Tomas Alcoverrok, Europak Ekialde Hurbilean dauzkan kazetarien arteko jakintsuenetakoak, idatzi ohi du Sirian Mundu Gerra bat borrokatzen dela, epizentro erabakiorra Alepoko guduan daukana. “Denak denen kontra” borroka dirudien kaosean, aldaketa handia gertatu da San Bartolome egunean: Turkiak inbaditu du Siria, bere babeseko miliziei Jarabulus hiria oparitzeko.

Errusiarrak belaunetaraino sartuta daude Siriako hareatzan. AEB eta OTAN bezala. Udan agertu dira Britainia Handiko eliteko tropen argazkiak, basamortu siriarretik iritsiak. Monarkia arabiarrek finantzatzen dute gerra. Turkiak islamistei atzeguardia bermatu dien moduan. Dena da jakina, baina dena aldatu dezake turkiarren urratsak.

Jarabulusekoa hiru egun lehenagotik iragarri zuen Moon of Alabama blogak, kurduak izugarri gogor kritikatzen zituen analisi batean. Gertatu berria zen Hasakahko borroka: abuztuaren 18an miliziano kurduek eraso zieten herri honetan Damaskoko gobernuak dauzkan militarrei. Aurretik inoiz gertatu gabeko zerbait zen, Assaden tropen eta kurduen artean bazegoelako elkarri ez erasotzeko itun tazitua.

Kurduek AEBetako hegazkinen eta kainoien babesean jipoitu baitzuten Assad, zioen Moon of Alabamak kurduek hanka sartzen zutela Siriako iparralde osoaren jabe izan nahian: “Turkiaren artilleria hasi da Estatu Islamiarrak daukan Jarabulus ingurua txirtxilatzen, eta ‘siriar errebelde moderatuak’ prestatzen ari dira herrian sartzeko. Artilleria turkiarrak YPG kurdua ere kolpatzen du. Bere bi aliatuen artean, nori uste duzue lagunduko diotela AEBek?”.

Ordu gutxiren bueltan, Turkiako tanke eta soldaduak Siria iparrean sareturik, Estatu Islamikoa tiro bat egin gabe erretiratu da duela bi urte bereganatutako Jarabulustik, OTANek eta petromonarkiek babestutako ‘errebelde moderatuen’ –Al Kaeda ere epeltzat daukagu komeni denean– esku geratu da eskualdea, AEBek babestutako kurduek atzera egin dute hilabeteotan hainbeste odolez irabazitako eremuetatik...

Maximilian Popp eta Christoph Reuterrek Der Spiegel astekarian idatzi dute Jarabulusekoa inflexio puntua izan dela Siriako gerran: Turkia zuzenean inplikatu da gatazkan eta gerran orain arte ikusi diren aliantza konplikatuak bat batean aldatzen hasi dira, atzo arte etsai izandakoak oharturik badauzkatela interes komunak.

“Hemen bakoitzak –dio Der Spiegelek– bere gerra egiten du. Turkiak kurduak menderatu nahi ditu. AEBek Estatu Islamiarra zanpatzea baizik ez du nahi. Kurduek beren estatua eraiki nahi dute. Eta errusiarrek nagusiki mundu mailako potentzia direla erakutsi nahi dute”.

Assadek kurduei airez erasotzeak lagundu du, Popp eta Reuterren aburuz, Turkiaren Errusiarekiko etsaigoa epeltzen. Erdogan haserre dago Europa eta AEBekin bere ustean azken estatu-kolpean nahikoa babes eman ez ziotelako eta, batik bat, Kurdistango gudariei babes handia ematen dietelako. Errusia, bere aldetik, jabetu da Baxar al-Assad ez dizkiola eskatutakoak egiten, ez dagoela negoziaketetan ezertan amore emateko prest, nahiz eta daukan indarra errusiarren laguntzari zor izan.

