Western generoa ez zegoen hilda, lotan baizik
Western-a, genero zinematografiko nagusi eta purua bezala kontsideratua izan da beti. Beste generoekin alderatuz, literatura, antzerki eta argazkigintzatik edaten ez duelako, batik bat. Zinemarekin batera jaiotako generoa azken finean. 60ko hamarkadan zinema aretoetan bizpahiru aldiz (gutxienez) ematetik, beherakada nabarmena jasan duen genero bilakatu da, eta gaur egun askok ia hiltzat ematen dute. Baina ziur hilda dagoela?
Sorrera
Genero honen sustraiak 1903. urtean kokatu daitezke, zinema mutuaren garaian hain zuzen ere. Edwin Stanton Porter-ek The Great Train Robbery filma estreinatu zuenean. Hortik aurrerako western gehienek antzeko ezaugarriak zituzten: AEBetako mendebalde zaharrean kokatzen ziren eta Ozeano Pazifikoko kostarantz izandako hedapenaren eraginez, kolono berriek ezezagunak ziren lurrak esploratzen zituzten. Ezinbesteko gaia, jakina, indigenen aurkako borroka zen. Gehienetan, benetako gertakizunen kontakizun batere zehatza eta faltsua eskaintzen zuten, baina tira, batzuetan beraien izen eta ohiturak ezagutzeko balio izan digute behintzat.
Une loriatsuenak 40 eta 50eko hamarkadak izan ziren. Generoan eragina izan zuten zuzendari horietako asko gaur egun zinemaren historiako garrantzitsuenetarikoak bilakatu dira. Barkaezina lerro hauetan John Ford ez aipatzea. Westernaren arauak ezarri zituen zuzendaria izan zen eta balore zein espiritu amerikarra zinemaren bidez ondoen azaldu zituen zinemagilea da askorentzat. Haren pelikulen epikak ondorengo belaunaldietako zuzendari guztiengan izan zuen eragina. Howard Hawks-engan, esaterako. Hawksen Red River, Río Bravo, Río Lobo filmek mugarri bat ezarri zuten. Izen asko aipatuko nituzke: William Wellman, Anthony Mann, Fred Zinnemann, Nicholas Ray, King Vidor eta gutxitan aipatzen den eta nire ustez erabat gutxietsia dagoen Sam Peckinpah handia.
Beherakada
Urteak pasa ahala, genero honen beherakada eragin zuten faktore batzuk azaltzen hasi ziren; 60ko hamarkadan esaterako, urte nahasiak izan ziren Ameriketako Estatu Batuetan, bai sozialki eta baita politikoki ere. Horren eraginez, kate-erreakzio moduko bat jasan eta estudio handien makineria ahultzen hasi zen. Ikusleak zuen interes hori itzali eta generoaren alderdi berri batzuk garatzen joan ziren. Western europarra edo Spaghetti western bezala ezagutzen zena adibidez. Western amerikarreko klixe klasikoak baliatuz, mitoaren bidez, estilo propio
Spaghetti westernak western amerikarreko klixe klasikoak baliatuz, mitoaren bidez, estilo propioa sortu zuen. Kritikari askoren ustez, azpigenero honek zinea egiteko modua aldatu zuen
a sortu zuten. Kritikari askoren ustez, azpigenero honek zinea egiteko modua aldatu zuen. Ordura arte, filmetan entzuten genuen musika (salbuespen batzuk izan ezik), artisten ulermenera mugatua zegoen. Ennio Morricone eta genero honetarako konposaturiko soinu banda horiek oso ezagunak egin ziren. Jatorrizko soinu banda funtsezko osagai bihurtu zen akziozko eszenei indarra emateko. Muntaiarekin jokatuz, bakanduriko sekuentziak filmeko klimax une bihurtzeko ibilgailu bezala balio zuen musikak.
Baina hainbat korronte kritiko zinemari beste ikuspuntu batetik begiratzen hasi zitzaizkion. Esanahi sakonagoen bila, westerna desagerpenaren amildegira gerturatu zuten, sortzen zituen giro horiek sinpleak, errepikakorrak, matxistak eta xenofoboak zirela argudiatuz. Bigarren Mundu Gerraren ostean, estilo tradizional hori zalantzan jartzen hasi ziren, elementu narratibo eta estilistiko berriak deskubrituz eta istorio errealistagoak sortzeko beharra piztuz.
