Extremadurako Val de la Calzada, 1958. Urte bat zuela gurasoekin emigratu zuen Frantziako Gers departamendura. Handik Irunera aldatu zen, Mosku auzora. Hendaian finkatu zen gero. “Txori bitxia zara, Angela”. Irriño herabea zabaldu zaio: “Ez dakit nor naizen”, erran digu.
Zuzenbidea ikasten hasi zinen. Defentsarik gabekoen abokatua izan nahi zenuela esan digu lagun batek.
Baina, halabeharrez, jostun, estilista edo sukaldari aritu naiz. Gaizki tratatutako aita emigrante baten alaba, munduko bazter batetik etorria. Etxean hotza eta gosea pasa genituen. Hori ez duzu sekula ahazten. Argazkilaria naiz. Mundua kurritzen dut usu, herri zapalduak batez ere, eta ohartzen naiz, ez zaigula axola haiek nola bizi diren. Haiek esplotatuta daude Mendebaldean gero eta gehiago nahi dugulako. Euskaldunak hemengo indigenak direla jakitun naiz txikitatik, baina euskaldunak ere konkistatzaileen antzerakoak bihurtzen ari dira edo gara. Instituzioetan leku hartzen dugun unetik, fini. Ipar Euskal Herriaz ari naiz orain, Hendaiako film festibalaren esperientzia ezagutu ondoren.
Festibaleko zuzendaria zara. Aurten hirugarren edizioa izan da. Zein izan da zure esperientzia?
Biharamunean hustuta nintzen, erditze baten ondoren bezala. Itxiera ekitaldian “ez duzu deus egin” esaten nion nire buruari. Agurreko afarian jendea pozik zegoen, zinemagileek inpresioak eta kontaktuak pasatzen zizkioten elkarri, baina ni haluzinatuta nengoen. Inpotentzia baino ez nuen sentitzen, bete ezin izan ditudan asmoak burutik kendu ezinik.
Hainbat arrazoi duzu kexu izateko, antza denez.
Aurten, lehen urtean ez bezala, autoritateek eta hedabideek ez digute atentziorik eskaini, ez frantses ez espainol aldean, Sud-Ouest egunkariaren salbuespenaz. Festibalak balio eta merezi duela erakutsi dugu. Hendaian pilota, errugbia, edo harri-jasotzaileak eta aizkolariak dira espresio nagusiak, folklorea oroz gain. Festibalak jendearen espiritua ireki du, kultura zinematografikoak lekua duela erakutsi dugu hiru urte hauetan.
Nola sortu zen festibala?
Argazki erakusketak egiten nituen, jite sozialekoak. Hauekin batera konferentziak ematen nituen. Alabaina, jendea ez zetorren gaiaren interesarengatik, egilea Angela zelako baizik. Argazkiak politak zirelako eta beste. Besterik ez. Niri bost axola argazki polita izatea. Nire nahia munduan gertatzen dena jakinaraztea da. Nire buruan ez zegoen film festibal bat antolatzea. Film-sorta baten bitartez topaketa moduko bat antolatu nahi nuen, jende-kopuru mugatu bati zuzendua. Ordea, festibala muntatu nuen erakusketa bat balitz bezala. Egiari zor, oker nengoen. Erotzat jo ninduten.
Nola definituko zenuke Hendaia Film Festivala?
Definiziorik eman gabe abiatu nintzen, baina ikuskizunak trukerako balio behar duen ideia nuen buruan: kidetasuna, jendetasuna, elkartasuna eta irekiduraren eredu izan behar zuen. Irekidura, lehenbizi herritarrenganako eta instituzioekiko ondoren. Nire helburua bete dut, umiltasunez diot. Satisfazioa ere hartu dut, baina ez erabatekoa. Hegoaldeko eta Iparraldeko jendea batzea lortu dugu neurri batean, baina ez nahi bezainbeste. Halaber, Frantzia, Espainia, Europa eta munduan barrenetik hurbildu dira festibalera, eta tamainak gainditu gaitu.
Film laburren festibala da. Zergatik?
Film laburra argazkia bezalakoa da, denbora laburrean inpaktua lortu behar du, argazki on baten antzera. Argazkilari ona zinegile bihur daiteke. Laburrak di-da batean transmititu behar du, jendea aspertu gabe, zaila da, baina oso egokia eta polita.
Zein da festibalaren aurrekontua?