Ororen buru, hona analisi honen ondorioak. EIk Siriako eskualde hura galdu du. Kurduek, hanka sartu dutelako, galdu dituzte aliatuak eta eremua, 2016ko abuztuko galtzaile nagusi bihurtuz. Turkiak harremanak hobetu ditu Errusiarekin. Orain Turkiari egoera PKK-k konplikatu diezaioke muga barruan. Baxar al-Assad etsaitu da kurduarrekin, eta ordainetan Turkia ez du lehen bezain etsai. Lehen bezala, Assaden etorkizuna Errusiaren eskuetan datza. AEBen arazoa da orain bere bi aliatuak, Turkia eta kurduak, elkarri tiroka ari direla. Azkenik, Errusia da karta banaketa berrian irabazle nagusia.

Errusia ala AEB orain ahulago?

Mark Sleboda Moskuko unibertsitateko soziologia irakasle eta nazioarteko gaietan adituak Facebooken daukan Gramsci blogean abuztuko aldaketez Der Spiegelek egindakoaren oso bestelako analisia egin du.Turkiak, AEBen babesean, kontrolatzen dituen miliziekin batera Jarabulusetik aurrera jo eta Al Bab hiria hartu nahiko dute beretzako, horrela Al Kaedari bermatzeko aireko erasorik gabeko eremu aske bat, Errusia eta Siriako armadaren hegazkinen beldurrik gabe.

Erdoganek de facto airezko erasoen beldurrik gabeko eremua eskaini die OTANek eta Golkoko monarkiek babestutako matxinoei, lasaiago lor dezaten Alepo hiri estrategikoaren konkista. Alepon dago gakoa, Siriako kurduen kontrako erasoa bigarren mailako kontua da turkiarrentzat, Slebodaren ustean. Estatu Islamikoak ongi zekien zein zen jokaldia eta tiro bat eman gabe alde egin du Jarubulus inguruetatik.

Laburbilduz, Erdoganen abuztu amaierako erasoak lau osagai ditu. Bat, Jarabulus kendu Estatu Islamikoari eta eman, Turkia, Qatar eta Saudi Arabiaren eskumakilak izanik irudi hobea daukaten beste islamistei. Bi, Jarabulus eman Al Kaedari kurduek berenganatu ez dezaten. Hiru, Al Kaedari hegazkinezko erasorik gabeko eremua bermatu. Lau, lanak aurreratu OTANeko neokontserbadoreen A plana posible ez balitz –Baxar al-Assad agintetik kentzea– B plana errazteko, alegia, Siria zatitzeko.

Eta Errusia? “Beldur naiz –dio Slobodak– azkenean Errusiak atzera egin eta ahal duenarekin konformatuko dela, III. Mundu Gerra lehertu ez dadin. Horra Kremlinaren ahuldadea, [1990eko hamarkadan adostua] OTANek gainditu ezin omen zituen lerro gorriak banan bana erorita gero eta hurbilago daudela Errusiatik. Azkenean Errusia bera izango denean jomuga, ez du edukiko lagun bakar bat aldean”. Siriako gerra Moskutik horrela ikusten da.

Siriako koiunturaren oso bestelako irakurketa dauka Moon of Alabama blogak. Hona, motzean. AEBek oker egin dituzte hasieratik gauzak Sirian eta Turkiak eskuetatik ihes egin dio, Errusia-Siria-Iran taldearekin tratua bilatzera. AEBk beren eskualde propioa nekez segurtatuko dute Sirian, gerrillari kurduak odolustu direlako aurreko batailetan. Erdogan berrantolatzen ari da gerrillari taldeak, bere komenentzian. Eta Assad konformatuko da matxinoei eremuak utzirik, Damaskorentzako lehentasunezkoak diren hiri eta eskualdeak gotortzeko.

Geopolitika eta jokoen teoriaz landa, triskantzak gupida gabe darrai. 17 milioi biztanle dauzkan Siriak 282.000 eta 470.000 arteko herritar kopurua ikusi du hiltzen 2011ko matxinadaren ondoren sututako gerran. 7,6 milioi jende bizi da Sirian bertan bere jaioterritik ihes eginda eta lau milioitik gora –bost milioi diote batzuek– aurkitu dira herrialdetik ihes egitera behartuta.