2016ko otsaila amaiera denean, bakarra da telebistan astez aste jarrai daitekeen euskarazko telesaila. Urrun geratu dira ETBn hiru telesail aldi berean ematen zireneko garaiak. Urtarrilean utzi zioten azkenaurreko apustua (Aitaren Etxea) emititzeari, eta otsailaren amaieran hasi berri dira Eskamak kentzen eskaintzen. Lehenengo denboraldi osoa aurrez grabatu dute, eta audientziek esango dute bigarrena egingo den ala ez. Gaur gaurkoz, hortaz, ez dago martxan telebistarako telesailen grabaziorik.

Zulo askoko hutsunea

Ez dira gutxi hutsune hori kezkaz salatu dutenak. Berria egunkarian telebista kritika egiten duen Leire Palacios kazetariak Goenkalerekin batera telesail bat baino gehiago galdu dela dio. “Haren inguruan eraikitako kultura da galdu duguna: hizkuntza aberasteko corpusa, aktore eskola, gidoilari eskola, errealizazio eskola eta abar”. Horri guztiari, noski, lanpostua galdu duten dozenaka profesionalak gehitu behar zaizkio.

Ez da falta, Palaciosek esandakoen bidetik, gaiari soziolinguistikaren ertzetik begiratu dionik. Hala zioen Berrian Goenkaleko gidoi arduradun izan den Jose Luis Aranguren “Txiliku”-k: “Euskararen koloreak fikzioak ematen ditu. Fikzioa kentzen badiogu hizkuntzari, akabo”.

Lander Garro idazle eta gidoilariari ere kezkagarria iruditzen zaio egungo egoera, are gehiago telesailekiko zaletasuna ikaragarri handitu dela kontuan hartuta. “Jendeak, ezinbestean, hizkuntza arrotzera jo behar du sistematikoki, bere zaletasuna asetzeko. Horri gehitu telesailek munduan barna izan duten jauzi kualitatiboa, bai estetikoki eta bai kontzeptualki. Eta geurean, aldiz…”.

ETB erantzule nagusi?

Urtzi Urkizu Berriako kazetariak oso gertutik jarraitzen ditu euskal telebista publikoaren gorabeherak. Ikus-entzuleei askotariko edukiak –baita telesailak ere– eskaintzea betebehar duela dio. “EITBren Legeak dio euskara eta euskal kulturaren sustapena duela helburu, eta fikzioa euskal kulturaren hanka funtsezkoetako bat da”. ETBren marka oso ahul dagoela iruditzen zaio, eta hala izanik, kalitatezko telesailak emateak onura ekarriko liokeela.

Lan horretan, audientziei gutxiago begiratu beharko litzaiekeela dio, eta gehiago, aldiz, eskaintzen den produktuari. “Gerta daiteke telebistako lehen emanaldian telesail batek ikusle datu oso handia ez ematea, baina gero sarean asko zabaltzea. Pazientzia gehiago izatea ez litzateke txarra izango”.

Audientzia kaskarrez gain, kostu altua ere aipatzen da maiz telesail gehiago ez ekoizteko motibo gisa. Telebista egitea garestia dela aitortuta ere, Urkizuri ez zaio iruditzen telesailen gabezia azaltzeko nahikoa arrazoi denik. “Dirua nola kudeatu da gakoa: ETB2 kateko saio batzuetarako gastatzen den diruarekin euskarazko telesail gehiago egin daitezke”.

ETBz gain, Hamaika Telebista ere heltzen da Euskal Herriko txoko gehientsuenetara, baina honek ere ez du telesailik programazioan. Horretarako behar adina baliabide ekonomiko ez dutela diote Iñaki Uria zuzendariak eta Inaxio Esnaola kazetariak. “Baliabide falta, borondate handiko lanak bakarrik gainditu dezake”. Uriaren iritziz, ETB interpelatu behar da: “Ikus-entzunezkoen motore eta traktore behar zuena, aingura bihurtuta dago”.

Urkizuk ordea, ez du uste den-dena ETBren esku utzi behar denik: “Ardura partekatua da. Adibidez, erakunde publikoetatik lehiaketak edo proiektuak antolatu daitezke sortzaileek fikziozko produktu berriak gara ditzaten”.