Aurtengoak 24.000 euro balio izan du, baina gutxienekoak ordaintzeko ere ez daukagu. Inork ez du sosik kobratzen. Nik ez dut euro bat ikusi, urte osoko egun guztiak lanean. Argazkilaritza lantzeko betarik ez dut izan. Festibalak Begiradak elkarteari esker egin ditu hiru urte, argazkilaritzako sortu nuen elkarteak oinarri juridikoa eman digu. Bizitza ulertzeko beste modu bat duten lagunak biltzen dira, sistemaren alternatibak bilatzen dituztenak, batzuk marjinatuak edo elbarriak dira, jende duina. Festibalean pozarren ari dira eta tokia hartzen dute jendartean.
Zer gehiago behar du, zuk nahi duzuna lortzeko?
Oroz gainetik, ez dut nahi Angela Mejiasen festibala izatea. Katalogoa, filmak eta eszenatokian egiten den guztia hiru hizkuntzetan egitea nahi dut. Aurtengo editoriala frantsesez baino ez dago. Lehen urtean mugaz gaindiko laguntza izan genuen, Euskaraz bizi nahi dut kanpainaren karietara, Kontseiluarekin elkarlanean. Festibalean sartu genuen, berezko atala izan zen. Baina, laburmetraiak ez ziren onak. Asmo onez eta amultsuki ekarri zituzten filmak, baina eskasak ziren. Bigarren urterako kalitate gehiago eskatu nien. Ez zuten ekarpena hobetu eta aurten ez da sail hori izan. Ez da nahikoa lehiatzea, ekartzen diren lanek gutxieneko kalitatea behar dute. Frantsesezko laburrak euskaratu izan ditugu, ahalbideak eta diruak eman digun arte. Festibalaren xedeetako bat kulturen arteko ulerkuntza erraztea da.
Akitaniako Erregioak behar luke festibala lagundu bereziki, baina ez da horrela izan. Instituzioen jarreren inguruan iritzi nahasgarriak izan dira.
Hasteko eta behin, konstatazio bat: Akitania-Euskadi mugaz gaindiko instituzioko frantsesek ez dute Hegoaldearekin elkarlanean aritu nahi. Akitaniako Erregioaren Gobernuak hiru urtetan ez digu deusik eman. Lehen urtean normala da. Baina bigarrenean erakutsi genien zer egiteko gai garen. Eskutitz bat heldu zait laguntza ukatuz. Nik kritikatu dut bereziki Erregioa, EEP eta Mugaz Gaindiko organismoa. Sud-Ouest egunkariak nire hitzak oso gaizki interpretatu ditu. Laguntza miserablea zela esan zuen, 1.400 euro jaso baikenuen; eta nire kritika osoa EKEri bizkarreratu zion. Ez da zuzena. Nik EKEko Pantxoa Etxegoien zuzendaria estimatzen dut. Baina, egiari zor, 21.400 euro horietatik 20.000 euro Hendaiako Herriko Etxetik jaso dugu. Gainerakoa, 2.600 euro, herritarrek eman dute. Battitte Salaberry auzapez ohia eskertu nahi dut bereziki, bera auzapez zelarik bultzada eman baitzion festibalari, proiektuan sinetsi baitzuen. Diru hori gabe, nola ordainduko genituzke epaileen hegazkin bidaiak eta beste gastuak? Batzuek festibala nire kapritxoa dela diote. EEPk ez du ulertzen filmak itzuli behar direla. Itzulpenak garestiak dira. Azpitituluak behar dira, eta onak. Itzultzaileak, muntatzaileak eta teknikoak ordaindu behar dira.
Zer bagaje utzi digu aurtengo festibalak?
Nazioarte sailean goi-mailako filmak eman ditugu. Serbia edo Eslovenia bezalako herrialdeetatik etorriak, ezezagunak guretzat. Etorkizuneko zinemagileak ezagutarazteko eta hemengo publikoari filmak ezagutzeko parada da festibala. Akitania-Euskadi sailean berriz, Euskal Herrian egiten diren labur onenak bildu ditugu, baditugu puntako egileak, Telmo Esnal, Asier Altuna... Maleruski Akitanian ez dituzte ezagutzen. Euskal zinegile onenak dira labur nahiz luzemetraian. Amama filma Espainiako Estatuan bigarren film ikusiena izan da, baina frantsesei ez zaie Hegoaldeko zinearen kalitatea axola. Horrek biziro ernegatzen nau.
Zein film azpimarratuko zenituzke?
