Nola abiatu zen Radical Independence?

Hasteko, Eskoziako Parlamentua ez zuten diseinatu gehiengo nazionalista batek gobernatzeko, ezpada koalizio batek agintzeko. 2011n, nazionalistek gehiengoa lortu zutenean, orduantxe konturatu ginen erreferenduma izango genuela. Erakunde sozialista iraultzaileetan ibilitako hamar lagun inguru bildu eta kanpaina bat abiatzea erabaki genuen, zeinaren ardatzak ez baitziren izango SNP alderdia, nazionalismoa, eskoziar identitatea... Aitzitik, klasea jarri nahi genuen erdigunean, ikuspegi anti-inperialistatik abiatuta.

Nola ekin zenioten kanpainari?

Ezker tradizionaleko erakunde britainiarrek uste dute langile guztiek batuta iraun behar dutela. Aldiz, Eskoziako talde sozialistak, ezker erradikalekoak, independentziaren alde daude. Gure asmoa zen eztabaida irabaztea eta independentziari buruzko diskurtso berri bat sortzea. Argi utzi nahi genuen independentzia ez dela Eskoziako bandera soilik, gure prozesua nazioarteko mugimendu zabalago baten parte dela, eta estatu britainiarra haustea ezinbestean dela ekintza progresista bat.

Atez ateko kanpaina egin zenuten, Yes kanpaina ofizialetik aparte.  

Britainian oso ohikoa da horrelako kanpainak egitea. Yes kanpaina ofiziala SNPrena zen. Hasieran, beren ideia nagusia honako hau zen: independentzia bozkatu, denak berdin jarrai dezan. Hala ere, aurrera egin ahala, ezkerrerantz lerratu ziren, gure jardunaren ondorioz. SNPkoak izugarri trebeak dira atez ateko kanpainetan. Biztanleei buruzko erregistroak dauzkate: nor zaren, zeri ematen diozun botoa, botoa emateko izena emanda ote zauden... Operazio militar baten antzekoa da, botoa hauteslekura eramateko operazioa.

Guk, ordea, geure gidoi propioa idatzi genuen. Monetaz galdetzen zigutenean, zera esaten genuen: librari euts diezaiokegu, baina gure moneta propioa ere izan dezakegu. Diskurtso ofizialetik urrundu ginen, eta, nire iritziz, jende gehiago konbentzitu genuen. Izan ere, gerriko industrialeko biztanleak alderdi laboristaren jarraitzaileak izan dira tradizionalki, SNP baino ezkertiarragoak. Kanpainak aukera eskaintzen zigun jendearekin hitz egiteko, sekula bozkarik eman gabeko jendearekin ere. Benetan desio genuen jendeak prozesu demokratikoan parte har zezan.

Atez ateko prozesua oso gogorra da, nekagarria buru eta gorputzarentzat. Beraz, saiatu ginen ekintza hori ekintza politiko bilakatzen, manifestaldia balitz bezala, erresistentzia-inauteria, neoliberalismoaren eta austeritatearen aurka.

Zer ikasi duzue prozesuari esker?

Bi urteko epea geneukan biztanleen erdia baino gehiago konbentzitzeko. Beraz, presio eta presa handia sentitu nuen, eta gauza batzuetan huts egin genuen. Kanpainaren ostean zenbait lezio ikasi genuen, barne-demokraziari eta ardurei buruz. Era berean, ikasi genuen beharrezkoa dela korronte feminista indartsua edukitzea. Kanpora begira, ikusi dugu SNP oso erakunde boteretsua dela. Erreferendumaren aurretik 25.000 kide zituzten, eta orain, aldiz, 110.000. Gauza ona izango litzateke RI alderdi politiko bilakatzea, SNPrako isuri hori geldiarazteko. Baina alderdi askotako jendeak osatzen du RI, eta horregatik abiatu dugu alderdi berri bat, RISE.

Jenni Morrisonek eta biek idatzitako liburuan diozuenez, emakumeek inork baino gehiago irabaziko lukete independentziarekin, baina, gertagarriena zen gehienek aurka bozkatzea.

