela uste du: “Eskubide osoko hiritar bat zaren heinean, zer axola dio beste guztiak?”.

Heziketa erlijiosoa tenpluetan hasten denez, buruzagi espiritualaren lana “funtsezkoa” dela uste du Chaghouaouik, “bereziki alfabetatu gabeko gizarteetan, imana gida espirituala eta lege islamiarraren ezagutzaile nagusia baita”. Euskal Herria eta Europaren kasuan gainera, imanen sermoiak “tokiko kulturaren baloreak transmititzeko” balio beharko lukeela uste du: “Kasu batzuetan, tokiko kulturaren eta imanak esaten duenaren arteko kontraesanak sortzen dira eta horrek egoera deserosoak ekarri ditu, besteak beste, delitua egiteko deiak”.

“Beharrezkoak ez direlakoan”, Europan imanak egotearen kontra dago Chaghouaoui. Halere, egungo imanek formakuntza akademikoa eduki beharko luketela uste du, baita tokiko hizkuntza menperatu eta kultura ezagutu ere”. “Ezezagutza hori da arazo nagusia. Euskal Herrian adibidez, ez da imana izateko inolako baldintzarik bete behar”, azpimarratu du.

Orohar, jatorri arabiarra edota musulmana duen populazioak gorakada handia izan du Euskal Herrian eta fededun berri horien beharrak asetzeko asmoarekin, hamaika meskita edota gune erlijioso zabaldu dira zazpi herrialdeetan. Chaghouaouik azaldu duenez, meskita horiek erlijio-funtzioa baino, “funtzio soziala dute”, izan ere “sozializatzeko aukera” eskaintzen die heldu berriei, hona etorri aurretik “sinestunak ez baziren ere”.

Erlijio-praktikari dagokionez, hemengo meskiten jarduerak “jatorrizko herrialdearen erlijio-praktikaren araberakoak dira”, azaldu digu Chaghouaouik. Hau da, eskualdeka edo herrialdeka antolatzen dira. “Adibidez –dio adituak–, Bilbo inguruko meskita zehatz batzuetan Maroko iparraldeko zonalde zehatz batzuetako fededunak biltzen dira, ez besterik”.

Askotariko erlijio-praktika erregionalek fededunen arteko zatiketa eragin dute kasu batzuetan. Arrasate izan daiteke horren ispilu. Magrebeko arabiarrek eta pakistandarrek, esaterako, meskita bana eraiki dute herri zerrajeroan. Arabiarrena izan zen lehena ateak zabaltzen eta bi komunitateetako kideak biltzen zituen hastapenetan. Haietariko bat da Jaffar pakistandarra eta azaldu digunez, han hitz egiten zuten arabiar dialektoa ulertzeko zailtasunaren aurrean meskitara joateari utzi zion. Ez hori bakarrik, egun batetik bestera, giroa kutsatzen hasi zela dio, gauza susmagarriak ikusten hasi zela. Besteak beste, “kanpotik etorritako iman batzuen hiru edo lau eguneko egonaldiak”. Litekeena da Madrilgo Kultura Islamiarraren Guneak –Espainiako meskitarik handiena, M-30eko meskita gisa ezaguna– bidalitako imanak izatea.

Arrasateko komunitate musulmanaren jarduerak baina, “ez du inolako susmorik piztu”, Ertzaintzaren iritziz. Horrela baieztatu du meskita berriaren inaugurazioan gonbidatu gisa parte hartu zuen Polizia autonomikoko kide batek. Bertako aktibitatea “normala eta gardena” dela dio, baino ondoren jakin izan dugunez, inaugurazioaren argazkiak eskatu zizkion Ertzaintzak herriko kazetari bati , “parte-hartzaileen artean pertsona susmagarriak izan zitezkelakoan”, Bilbotik etorritako iman batzuk, alegia.

Dogma erradikalaren zabalpena herrialde “kristau desleialetan”
Wahabismoa, Saudi Arabiako Erresumaren dogma erlijiosoa, XVIII. mende bukaeran “erlijioaren erreforma kontserbadore” gisa jaio zen, baina XX. mendetik aurrera izan du gorakadarik handiena, Chaghouaoui irakasleak azaldu digunez, eta paradoxikoki “Mendebaldeko potentzien laguntzarekin”.

“Saudiarabiarren helburua, erlijioaren praktika mundu osoan sustatzea eta musulmanen artean hegemonia erlijio-soziala lortzea da”, dio Chaghouaouik. Horregatik, Al Qaedari lotuta dagoen Fatah Al-Islam bezalako taldeek “erlijio-erreferente” gisa hartzen dute Saudi Arabia, Haytham Al-Said imanak berak aitortu digunez, “salafismoa eta ‘islam garbia’ defendatzen duen herrialdea delako”.

1960ko hamarkadan, petrolio erreserben agerpenarekin batera, wahabismoa mundura hedatzen ahalegindu zen Riadeko erregimena. Mendebaldeko hainbat herrialderekin sinatutako akordioei esker egiten da zabalpen hori. Adibide bezala, Belgikako monarkiak meskita bat eraikitzeko eremua eman zion Saudi Arabiari “petrolio truke”, dio Chaghouaouik. Horrela jaio zen Bruselako meskita erraldoia.

Bide berdinari ekin zion Espainiako erregimenak 90. hamarkadan eta Saudi Arabiarekin sinatutako akordioek Espainiako lehen meskitaren irekiera ahalbidetu zuten: Madrilgo M-30ekoa. “Nabarmendu behar da, tenpluaren eraikitze-lanez aparte, Saudi Arabiako doktrinan hezitutako imanen parte-hartzea ere akordioren parte dela, Saudi Arabiaren helburua diskurtso erreakzionario eta erradikala esportatzea baita, nora eta herrialde ‘kristau desleial’ batera”, dio adituak.

Urte luzez, Saudi Arabiak Madrilen eraikitako M-30eko meskitan “inolako kontrolik ez dela izan” argitu digu Chaghouaouik, “2004ko martxoaren 11 arte”. “Pentsa zenbat urte eman duen Saudi Arabiak bere diskurtso erradikala zabaltzen”.

Saudi Arabiaren kutsurik ez dago momentuz Euskal Herriko meskitetan, izan ere tenpluen finantzazioaren zatirik handiena “fededunek jarritako dirua” dela azaldu digu Chaghouaouik. Halere, Pakistango Tabligh mugimendua edota Marokoko hainbat mugimendu islamista, Euskal Herriko meskita batzuen finantzazioaren atzean daudela ohartarazten du: “Dirua lortu ezean, Europako arduradunek Arabia Saudi edo beste herrialde erradikal batzuetara jotzen dute finantzazio bila. Hor dago, hain zuzen ere, erradikalizazioaren arriskua”.