Pantaila txikiak literaturaren iturburu beretik edaten duela argi dago, baina ez eleberri konkretu batean oinarritzen direlako soilik. Istorioa bera eta hauek hornitzen dituzten pertsonaiak eraikitzerako orduan azalarazten diren antzekotasunak, oso nabarmenak direlako baizik. Fikzio guzti hauen gidoiak literarioak izaten dira eta aipaturiko pertsonaiek sakontasun berbera izaten dute.       

Pentsa hainbat astetan zehar irakurtzen jardun dugun liburu horren protagonistak, gugan izan dezakeen eragina ala zortzi denboralditan zehar ezagutu dugun horrekin “bidaiatzeak” zer-nolako enpatia maila sortzen duen gugan.  Eta ez hori bakarrik, “kontsumitzen” ditugun moduan ere antzekotasun handiak loratzen dira. Dosi txikietan ikusi/irakurri ditzakegulako; autobusean, tren geltokian, ohean… liburuaren pasarte bat ala telesailaren atal konkretu bat ikus dezakegu, ordu batzuk geroago utzi dugun puntutik inongo arazorik gabe jarraituz.

Telesailen baliabideak

Baina telesailek erabili ohi dituzten errekurtso literario horiek zeintzuk diren ezagutzeko, onena da adibide konkretuak aipatzea. Fikziozko literaturan betidanik dauden elementu narratiboak baliatzen baititu telesailak. Istorioak kontatzeko makina perfektua bilakatu direla esan daiteke. Literatura zatikatuaren ezaugarri asko ditu, adibidez, estruktura narratiboak, eta baita ikuslearen arreta mantentzeko hainbat errekurtso ere erabiltzen ditu. Arthur Conan Doyle ala Charles Dickensek erabiltzen zituztenen oso antzekoak. Metaforak, elipsiak ala gaur egun hain modan dagoen Cliffhangeraren erabilera (atal konkretu baten azken eszenan ikusi edo sentitu daiteke normalean, baita film edo liburu baten azken uneetan ere. Gugan sortzen duen sentimendua, zirrara, egonezina, suspensea eta, batez ere, hurrengo atala ikusteko irrikan egotea da).

Errekurtsoak aipatzen hasita, autore jakin batzuen eragina erakustea ere interesgarria iruditzen zait. Lotura hau argiago ikusteko, bi bereizketa egingo nituzke. Alde batetik, generoak. Zientzia fikziozko edozein telesail ulertzeko adibidez ala distopia tartean duen edozein kontakizun, Ray Bradburyren eragina saihestezina baita. George Orwell, azken aldian hain modan dagoen Black Mirror ulertzeko adibidez, edo nola ez Shakespeare. Drama klasikoetan ageri diren obsesio horiek guztiak: familia, ohorea, boterea, odola, traizioa, tentazioa, errua… The Sopranos, Breaking Bad, Sons Of Anarchy, Gomorra... bezalako telesailetan txertatu baitzituzten. Bereiziko nukeen beste alderdia, kokalekua da. Telesaila non kokatua den, egile konkretu baten eragina antzeman daiteke. AEBetan kokatzen den istorio batean, Stephen King-en kutsua antzeman dezakegu askotan –aurten sekulako zalaparta sortu duen Stranger Things adibidez–. Baita Edgar Allan Poe edo Mark Twainena… Edo herrialde nordikoetatik datozkigun Forbrydelsen, Bron/Broen edo nordic noir generoaz gozatzeko aukera, Henning Mankell, Stieg Larsson eta  Jo Nesbo bezalako idazleei zor diegula esan daiteke. Ingalaterran, berriz, aipaturiko Doyle eta Dickens, Jane Austen, Agatha Christie eta abar.

Game of thrones ospetsua

Dena den, argi izan behar dugu, liburua eta telesaila istorio berbera bizitzeko bi bide direla. Alegia, bakoitzak aukeratzen duela zein bide jarraitu, eta “liburua hobea da” esaldiak ez duela zertan beti egia izan behar. Eleberriak, ekoizpen guzti hauen oinarri eta inspirazio iturri izatea ongi dago, baina batzuetan zama hori askatzea komeni dela uste dut. Azken asteetan Euskal Herriko sare sozialak hankaz gora jarri dituen Game of thronesen kasuarekin argitzen saiatuko naiz argudio hau. Telesaila, George R. Martinen liburuetan oinarritua dago baina azken denboraldia izan da lehena, eleberriko kontakizun nagusitik aldendu dena (aurreratu egin baitu). Aztertu beharreko alderdia dela diot, telesaila nabarmen hobetu delako. Pertsonaiak, erritmoa eta trama orokorra askoz hobeto uztartzen dira, eta kontzeptu zinematografikoa askoz aberatsagoa iruditu zait. Errekurtso literarioak erabiltzea ongi dago, baita liburua gida hartzea,  baina betiere kontuan izanik, istorioak kontatzeko beste bide bat dela. Orri zuri horietako hizki beltzek, telesailari zigorradak ematen saiatzen diren arren, irudia eta batez ere, zinema bera baita gailendu behar dena.