Yes kanpainak ez zuen genero-ardatza txertatu, eta, nire ustez, horregatik galdu genuen erreferenduma, besteak beste. Emakumeei ez zieten ezer eskaini, eta kanpainako hitzaldietan, emakumeren batek galdetzen bazuen ea zergatik eman behar zuen independentziaren aldeko botoa, zera erantzuten zioten: “doako haurtzaintza-zerbitzua emango dugu”. Emakumeen arazo bakarra balitz bezala, emakume guztiena, eta emakumeena soilik.

Nolatan erabaki zenuten liburu hori idaztea?

Begira, erreferendumaren harira, emakumeen mobilizazio handi bat izan zen, Women for Independence (WFI) kanpaina, baina ez zuten feminismoaz hitz egin. Politikan jardundako emakumeek osatzen zuten, Eskoziako Parlamentuko kide ohiek eta abar. Sekula ez da izan horrelako emakumeen mobilizaziorik, eta asko miresten ditut. Kanpaina arrakastatsuak egin dituzte, besteak beste, emakumeen presondegi bat eraikitzearen aurka, baina sakonago jo behar lukete. Ni zain nengoen, independentzia eta feminismoaren arteko lotura potentzialak zeinek aipatuko, eta Jenni berdin sentitzen zen. Ikuspegi politiko oso antzekoa daukagu biok, erakunde sozialista erradikaletan ibilitakoak gara, eta marxista feministatzat daukagu gure burua. Liburuaren ondorioak nahiko garbi geneuzkan, baina prozesuan sakondu nahi genuen.

Zer lotura potentzial daude independentziaren eta feminismoaren artean?

Britainia Handia estatu erreakzionario, arkaiko eta patriarkala da, bere egitura guztiek inperialismoa eta neoliberalismoa dute ardatz. Ideologia britainiar horrek, espezifikoki, emakumeak baztertzen ditu, sexismo instituzionalaren bidez: dirua arma nuklearretan inbertituz eta ez hezkuntza edo osasungintzan, bortxatutako andreak artatzeko zentroentzako laguntzak murriztuz... Aldi berean, feminismoaren ekarpen batzuk lapurtu dituzte, esanez emakume enpresaburu asko dauzkatela, emakume bat izan zutela lehen ministro... Aurpegia garbitzeko baizik ez dute egiten, kontua ez baita emakumeentzako xendra bat eraikitzea instituzio patriarkal horien barruan. Osorik hautsi behar dira, estatu britainiarra eta britainiartasuna eta instituzioak, lur emankor berria behar dugu emakumeen askapena loratzeko. Ez da perfektua izango, baina independentziak aukera ematen digu borroka feminista toki askoz garrantzitsuagoan ipintzeko.

Klasearekin ere lotu duzue, noski.

Britain is for the rich, Scotland can be ours [Britainia aberatsena da, Eskozia gurea izan daiteke] biltzarrean, independentzia klase-afera dela adierazi genuen, eta aberatsek ezetz bozkatuko zutela. Badago joera bat, klasea eta generoa bereizteko: “klase-afera da, beraz generoak ez du axola”. Aitzitik, Jennik eta biok bestelako diskurtso bat sortu nahi genuen: independentzia klase-afera da, baina generoa klasearen erdigunean dago. Gainera, akordio neoliberalaren kasuan, kapitalismo mota oso zehatz bati buruz ari gara, eta horren oinarrian emakumeen esplotazioa dago, aurreko ezein sistematan baino bortitzago.

Eskoziako mugimendu feministak ez du klase-ikuspegia txertatzen, oso instituzionala da, elitearen mailan jokatzen du, eta, beraz, emakumeen antolakunde itzelak dauzkazu, sekulako lana egiten dutenak, baina ez dira kalean mobilizatzen. Eraso ekonomiko benetan larriak jasan ditugu, eta emakumeen bizitzetan eragin dute, bereziki. Liburuan sartu dugun estatistika baten arabera, austeritate neurrien harira, murrizketen hiru laurdenek emakumeei eragin diete, txarrerako. Dirua aurreztearen ideologia hori guztia emakumeen bizkar dago. Adibidez, "housing benefit" [etxebizitza-laguntza] izeneko eskubidea daukagu, eta horrekin lotuta, gobernuak neurri berri bat txertatu zuen, jendeak "bedroom tax" [logela-zerga] deitzen diona. Kontua da alokairurako diru-laguntza murrizten dizutela, baldin eta etxeko logela bat hutsik badaukazu. Horrek sekulako eragina izan zuen emakumeengan eta neurriaren aurkako kanpaina bat abiatu zen. Dena dela, inork ez zuen feminismoa aipatu, eta kanpaina klasean oinarritu zen, soil-soilik. Berez ez da txarra, baina kontzientzia falta da: eraso hori emakumeen aurka zihoan, zuzenean, eta emakumeen antolakundeek ere eskatu beharko lituzkete kontuak, ez soilik ezker tradizionalak.

