Lurrez ondua
Joan Mari Irigoienen Poliedroaren hostoak nobelan ikasi genuen gure lehengoak lur zirela edo haize zirela. Ikasi, orobat, gaur egun, gehienon izate mestizoak bi elementuei egiten diela leku, eta bakoitzak batetik edo bertzetik duen neurriak hein berean egiten gaituela gu. Euskal literaturan, luzaz biak nahasian ibili ondoren, haizea nagusitzen ari zaio aspaldi honetan lurrari. Patziku Perurena salbuespen.
Perurenaren lurralde literarioak ez du izenik, harako Yoknapatawpha edo Obaba bezalakorik. Patzikuk ez du galtzarbetik atera bere idazlanetarako eszenatokia. Arantzako edo Lesakako marrak baimenik eskatu gabe zeharkatzen ditu, eta era berean sarbidea aurkitzen Oiartzuneraino. Ereñozu ez zaio arrotz, Berastegi ere ez. Uitziko gaina aise gainditzen du, eta ez da lotsa Basaburuan edo Malerrekan barneratzeko. Muga lausoak ditu, beraz, baina bihotz trinkoa: Goizueta sorterriak eta Leitza bizilekuak partekatzen duten sistema planetarioa; sateliteak barne, Uitzi, Gorriti, Areso, Ezkurra, Arano.
Argi gelditu da: Patziku ez da Faulkner ez Atxaga, ezta nahi ere. Ez du fikziozko izenik asmatu nahi izan bere lanak tokitzeko, bertzeak bertze uko egiten baitio fikzioari. Irudimenaren bahetik pasatu gabeko istorioak maite ditu Perurenak, egiazki gertatuak, jende apalaren ahotik jasoak. Patzikuren edozein lan irakurtzea aski, ohartzeko noraino bizi duen jende zaharraren mintzoaren lilurak. Entzunari, gero, berrespena edo zigilua ematen dio udal eta eliz artxiboetako paper zaharrez baliatuta. Haren kasuan, idazlea erkatzailea da, fede emailea, testigantza kontraesankorren kaosaren antolatzailea. Bertze baten eskutan, ikerketa antropologiko hotza litzateke emaitza. Perurenarenean, fabulen gisara irakurtzen da. Batez ere, irakurlea egilearen lurraldekoa ez denean.
Patzikuren hautua ez da arriskurik gabea. Haren liburuetan batek baino gehiagok ikasi izanen zuen aitona mozkorra zuela, izeba zaharra haur batez erditu zela gordean edo birraitonaren anaiak auzokoa garbitu zuela ukaldika. Memoria historikoaren beharra aldarrikatzen badugu ere, denek ez dute maite etxeko kontu ilunak horrela argiturik ikustea.
Leitzako errege-erreginak ondu zuen bezala, ahoan bilorik gabe idatzi du Perurenak Hilen xarma, arestian aipatu lurraldean XIX. eta XX. mendeetan gertatutako heriotza bortitzen kronika. 1976koa du azkena. Hala ere, liburuaren hondar solasean (Epilogo modura, aizkorari oliadura), ahotan hartzen du Jose Jabier Mujika UPNko zinegotziaren hilketa, 2001ekoa izan arren. Lerro horiek ere lagun guti ekarri izanen zioten bere herrian. Ingurukoen mutur-okerrek ez ahal diote inoiz luma uzkurtuko Patzikuri.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Hezkuntza publikoko irakasleok hamabost urtetan berriztu gabeko lan-hitzarmena eguneratzeko eta hobetzeko beharra eta eskubidea dugu. Horretarako, benetako negoziazio batean murgilduta egon beharko genuke, baina errealitatea negargarria da. Negoziazio batean, alde oro ados... [+]
Ekonomialariei asko gustatzen zaizkie merkatuen jokabideak adierazten dituzten grafikoak, kurbak alegia. Deigarria egin zait zentzu horretan Pluralistic webguneko “The future of Amazon coders is the present of Amazon warehouse workers” artikuluan (Amazonen... [+]
