Argiaren erreziboa ez ordaintzeagatik argi mozketatik babesten ditu Iberdrolak bere bezero ia guztiak, %99. Urriaren 20an Iberdrolak bidalitako prentsa-oharraren izenburua da. Erakunde publikoekin eta jendea artatzeaz arduratzen den 3. sektorearekin sinatutako akordioei erreferentzia eginez, Euskal Herrian nagusi den argindar konpainiak dio bermatu egiten duela egoera zaurgarrian dauden bere bezeroek argindarra izaten segitzea, “Taldearen Gizartearekiko Ardura politika orokorrarekin bat etorriz”. Baina zer gutxiago, ezta? “Kontuan izanik pribatizatutako zerbitzu publikoa kudeatzen duela” eta familiek ordaindu ezin duten dirua bestela ere jasotzen segitzen duela: aurrekontu publikoei esker. Azpimarra Los Martes al Sol Nafarroako komitekoek egin digute. Nafarroan 96.000 lagun daude pobrezia energetikoa jasateko arriskuan; EAEn, 2014an, 235.526 lagunek arazoak izan zituzten hilabete hotzetan etxea tenperatura egokian mantentzeko.

Bilboko Udalak 2015eko urrian sinatu zuen hitzarmena; Gasteizkoak, urte bereko azaroan; Donostiako Udalak aurtengo ekainean eta abuztuan, berriz, Irungoak. Hitzarmen guztien helburua da argindarra ordaintzeko zailtasun ekonomikoak dituzten herritarrei argia ez moztea. Nafarroan gobernuak sinatu du argindar konpainia nagusiarekin: “Bezeroak ordaintzerik ezin duenean, konpainiak zerbitzua eskaintzen segituko du, erakundeek ordaindu bako fakturen zorrak kitatzeko emergentziazko planak kudeatzen dituzten bitartean”. Energia enpresekin sinatu diren hitzarmen guztiek diote gauza bera: pobrezia energetikoari erantzun nahi diete. Soluzio egokia dirudi, lehentasunezkoa etxean bizi direnen bizi-baldintzak era duinean bermatzea baita. Baina, familien egoera ekonomiko geroz eta kaskarragoek petatxuak baino gehiago behar dituzte. “Soluzioa ezin da izan erakunde publikoek beregain hartzea jendearen zorra; energia eskubidea da”, Los Martes al Sol kolektibokoek argi daukate.

Natalia Rojo PSE-EEko legebiltzarkideak ere ondo ezagutzen du pobrezia energetikoaren gaia: aurreko legegintzaldian 25 ekimen parlamentario aurkeztu zituen Eusko Legebiltzarrean. Ibilian-ibilian, 2014ko osoko bilkuran adostea lortu zuten Eusko Jaurlaritzari eskatzea behar diren neurriak ezarri zitzala, “saihesteko ezein pertsonari moztu ahal izatea argiaren, uraren edo gasaren hornidura, pertsona horrek frogatzen badu fakturak ezin ordaindu ditzakeela, batez ere eskaera handia dagoen garaietan”.

Akordio hari esker, 2015ean 200.000 euro jarri zituen Jaurlaritzak pobrezia energetikoan zeuden pertsonei laguntzeko; 2016ko aurrekontuetan 400.000 eurora igo zuen diru-partida. “Hasieratik exijitu genuen partida hori ezin zela Larrialdietarako Gizarte Laguntzen edo Diru-sarrerak Bermatzeko Errentaren parte izan”, dio Rojok: “Argia edo ura ordaintzeko arazo ekonomikoak dituzten familia asko ez dago gizarte laguntzen sisteman sartuta; asko soldata baxua duten familiak dira eta, beraz, ez daukate laguntza sozialak jasotzeko eskubiderik, argia edo ura ordaintzeko diru nahikorik izan ez arren”. Hala, laguntza zehatz hori kudeatzeko 3. sektorera jotzea adostu zuten eta Gurutze Gorriak koordinatzen ditu: “Argi ikusi genuen udalek ezin zutela beregain hartu, bestela ere nahikoa gainezka daudelako oinarrizko gizarte laguntzaileak eta, gainera, premia hori daukaten pertsonak ez daude eurek darabilten laguntza sistemen datu basean”.