Atal oso bat eskaini diozue segurtasunari.

Segurtasunaren kontua hertsiki lotuta dago Britainiaren obsesio militarrarekin. Eskoziarrok estatu britainiarraren arma nuklearretatik 40 minutura bizi gara; Glasgow-n trena hartu eta ordu erdi eskasean ikus ditzakezu armak, ez baitituzte gordailu batean sartzen. Trident base militarrarena oso faktore garrantzitsua izan da kanpaina osoan zehar, SNPrentzat ere: argi utzi dugu independentzia lortzekotan ez ditugula arma nuklearrak gordeko.

Liburuan erakutsi nahi izan dugu Trident-eko base militarra dela estatu britainiarren sexismoaren ikur gorena. Glasgow-tik 40 minutura dago eta arma nuklearrak gordetzen dituzte bertan. Orain gutxi lege bat aurkeztu dute basea eta armak berritzeko: milaka milioi libra xahutuko dituzte, aldi berean emakumeei kalte egiten dieten murrizketa ekonomikoak onartzen dituztelarik. Horra hor, sexismo instituzionalizatua. Britainiak kanpo-mehatxuen diskurtsoa elikatzen du, baina etxean gerra ekonomiko bat ari da jokatzen, emakumeen aurka.

Andreok seguru egoteko, guk ez ditugu haurtzaintzari edo emakumeen errepresentazioari buruzko neurriak proposatu, aitzitik, lan prekarioa ilegalizatu nahi dugu, gutxieneko soldata bat ezarri, emakumeek beren burua sostengatu ahal izateko... Horrek babesten ditu emakumeak, patriarkatuaren aurka beren buruak taldean antolatzeko botereak, eta ez bonba nuklearrek, horrek ez du inor babesten!

Deboluzioarekin batera izugarri hazi zen emakumeen errepresentazioa Eskoziako Parlamentuan. Nolakoa da egoera, gaur egun?

Eskoziako Parlamentua ireki zenean, emakumeek koalizio indartsu bat sortu zuten, genero-berdintasunezko parlamentu bat lortzeko helburuarekin. Benetan arrakastatsua izan zen, legebiltzarkideen %35 emakumeak ziren. Harrezkero, ordea, gainbeheran joan da. Jakina! Gure iritziz, hortxe dago gakoa: gauzak errotik aldatu behar dira, emakumeen borroka feminista kolektiboa behar da oinarrian, ez soilik emakume legebiltzarkideak.

Horrexegatik, ganbera bikoitzaren aukera proposatu dugu. Westminsterren bezala, independentziaren ostean guk ere bi parlamentu nahi genituzke: bata arrunta eta bestea emakumeena. Komunitateek hautatutako emakumeek osatuko lukete Emakumeen Parlamentua, eta Eskoziako Parlamentuak erabaki nahi duen legedia oro pasa beharko litzateke bertatik. Beto-eskubidea edukiko luke, emakumeei eragiten dieten gauzen gainean, alegia, guztiaren gainean: osasuna, hezkuntza, ogasuna... Horrela, emakumeak politikoki heziko lirateke eta erabakiguneetako ohiko jarrera maskulinoa irauliko litzateke, emakumeak edukiko genituzkeelako erdi-erdian, herrialdeari buruzko erabakiak hartzen.

Nire amari ez zitzaion batere gustatu ideia hori, zentzugabea iruditu zitzaion. Eta nik erantzun nion: "nolatan izango da Westminsterreko Lorden Ganbera baino absurdoagoa? Gizonek gobernatzen dute erabat, eta ez ditu jendeak hautatzen ere, pribilegioen ondorioz daude hor". Orduantxe ulertu zuen. Horixe da kontzientzia hartzearen gakoetako bat, zentzugabekeria zehatz batzuk ikusezinak direla.  

Aurrera begira jarrita, alderdi politiko bat sortu berri da, RISE. Zer dela-eta?