Ikaslez lepo zegoen Leioako Hezkuntza Fakultatea pasa den asteazkenean, Samantha Hudson zetorrelako. 1999an jaiotako Mallorcako artista, abeslari eta influencer transgeneroa da. Kantatzen Duen Herria topaketetako izarrak ilara amaigabea zuen selfie eta autografoak emateko, eta... [+]
Bekatu bat aitortu behar dut hemen. Duela lau urte, ohitura berri bat sarrarazi nuen nire bizian: igande gauetan, kaka kanoi baten antzera "informazio" jarraikia hedatzen duen CNews telebista kate ultraeskuindarra begiratzen hasi nintzen. Hasieran ordu erdi bat astero... [+]
Kointzidentzia harrigarriak daude bizitzan. Izan ere, zenbat ikusle elkartu litezke Arriaga antzokian? Zenbat komun ote daude solairu bakoitzean? Zein probabilitate dago Gipuzkoako emakume bik sartu-irtenean leku eta istant berean kointziditzeko, 35 urtean elkar ikusi barik egon... [+]
Transfeminismoak argia eta konplexutasuna ekarri ditu gorputz, genero eta desirei buruzko eztabaidetara. Hala ere, itzalak ere sortu ditu. Ustezko koherentzia politiko erradikal baten izenean –askotan hegemonia oso zehatz bati lotua–, diskurtso transfeminista batzuek... [+]
Garai kuriosoak bizi ditugu eta bizi gaituzte, zinez. Hezkuntza krisian dela dioten garaiak dira eta, gutxien-gutxienean, aliritzira, ba aizue, 2.361 urte ditu gaurgero boladatxoak.
Ez zen ba debalde joan Aristoteles bere maisu maite Platonen akademiatik lizeo bat muntatzeko... [+]
Ukrainako gerrar hasierako zergatiak ez dira azaldu zizkigutenak bakarrik, beste arrazoi batzuk ere badaudelako. Errusiak zioen Ukrainako errusiar hiztunen defentsarako urrats bat eman behar zuela; Ukrainako Gobernuak, aldiz, Errusiaren armadari aurre egin behar zitzaiola,... [+]
Badira bi aste beste behin makroproiektuei kaleetan oposizio argi bat erakutsi geniela. Milaka eta milaka pertsona atera ginen kalera dinamika suntsitzaile honek amaitu behar duela aldarrikatzera. Bada, dirudienez horrek ez du lurraren suntsiketaren aldeko politikarietan inolako... [+]
Duela aste batzuk, Diputazio kalean, Gasteizko erdigunean, bi gizonek etxerik gabeko pertsona bat bota zuten lo egiten zuen lokalaren kanpoaldeko eskailera-buru txikitik. Bota ez ezik, berehala metalezko baranda bat ere jarri zuten lonjaren aurrean. Lokala luzaroan hutsik egon... [+]
Berriki zabaldu da Gazako lurralderako Egiptok egindako hirigintza-antolaketa plana. Marrazki batean jaso dira etorkizuneko kale, eraikin eta iruditeria, oraindik metraila eta lehergailuen usaina darion errealitate baten gain. Hirigintza proposamena, beste bonba jaurtiketa bat... [+]
Bizitza erdigunean jartzeko abagunea ikusi genuen feministok zein ekologistok Covid-19 pandemia garaian. Ez ginen inozoak, bagenekien boteretsuak eta herritar asko gustura itzuliko zirela betiko normaltasunera. Bereziki, konfinamendu samurra pasa zutenak haien txaletetan edo... [+]
Segurtasun falta dagoen irudipena handitu dela azaldu du Eustaten azken txostenak. Gurean, Trapagaranen, Segurtasuna orain, delinkuenteen aurka manifestaziora deitu dute herritar batzuek.
Bi izan dira sentsazio hori zabaltzeko arrazoiak. Batetik, udalak Udaltzaingoaren... [+]
Badira etxebizitzak saltzeko atarietara harpidetuta daudenak, etxe bat erosi nahiko luketelako. Tarteka etxeak ikusteko hitzorduak ere egiten dituzte, eta seguru nago saltzaileak badakiela pertsona horiek ez dutela etxea erosiko, ez bisitan etxeari aurkitzen dizkioten baina... [+]