2015eko ekainean EAEn frackinga erabiltzea de facto eragozten duen legea onartu zuen Eusko Legebiltzarrak. Erabaki horrek Jaurlaritzaren asmoak aldatzera behartu zuen, baina ez helburu nagusia. Abstentzioaren bidez legea onartzeari atea zabaldu zion EAJk behin eta berriz esan du haustura hidraulikoa segurtasun bermerik gabeko teknika dela gaur-gaurkoz, baina garrantzitsua dela modu batean edo bestean EAEko lurpean zenbat hidrokarburo dagoen jakitea.

Tesi horri eutsi dio Lakuak ere, Arantza Tapiak zuzentzen duen Ekonomia Garapen eta Lehiakortasun sailaren bitartez nagusiki. Hala, 2016ko urrian, Jaurlaritzaren menpeko Euskadiko Hidrokarburoak (SHESA) sozietate publikoak proiektua aurkeztu zuen Armentia-2 izeneko gas putzua irekitzeko, teknika konbentzionalak erabiliz. Proiektuaren kokapena Armentia-1 putzutik oso metro gutxira dago, lehenengo fracking bidezko zulaketa egitea aurreikusi zen lekuan, Subilla Gasteizen. Honezkero diru kopuru bat dago lan horretarako esleituta, egunotan ezbaian diren 2017ko aurrekontuetan: 4,3 milioi euro. Orotara hamazortzi milioi euroko kostua izan dezake egitasmoak.

Lehengora buelta, hogei urte geroago

SHESAk 1997an egin zuen Armentia-1 putzua, baina hura porrota izan zen; eskura zeuden teknikekin ezin zen ia gasik atera, hobia iragazkortasun txikikoa delako. Handik hamarkada batera gutxi gorabehera, Eusko Jaurlaritzak asmoa berritu zuen, ordurako lurpeko gas guztia ateratzea ahalbidetuko zuen teknikan itxaropena jarrita: frackinga. Geroko historia ezaguna da. Patxi Lopezen maniobra batek mundu guztia frackingaz hitz egiten hastea eragin eta bide batez haren aurkako borroka piztu zuen; azkenik, hura erabiltzea eragozten duen legea onartu zen.

“Frackinga beharrezkoa bazen teknika konbentzionalek ez zutelako balio, nola liteke orain berriro teknika konbentzionaletan oinarritutako proiektua aurkeztea?”, galdetzen dute Armentia-2 proiektuaren aurka azaldu direnek. SHESA, edo bestela esanda, Jaurlaritza, Thrive Energy enpresari 53.600 euroren truke eskatutako txosten batean oinarritzen da egitasmoaren bideragarritasuna defendatzeko, nahiz eta erabateko ziurtasuna agertu ez. “Uste dugu errentagarria izan daitekeela, baina zundatzen hasi arte ezin da ezer aurreratu”, esan zuen Luis Muñoz SHESAko zuzendari teknikoak joan den martxoaren 6an Eusko Legebiltzarrean egindako agerraldian. Momentuz, Espainiako Ingurumen Ministerioaren baimenaren zain daude.

Energi eredua ezbaian

Fracking Ez kolektiboa izan zen udazkenean Armentia-2 proiektuaren aurka azaldu zen lehena. “Berritasun bakarra ‘fracking’ hitza desagertzea da”, nabarmendu zuten. Hori horrela, oposizio lana beste esku batzuetan uztea deliberatu zuten. Araban batzar irekia antolatu eta handik sortu zen Berriztu taldea.

Subillako putzua geldiaraztea du helburu Berriztuk, baina ez hori bakarrik: energi ereduaz eztabaidatu behar dela uste dute, “gizarteari bide okerretik goazela ohartarazteko”, taldeko kide Estitxu Villamorren hitzetan. “Gasa trantsiziozko energia garbia dela sinestarazi nahi digute, baina indarra azpiegitura horietan jartzen bada beste energia eredu batzuetan inbertitzea oztopatzen da, berriztagarrietan adibidez”. 

Erregai fosiletan diru publikoa inbertitzea zentzurik gabeko atzerapausoa da, dio Berriztuk. Hori da, halaber, Armentia-2 proiektuaren aurka azaldu diren Legebiltzarreko talde bik, EH Bilduk eta Elkarrekin Podemosek, darabilten argudio nagusia. 2017ko EAEko aurrekontuetan putzua egiteko aurreikusi diren 4,3 milioi euroak kentzeko eskatu dute biek, apirilaren 3an eta 4an bozkatuko diren zuzenketen bidez. SHESAren nahien aurka agertu den beste alderdia PP da, baina lerro hauek idazteko unean ez da segurua zer jarrera zehatz hartuko duten popularrek, Madrildik datorren erabakiaren zain. 

Hidrokarburoen eztabaida zabalik

“Ingurumen inpaktua antzekoa izango da frackingarekin edo fracking gabe”, dio Estitxu Villamorrek; “nahiz eta teknikak ustez konbentzionalak izan hobia lehengo bera da, ez-konbentzionala”. Horrek esan nahi du zulaketa bakarretik atera litekeen gas kopurua oso txikia dela, eta beraz operazioa ezin dela errentagarria izan putzu asko egin gabe. Lurralde okupazio handiegia eragin lezake proiektua garatzeak, Berriztuk salatzen duenez.

Thrive enpresak egindako txostenaren arabera, frackinga litzateke Subillan gasa erauzteko biderik egokiena, baina hura erabiltzeko aukerarik ezean teknika konbentzional modernoek balio dezakete. Besteak beste, Balmaseda izeneko formazio geologikoa oso heterogeneotzat jotzen delako; baditu, beraz, bitarteko konbentzionalekin esploratzeko moduko aldeak. Argudio horrek ez ditu aurkariak konbentzitu ordea, ez proiektuaren errentagarritasunaz ez arrisku faltaz.

Badirudi, edozein kasutan, eztabaidagai nagusia ez dela egitasmoaren balizko ingurumen inpaktua izango –horrek garrantzia izango badu ere–, hidrokarburoak bilatzeko inbertsio publikoen zilegitasuna baizik.