Gure helburua da sozialistak atzera ere Parlamentura itzultzea. Biziki garrantzitsua da independentziaren kausarako. Yes kanpaina oso anitza izan da: kanpaina ofiziala, RI, sindikatuak... Ahots horiei guztiei esker lortu genuen %45a, baina uste dugu Parlamentuan ere islatu behar dela aniztasun hori, jendeak garbi izan dezan independenteak izan gaitezkeela, eta ez duela zertan SNPren eskutik izan.

Zer toki izango du feminismoak RISEn?

Jennik eta biok liburua argitaratu genuenean hitzaldi pila bat egin genituen, eta batez ere emakume gazteak etorri ziren. Nire iritziz, feminismoaren laugarren olatua iristear da, eta konturatu naiz gero eta emakume gazte gehiago ari direla feminista gisa identifikatzen. Orain arte, Eskoziako kale eta erakundeetan ez da tokirik izan feminismoa lehentasuntzat duten emakumeentzat, eta etxe hori sortzen ari gara, feministak izan daitezen hasteko, independentziaren aldekoak, sozialistak.... Emakumeak nahi ditugu erakundearen buru.

Badakigu oso zaila izango dela, azken hauteskundeetan %0,4 baikeneukan, errepresentazio ñimiñoa. Hala ere, hori hobetzea, edozein mailatan, garaipen itzela izango da, kasik independentzia baino hobea [barreak]. Gainera, Eskozian boto-sistema berezi bat daukagu, bi bozkakoa, eta bigarren boto horri esker alderdi txikiek aukera hobea daukate.

Nola txertatuko dituzue feminismoa eta gainerako ikaskizunak RISEn?

Jennik eta biok liburua argitaratu genuenean hitzaldi pila bat egin genituen, eta batez ere emakume gazteak etorri ziren. Feminismoaren laugarren olatua iristear da, mundu-mailan, eta konturatu naiz gero eta emakume gazte gehiago ari direla feminista gisa identifikatzen. Horrek ez du esan nahi Judith Butler irakurri dutenik, ezpada zerbaiten parte sentitzen direla, senez. Orain arte, Eskoziako kale eta erakundeetan ez da tokirik egon feminismoa lehentasuntzat jotzen duten emakumeentzat, eta etxe hori sortzen ari gara, feministak izan daitezen, eta independentziaren aldekoak, sozialistak...

RISE anitza da, RIko jendea dago, alderdi sozialistakoa, komunitateetako aktibistak, austeritatearen aurkako mugimenduko jendea, LGTBI eskubideen aldeko mugimenduetakoak... Abuztuan abiatu genuen, eta abenduaren 5ean egingo dugu gure lehenengo biltzar demokratikoa, egitura eta abarrak erabakitzeko. Emakumeen sarearen harira, proposamen bat egin nahi dut, beto-eskubidearekin lotuta. Uste dut badaukagula kultura politiko bat non gizonek egiten baitute lan ideologikoa, eta emakumeek aktibismoa. Errotik aldatu nahi dugu hori. Emakumeak nahi ditugu erakundearen buru, eta uste dut egingarria dela, eztabaida irabazten ari garela. Edonola den, sekulako sexismoa dago eta uste dut sexismo hori are okerragoa dela muturreko ezker mugimenduan.

Nola ikusten duzu datorrena?

Ez nago irabaztera ohituta: sozialista naiz, feminista, eta Eskozian bizi naiz, zer gehiago esan nezake? Normalean, nahiko ezkorra naiz. Hala ere, Eskozian zerbait ikusgarria gertatu da, mila puskatan hautsi da politika zaharkitua, eta erreferendumari esker norbere burua politikoki hezteko sekulako prozesua gertatu da: jendeak inoiz baino gehiago irakurri du, zalantzan jarri ditu politikariak eta hedabideak...

Ez dut erronka gutxiesten, baina bi urtez kanpainan aritu gara, estatu britainiarra hausteko asmoz, eta ez dakit bat ote dagoen hori baino gauza anbiziotsuagorik... Oraingo honetan ez baditugu parlamentariak sartzen, hurrengoan sartuko ditugu. Nolabait ere, sentitzen dut Pandoraren kaxa bat ireki dela: ideia berriak daude, jendea gauzak egiten... itxaropena daukat.