Epokakoa beharrean, garaikoa

Euskarazko fikzioaren osasuna epaitzeko martxan dagoen telesail kopurua bada kontuan hartu beharreko adierazle bat, ez bakarra ordea. Mamiari begiratuta ere handia da saltoa nazioarteko telesailen eta euskarazkoen artean. Zein izan zen hurrengo kapitulua ikusteko irrikaz, loari orduak kentzera behartu zintuen azken euskal telesaila? Edo gure gizartearen alde ilunenak erakutsiz deseroso sentiarazi zintuena?

Nazioarteko telesailetan aditua den Gaizka Izagirre ARGIAko blogariak uste du euskal ekoizpenek ez dutela maila ematen Euskal Herritik kanpo egiten denarekin alderatuz gero. “Baliabide urriak izateak ez du esan nahi arriskatu behar ez garenik. Gure errealitatearen zorne guzti hori atera eta istorio ausartak jorratzea da gakoa”. Umorea eta gatazka historikoa utzi eta beste ildo batzuk lantzeko garaia dela dio.

Uste berekoa da Lander Garro, eta alde ekonomikotik begiratuta ere zentzuzkoena dela uste du: “Gakoa ideietan inbertitzea da, hots, gidoian, eta lehenestea planteamendu aldetik sinpleak diren istorioak, atrezzo edo jantzitegi aldetik galera handiak ekarriko ez dituztenak. Ni EITBren zuzendaritzan banengo, ez nuke epokako telesail bakarra ere egingo”.

Leire Palaciosi ordea ez zaio iruditzen memoria historikoan eragin dezakeen telesaila derrigor gatzgabea edo ausardiarik gabekoa denik. “Kontua da, abiapuntua zer parametroren arabera eraikitzen den; arrakalatu, ezinegona sortu eta ikuslea nolabait aberasteko kapaza den produktua egitea ote den helburua, edo datu onargarriak lortzen dituen telesail enkistatu eta merkea ekoiztea. Azken apustuarekin (Aitaren Etxea) tamalez, ez da ez bata ez bestea lortu”.

Web-serieak eta lan amateurraren ajeak

Ohiko telebista kateen logikatik kanpo ekoizten diren telesailak ere badira, eta tartean, Youtube edo antzekoen bidez zabaltzeko asmoz egindako web-serieak. Lagunartean egindakoetatik hasi eta aktore ezagunez osatutakoetaraino, aukera eta mota askotako adibideak daude sarean. Haietako batzuek, oso baliabide gutxirekin, milioika lagunengana iristea lortu dute. Hori da Sevillako auzo asmatu batean gertatutakoak kontatzen dituen Malviviendoren kasua. Lehenengo kapitulua 40 euroko aurrekontuarekin osatu zuten, eta izandako arrakastaren ostean, jatorriz sarerako egindako telesailari hainbat telebista katetan egin diote tokia.

Euskarazko web-serie bat ere bada martxan: Aner Ansorenak zuzentzen duen Deus ez da perfektua. Egungo gazte

estereotipo zenbait muturrera eramanez umorez kontatzen ditu herri bateko gorabeherak. Urtzi Urkizuren ustez, halako gehiago behar genituzke. “Ez dakit zergatik ez diren gehiago egiten, sortzaileen ardura ere bada proiektu fresko eta berritzaileak sareratzea”. Gaizka Izagirrek ere horretarako bitartekoak badaudela dio: “Gaur egun ikusteko moduko ekoizpen bat diru gutxirekin egitea posible da, doako aplikazioak badaudelako eta merkatuan kamera merke xamarrak aurki daitezkeelako”.

Garrok ordea, amateurismoa beti txarra dela dio, eguneroko bizitza oso garestia delako. “Ekuazioa oso sinplea da, bizi nahi baduzu, diru sarreraren bat behar duzu. Nik badakit euskal munduan halako ekimen bat proposatzen baduzu denak etorriko zaizkizula txaloka eta bizkarrekoak emanez. Zuk izango duzu haien txalo gozoa, baina hozkailua hutsik”. Zentzu horretan, zaila ikusten du web-serieak egitea. “Beste kontu bat da bete-betean gidoiarekin asmatzea eta Australiako telebistak erosi nahi izatea. Baina hemen gidoilari on askorik ez dago, eta normala da: harrobia deitzen duten hori Maria Luisaren istorioak kontatzea izan da-eta”.