Gaur egun…
Argi eta garbi, azken 25 urteetan western gutxi estreinatu dira. Ados. Baina kalitate maila antzemateko, izenburu guztiekin batez besteko bat egingo bagenu, beste generoekin alderatuz behintzat, oso maila altua emango lukeela uste dut. Beste generoekin gurutzatuz eta perspektiba eta estilo berriak erabiliz bere burua aberasten jakin du. Egiten al dira genero honetako filmak gaur egun? Eta egiten direnak ganorazkoak al dira? The Assassination of Jesse James By The Coward Robert Ford (2007), Unforgiven (1992), Django Unchained (2012), Appaloosa (2008), True Grit (2010), Meek’s Cutoff (2010), The Proposition (2005) , The Revenant (2015), Hell or High Water (2016) Rango (2011), The Three Burials of Melquíades Estrada (2005), Slow West (2015), n The Homesman (2014), The Hateful Eight (2015), 3:10 to Yuma (2007), Bone Tomahawk (2015) bezalako izenburuak adibide gisa jarriz, baiezko biribila esango nuke; ezin esan beraz, western generoa hilda zegoenik, lotan baizik.
Pantailak Euskaraz ekimena eta Filmin streaming plataforma espainiarra lankidetzan aritu dira azken hilabetetan, eta horri esker euskarazko 100 azpititulutik gora gehitu ditu plataformak katalogoan bere katalogoan. Zenbait iturritako azpidatziak dira, tartean boluntarioek [+]
Epaimahaiaren esanetan, dokumentala beharrezkoa da "bizikidetzari espazioa emateko", eta era berean, ez ahazteko urte luzez lesbianismoak ez duela ikusgarritasunik izan. Filminen dago ikusgai.
Askotariko lanak egin ditu Miren Gaztañagak antzerkian, zineman zein telebistan, baita dantza edo musikari lotutako proiektuetan ere. Txani Rodriguezen Los últimos románticos (Seix Barral, 2020) eleberrian oinarritutako pelikularen errodajea amaitu... [+]
64 urterekin, Kike Diaz de Rada donostiarra hil da, Eneko Olasagasti lankideak asteazken arratsean sare sozialetan jakinarazi duenez. Ibilbide luzeko aktorea izan zen eta Tanttaka teatroaren eta Orain gipuzkoar antzerki taldearen sortzaileetako bat.
'Queertopia' da aurtengo Zinegoak jaialdiaren izenburua. Queertopiek erakusten dute posible dela errealitate ezberdinak harremanetan jartzeko espazioak sortzea. Alaitz Arenzana jaialdiko zuzendariarekin eta Julen Nafarrate komunikazio arduradunarekin duela 21 urte Bilbon... [+]
Denbora laburrean plano aldaketa asko dituzten marrazki bizidunek, alegia erritmo azkarreko hiperestimulazio audiobisualak eragin negatiboa du umeen arretan, hainbat ariketa mental egiteko gaitasunean eta autoerregulatzeko ahalmenean, ikerketa batek ondorioztatu duenez.
Zinegoak, Bilboko LGTBIQ+ 21. nazioarteko zinema eta arte eszenikoen jaialdia, ekainaren 24tik uztailaren 1era egingo da. Jaialdiaren barruan, bigarren urtez, Bizi Bisexualitatea proiektuak bere tokia izango du. Egitasmo horrek bisexualitatea eta euskal kultura uztartzen ditu... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Torturatu zuten Iratxe Sorzabal presoa eta haren ama ditu protagonista Bi arnas dokumentalak. Duela bi urte abiaturiko prozesua borobiltzeko ekitaldia egin dute eta bide horretan lortutako etekin ekonomikoak bi elkarteri eman dizkiote: Harrera eta Axut! Ekitaldiak une... [+]
Nina iragarritako señorizidio baten kronika da –Irantzu Varelaren terminoa erabiliz–. Pantaila handira orain iritsiko den filmak kontatzen du nola 30 urteren ondoren emakume zauritu bat herrira itzultzen den eskopeta batekin, etengabeko hileko moduko batek... [+]
Maiatzaren 7an hasiko da zikloa, Gazaren inguruko hiru dokumental laburrekin.
Ostegun arratsalde honetan Mirande, film bat egiteko zirriborroa dokumentala ikusgai izango dute Ziburun, Baltsan elkartean 18:30etan. Josu Martinez zuzendaria ere bertan izango da solaserako. Ziburuko Azokaldiaren egitarauaren barnean, aurten lehenbiziz kultur ekitaldiak egingo... [+]
“Gay azpitestuak beti hobetzen du film bat”
Quentin Tarantino
Juan Dos Ramos idazle eta Alex Tarazón ilustratzaile valentziarrek Gangsters Maricas: Extravagancia y Furia en el cine negro (Gangster maritxuak: nabarmenkeria eta indarkeria zine beltzean)... [+]
Apirilaren 12an egingo dute XXI. edizioaren estreinako emanaldia, Bergaran. Maiatzaren 12ra bitartean, 35 herri bisitatuko ditu euskarazko film laburren ekimenak. Berrikuntza gisara, ikusleek film labur onena hautatzeko aukera izango dute.