Gure basoak: izenak, izanak eta borrokak
Baso bat bilatzen genuen, baina ez genuen galtzeko basorik nahi, elkar aurkitzeko balioko ligukeena baizik; bai gure buruak, bai historiak eta bai memoriak zapalgailu bezala pasatako emakumeenak aurkitzeko.
Historia eta memoria inperioen, gerren eta garaipen handien ikuspuntutik errezitatuak izan dira, bizitzari ekarpenik eman ez, baina haien poltsikoak ederki betetzen dituen kantua. Ez dugu memoria hori nahi; boteretsuena, erregeena. Bizitza, liburu eta aldizkari handietan ateratzen ez dena, bestelakoa da, eta horretaz asko dakigu emakumeok.
Baso horri Zozaiako Mari izena jarri diogu, 1610. urtean Logroñon gauzatutako prozesuan eraila, ziurrenik artaldetik bereizten zelako, sotanei ez jarraitzeagatik. Maria Txokote izena ere izan zezakeen, eskapo egiteko aukera izan zuen Pasaiako sorgina. Edo Encarnación Nieto eta Francisca Martín enpresako batzordean parte hartu zuten lehen emakumeetakoak eta emakume gehiengoaz osaturiko 1920. urteko grebaren batzordean parte hartu zutenak; gizonen neurrira egindako eremuetan haien tokia izateko borrokatu zuten emakume sindikalistak.
Basoari Agustina Otaola jar geniezaiokeen edo 1965. urtean profesionalak izan ziren inguruko erraketista batena. Hor daude ere Sara Carracelas eta futbol zelaietan arima uzten duten emakumeak; Ibaika, Pasaia eta Oiartzungo arraunlariak; eskualdean eskubaloiak eman dituen txapeldunak; eta bertsolaritzan Joxepa Antonia Aranbarri edo Oiartzungo Lukasia Elicegi adibidez, gizonen eremutan parte-hartzeagatik bidesari handia ordaindu behar izan zutenak, “azalean dagoen baina azalarazten uzten ez duten askatasunaren defentsa”. Izan ere, haien neurrira egindako iraultzen kontaketak gizonek idatziak baitira.
Aipamen berezia Mertxe Lopez Cotarelori eta Pilar Valles Vicuñari frankisten fronteak aurrera egin ez zezan borrokatzeagatik, 17 urterekin fusilatuak izan zirenak. Inguru hartatik ere Kasilda La miliciana zegoen; sindikalista, feminista eta milizianoa bera, gizonezko kideak atzealdean jasotzea erabaki zutenean, berak frontean jarraitzea hautatu zuena. Bigarren Mundu Gerran Red Cometeko emakumeak daude.
Ezin ahaztu gure komandoattua, eta tortura jasan duten emakumeak, gure herrian borrokaz eta errepresioaz asko dakigula. Emakume feministen sareko kideak abortatu nahi zuten emakumeak Lapurdi, Zuberoa edo Nafarroa Behereko lurraldera pasatzen laguntzen zutenak. Baina Zozaiako Mari basoa deitu diogu, sutan bukatu zuten eta gu bezala desobedienteak ziren asaben omenez.
* Nora Barrosok sinatua. Oarsoaldeko Emakume Mundu Martxako kideek idatzia.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
EHBaik Autonomia estatutu baterako proposamena prestatu du, gure nazioaren burujabetza osorako bidean etapa gisa.
Uharteko artzain egunean azaldu zuten Euskal Herriak nazioarteko ardi mozketa txapelketatan aritzeko onarpena lortu duela. Ofizialtasuna Eskoziako 2023ko munduko txapelketan etorri zen, euskal moztaileek aurkeztutako dosierra eta bertan egindako defentsa bikainaren ondorioz... [+]
Segur aski, gutariko gehienek jada erosiak dituzte, han eta hemen, Eguberrikari banatzeko opariak. Olentzeroren bisita gautar hori hitzordu handia baita, bereziki haurrentzat. Denak prestatzen dira urteko garai emankor horretarako: Bilbo sutan agertzen da, Gasteiz, Iruña... [+]
Zerk harritu zintuen gehien kartzelatik atera zinenean? Galdetu didate maiz azken urte eta erdian.
Bilboko kaleak turista eta bi hankadun txakurrez lepo daudela ikusteak, adibidez? Edo egoera politikoaren aldaketak? Lehenengoak akitu eta amorratu nau, badago zer borrokatzen... [+]
Benetan nahasia da euskara ikasteko dirulaguntzen kontu hori. Euskara ikasi nahi duen herritarrak leihatila bat baino gehiagotara jo beharko du egin nahi duen ikastaroa zenbat kostatuko zaion eta dirulaguntzak nondik, nola eta noiz lortuko dituen jakiteko. Oraindik ere dirua... [+]
Hizkuntza matematikoa ondo ulertu eta interpretatzeak badu garrantzia ikasketa prozesuan; horixe esan ohi diegu guk geure ikasleei, bederen. Matematiken lengoaia unibertsala da, eta oro har, interpretaziorako errore marjina txikia izan ohi da. Nekez marraztuko genuke hiruki bat... [+]
Beharbada gizakion ahultasunetariko bat gehiengoari entzuteko eta kasu egiteko dugun joera da. Ziur gure espeziearen garapenaren ezaugarri garrantzitsua izan dela, eta beharrezkoa biziraupenerako. Baina digitalizazioarekin, dugun ezaugarri horrek zaurgarriagoak bilakatu... [+]
Bileretan denetarik elkartzen gara, eta bilerek berek nolakotzen gaituzte unean, bakoitzak bere rola izaten baitu, bere boteretxoa (edo haren falta), adina, bizitzako momentua. Baina beti-beti daude isiltzen direnak. Letek kantatzen zigun handitzean ikasiko genuela isilik... [+]
Gure eskubideak, gure etorkizuna, orain! lelopean, Giza Eskubideen Nazioarteko Egunak 76 urteetako ondarea ospatzen du. Egunak mundu baketsuagoa, berdinzaleagoa eta jasangarriagoa eraikitzearen alde egitea du xede. Hala ere, aurrerapenak ospatzen diren bitartean, babesturik... [+]
Tabernan zaude, barran, eskatu nahian. Mostradorean beste pertsona batzuk ere berdin. Laster izango da zure txanda, baina zuri tokatu arren, zerbitzariak ez dizu galdetu ea zer nahi duzun, salto egin dizu eta zure atzean etorri den gizona atenditu du. Ergel aurpegia geratu... [+]
Barruan dudan zera honi idatzi nahiko nioke. Pandemiatik ia bost urte beteko dira, eta garai hartan gazteak ginenak hasi gara, gazte izaten jarraitzen badugu ere, bestelako espazio batzuetan orbitatzen. Etxebizitza, bizi proiektua, amatasuna, lana, osasuna... elkarrizketetako... [+]
Gogoratzen al duzue? Legebiltzarreko %90ak onartu zuen Hezkuntza Akordioa duela bi mende –barkatu, bi urte–. Ezkerraren biltzarkideen erreakzioa euforiaren eta neurriko gogobetetasunaren artean mugitu zen. Onarturiko dokumentuaren arabera, zentro pribatuek diru... [+]
Egotea egitea da. Hala dio aurten Durangoko Azokak, eta egia da, azokaren beraren kasuan behintzat eta Euskal Herria aintzat hartuta. Dagoeneko 59. azoka da aurtengoa, eta urtero egote hutsak frogatzen du euskara, euskal kultura, euskal nazioa egiteko modua dela Durangoko... [+]