Horma-paperen liburu hilgarria
Michigan (AEB), 1874. Robert C. Kedzie (1823-1902) Michiganeko Nekazaritza Eskolako kimikako irakasle eta Osasun Kontseiluko kideak Shadows from the walls of death (Heriotzaren hormetako itzalak) izeneko lanaren 100 aleak banatu zituen AEBetako estatu horretako beste hainbeste liburutegitan.
Lehen orrialdean, lanaren izenburua bera, egilearen izena eta kargua, argitaratzailea zeuden eta, ondoren, hitzaurre labur bat. Handik aurrerako 86 orrialdeetan beste hitzik ez. Eta, hala ere, liburua “irakurtzeak” irakurlea hil zezakeen. Literalki.
Artsenikoa Antzinarotik erabili du gizakiak. Beraz, elementu kimiko horren propietate pestizidak (eta homizidak) ezagunak dira aspaldi. Baina XIX. mendean oihalak, jostailuak, posta-txartelak eta beste hainbat objektu berdez tindatzeko erabili zuten. Baita horma-papera ere.
Robert Kedziek artsenikoz pozoitutako hainbat gaixoren kasuak aztertu zituen garai horretan. Itxuraz pozoitze horiek ez zeukaten oinarririk, baina Kedzie konturatu zen pozoitutako guztiek horma-paper margotua zutela etxean. 1873an Poisonous papers (Paper pozoitsuak) txostena argitaratu zuen, artsenikoa pigmentu moduan erabiltzearen arriskuez ohartarazteko.Ez zuen helburua lortu. Jendeak uste zuen pozoitzeko horma-papera miazkatu edo jan egin behar zela. Baina denborak eta hezetasunak substantzia toxikoa askatzea eta airean zabaltzea eragiten zuen.
Urtebete geroago, muturreko bide bat bururatu zitzaion kontzientzia zabaltzeko. Kontu handiz, horma-paper laginak hartu zituen inguruko etxeetan, liburuko orrialde forma eman zien eta liburuaren 100 aleak osatu zituen, Michiganeko liburutegietan banatzeko. Txostena ere banatu zuen liburuarekin batera, eta kontzientziazio kanpaina emaitzak lortzen hasi zen. Liburutegi gehienek liburua suntsitu zuten –bi baino ez dira geratzen, segurtasun neurri zorrotzekin gordeta– eta Kedzieren kezka zabaltzen hasi ziren. Pixkanaka, artsenikoa beste substantzia batzuez ordezkatu zuten viktoriar aroko Europan eta AEBetan hain gustuko zituzten horma-paperen ekoizpenean.
XIX. mendearen amaieran American Medical Association-ek jakinarazi zuen AEBetan saldutako horma-paperen %60k artsenikoa zuela, horien herenak osasunerako kaltegarria den kantitateetan.
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]
ELA, LAB, ESK eta STEILAS sindikatuek eta M3 elkarteak "herrikoia eta sozialki plurala" den memoria eguna "errepresiorik gabe" egitea eskatu dute. Eusko Jaurlaritzari zuzendutako eskaera da, "iaz ez bezala", aurten manifestatzeko eskubidea... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Poloniar ikerlari talde batek Sevillako Italica aztarnategiko Txorien Etxea aztertu du, eta eraikinaren zoruko mosaikoak erromatar garaiko hegazti-bilduma xeheena dela ondorioztatu du.
Txorien etxean 33 hegazti daude mosaikoetan xehetasun handiz irudikatuta. Beste... [+]
Judea, K.o II. mendea. Erromatar probintziako giro nahasi betean, Gadalias eta Saulosen kontrako epaiketa egin zuten, iruzurra eta zerga-saihestea leporatuta. Epaiketaren berri grekeraz idatzitako 133 lerroko papiro batean jaso zuten (argazkian). Dokumentu nabateoa zela... [+]
PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
Lazkaon 1960-70ko hamarkadan galdu ziren inauteriak berreskuratzeko asmotan dabiltzala irakurri dugu azken asteetan. Festa haietatik abiatuta herriko hainbat talde elkartu eta otsailaren 28an plazaratuko dira inauteriak ospatzera. Xehetasun gehiago jakin nahian Oin Arin dantza... [+]
Gurera ekarri dugu Achille Mbenbe politologo kamerundarraren "nekropolitika" terminoa. Heriotzaren prismatik begiratzen die herritartasunari eta botereari, eta argi uzten digu pertsona multzo batzuen biziak gutxietsiak, balio gabekoak eta beraz, lasai asko desagertu... [+]
Vietnam, 1965eko otsailaren 7a. AEBetako aire-armadak lehenengoz napalma erabili zuen biztanleria zibilaren kontra. Ez zen gasolina gelatinatsua erabiltzen zen lehen aldia. Bigarren Mundu Gerran hasi ziren bonbekin batera jaurtitzen eta, Vietnamen bertan, Indotxinako... [+]
Danimarkako Vasagård aztarnategian 600dik gora harri grabatu aurkitu dituzte arkeologoek. Datazioen emaitzen arabera, duela 4.900 urtekoak dira, eta garai hartan Alaskan sumendi baten erupzio bortitza gertatu zela ere jakina da. Erupzio horren ondorioek Europa iparraldeko... [+]
Plataformak ostegunerako Iruñeko udaletxe plazan elkarretaratzea deitu du 18:30erako, hiru alderdiek eraikinarekin izandako jarrera salatu eta eraistearen aldeko hautuan berresteko.