Maïmouna Doucouréren Maman(s) saritua biziki ona da, baina David P. Sañudoren Artificial eta Aitor Gutiérrezen Anomalo ez dira eskasagoak, Euskal Herrikoak biak. Nazioarte sailean, Lituaniako The Fish of My Life izan da irabazlea, Julius Siciunasena. Sarituak onak dira, eta saritu gabeak ere bai. Nik sarien gainetik, film laburra goraipatuko nuke oro har: ematen du film laburrek ez dutela deus kontatzen, baina funtsezkoa kontatzen dizute. Munduan kokatzen gaituzte, egunerokoan zer garen azaltzen digun irudi sortatxoa da. Film laburra errutinaren isla da, eguneroko arte espresio bikaina.
Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]
Abenduaren 5ean Ikasle Goizarekin hasiko dute azoka. Hurrengo egunean Gazte Eztanda eguna egingo dute, eta gazteei zuzendutako hamaika jarduera egongo da. Egun berean, iazko Sormen Beka irabazi zuen Argizagi. Zubiak adiskidetasunerantz telesailaren aurkezpena egingo du Marramiau... [+]
Azaroaren 20an Donostiako Le Bukowski tabernan abiatuko dute elkarlanean egindako jaialdia. 40 artista, aktibista, pentsalari eta kolektibok hartuko dute parte. Amaiera Gasteizen izango da, ZAS espazioan.
Irungo ospitale zaharrean jaio zen Fermin 1963an, Muguruza Ugartetarrenean. Azken hamarkadetan euskal musikan eragin nabarmena izan duen artista da. Ez alferrik, bera izan da Kortatu eta Negu Gorriak taldeetako abeslaria eta alma mater-a, Esan Ozenki zigilu independentearen... [+]
Annie Ernaux (Lillebonne, Normandia, 1940) idazleak bere poetikaz eta horren funtzioaz egindako hausnarketak jasotzen dituen elkarrizketa-liburua euskarara ekarri du Leire Lakasta Mugetak (Iruñea, 2002): Idazketa labana bat da (Katakrak, 2024). Idazketaz, hautu estetiko... [+]
19 urte ditu Maddik, Matematika Gradua ikasten ari da Leioan, EHUko Zientzia eta Teknologia fakultatean, musika ikasketak eginak ditu, eta gazteagatik ere, bertsolari iaioa da. Eta bertsolari ona baino hobea izateko zumitzak ditu, bateko eta besteko plazetan ikusi dugunez... [+]
Azken asteotan, arkitekturan dihardugunontzat ez da posible izan Valentziako klima gertaera gure lan hizketaldira ez ekartzea. Uraren ibilbidea eraikinen estalkietan, estolderietan, plazetan eta parkeetan pentsatu eta diseinatu behar ditugulako. Ongi dakigu giza eskalako ur... [+]
“Te Siklârel Romanipen” ikasketa plana prestatu dute Ijito Herriaren historia eta kultura Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan txertatzeko. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak sortu du proiektua, EHUrekin eta Amuge Euskadiko Emakume Ijitoen Elkartearekin... [+]
Fermin Muguruzak kontzertua eskaini zuen pasa den larunbatean Martuteneko kartzelan, Iñaki Pikabea 'Piti' eta Joseba Sarrionandia ETAko kideek espetxe horretatik ihes egin eta 39 urtera. Orain, kontzertua dela-eta hainbat jenderen kexak jaso ostean, Eusko... [+]
Bizkarsoro filma (Josu Martinez, 2023) Donostiako zinema aretoetan proiektatuko dute ostiral honetatik aurrera (hilak 22); SADEko Iñaki Elorzak azaldu duenez, bi aste inguruz proiektatuko dute printzipioz, eta, arrakasta baldin badu, denbora gehiagoz. Hala azaldu dute... [+]
Nekeaz idaztera nindoan zutabe bat, baina erridikulua iruditu zait 19 urterekin lur jotaren planta egitea: amore emanda, nekatuta, etsituta, mundu honek ukatu banindu bezala. Are erridikuluagoa iruditu zait gelditzen zaizkigun ogi apur txikiekin erantzukizun ezaz amestea, azken... [+]
PELLOKERIAK
Ruben Ruiz
Ilustrazioak: Joseba Beramendi, Exprai.
Elkar, 2022
-----------------------------------------------
Ruben Ruizek kontakizun laburrez osaturiko obra berri bat eskaini digu. Ez dira mikroipuinak, kontakizunek, modu independentean irakur badaitezke... [+]