Gurutze Gorriak jarraipena egiten die laguntza-jasotzaileei eta konpromisoa sinarazten die eskatzaileei “kontsumo-ohiturak aldatzeko taldekako formakuntza saioetan parte har dezaten eta bestelako laguntza-bideak ere eskainiz”, azaldu digu Euskadiko Gurutze Gorriko koordinadore Aitor Allendek. Berak eman dizkigu EAEri dagozkion datuak: 2015ean 427 familia artatu zituzten; 2016an, dagoeneko, 1.341 familiari lagundu diete argirik gabe gera ez daitezen (Bizkaian, 599; Gipuzkoan, 395; Araban, 347). Jaurlaritzak jarritako diru-partidaren %98 erabili dute jadanik, “baina beharrezkoa bada, erakundeak aurreratuko du dirua”. Gurutze Gorriak hartzen ditu beregain Iberdrola konpainiarekin egin beharreko tramite guztiak.

Lege bat energia-eskubidea bermatzeko

Pobrezia energetikoari aurre egiteko EAEko eta Nafarroako erakundeek onartutako laguntzez gainera, Espainiako Gobernuak 2009an bono soziala deiturikoa arautu zuen. Era horretan, hiru kW-eko potentzia baino txikiagoa kontratatuta dutenek, 60 urtetik gorako pentsiodunek, familia ugariek edo kide guztiak langabezian dituzten familia-unitateek argindarraren fakturan %25eko beherapena aplikatzeko eskaria egin ahal dute. Baina, hori ere, aldi baterako soluzioa da.

Hori dela eta, lege bat beharko litzatekeela diote gaia landu duten guztiek, energia-eskubidea bermatuta egon dadin. Rojo legebiltzarkideak bezala, Israel González Los Martes al Sol kolektiboko kideak ere lege baten premia azpimarratu du. Maiatzean lege proposamena aurkeztu zioten Nafarroako Parlamentuari: “Energiara sarbidea izatea eskubidea da eta gaur egun ez dago bermatuta. Ezin dugu ahaztu egungo egoerara energiaren zerbitzu publikoen pribatizazioak ekarri gaituela. Diru asko irabazteko negozio pribatu bihurtu zituzten eta erabat blindatuta dagoen sektorea da”.

Izan ere, argi eta gas konpainiek udal eta gobernuekin akordioak sinatu dituzten arren, zorra kitatzen segitzen dute: gobernuek aurreratzen dute diru hori, bai Gurutze Gorriaren laguntzarekin, bai udalen eta bestelako erakundeenarekin. Nafarroan hitzartutakoari jarraituz, esaterako, energia konpainiak hiru hilabetean argindarra ez mozteko konpromisoa hartu du eta eskubide sozialen sailak hartu du beregain argindar gastua denbora horretan: 2016an emergentziazko planetarako bi milioi euroko aurrekontua onartu zuen Nafarroako Gobernuak; beraz, Gonzálezek azpimarratu bezala, “energia enpresek ez diote dirua irabazteari uzten”.

Arartekoak ere pobrezia energetikoari aurre egiteko neurri zehatzak bilduko dituen estrategia osatzeko gomendioa eman zuen urtarrilean. Euskadiko energia-pobretasunari buruzko gizarte-eztabaidarako oinarriak dokumentuak, besteak beste, energia-pobretasunaren aurkako euskal estrategia finkatzea, eta Eusko Jaurlaritzari “zaurgarritzat eta energia-pobretasuna jasan dezaketen pertsonatzat jotzeko baldintzak betetzen dituzten pertsona edo etxeen definizioa ezartzeko legea” osatzea aholkatu zuen.