“Eguzki sistema batekin konparatzen dut nik; planeta bakoitzak bere orbita du baina denak eguzki beraren inguruan ari dira biraka”. Bilboko Alternatiben Herria gauzatzea ahalbidetu duen elkarlan ariketa modu horretan laburbildu zuen Mikel Saralegi ekimenaren sei bozeramaileetako batek, urriaren 24an egindako bat-bateko balorazioan. 

Goizeko lehen ekitaldietatik iluntzera, jendetza bildu zen eguzki sistema horretan. Baina erne, ez ziren bisitari hutsak, mobilizatzen ari zen jendea baizik. Hala azpimarratu nahi izan zuten antolatzaileek bederen: “Mobilizatzeko modu asko dagoela erakusten ari gara”. 

Mobilizatzeko modu asko, aldarrikapenak adina. Testuinguru berrian gaude, krisiak jota arlo guztietan (ekonomikoa, politikoa, ekologikoa, kulturala...), eta sistemari erantzuteko moduak aldatuz doaz, Olatz Dañobeitia Ceballos Alternatiben Herriko beste eledunetako baten ustez. Kultura politiko desberdinek aspaldi ez bezala bat egiteak kultura politiko berria ernatzea ekarri du. Eta kultura horren ezaugarri behinenetako bat pluraltasuna da, Dañobeitiaren berbetan: “Garai berrian gaude, askotariko estrategien garaian, eta ekimen hau horren erakusgarri da”.

Alternatibak eraikitzen ari diren subjektuek autonomiari eusten diote –orbitei, simil astronomikoarekin jarraitzera–, baina gero eta argiago ikusten dute gutxieneko kontsentsu batzuen inguruan batera aritzeko beharra dagoela. Besteak beste, zapalkuntzaren aurpegi ugariek ere gero eta batasun handiagoa ageri dutelako.  

Hala uste du Olatz Dañobeitiak: “Dagoeneko ez gaude 80ko hamarkadan; kapitalismoak, patriarkatuak, inperialismoak... elkar elikatzen dute, eta horrek bultzatzen gaitu geure buruei galdetzera: eraldaketa subjektuak zeintzuk dira? Zelan egin behar dute lan?”.

Zer da eskubidea?

Iaz, Euskal Herriko Eskubide Sozialen Karta aurkeztu zuten 150 inguru sindikatu eta gizarte eragilek, eta haiek deituta egin da Bilboko Alternatiben Herria –bidean lagun gehiago batu zaie, 167raino–. “Eskubideen Kartak Alternatiben Herria antolatu du; beraz, eskubidea eta alternatiba gauza bera dira?”, bota dugu galdera. 

Olatz Dañobeitiak denbora hartu du erantzuna ondo mamitzeko: “Eskubide Sozialen Kartaren filosofia hasieratik izan zen eskubideen formulazio berria egitea. Ohituta gaude eskubideak aldarrikapen bati lotzen; horren arabera, erakundeei, patronalari edo bestelako estamentu bati eskatzen zaion zerbait da eskubidea. Baina aldarrikapena beste dimentsio batzuetan ere egin daiteke. Alegia, eskubidea eskatu egin daiteke, baina baita eskuratu, gauzatu, erditu... ere”. 

Ez bedi ulertu eraikuntzarik gabeko erresistentzia hutseko aro batetik gatozela, ohartarazi du Dañobeitiak, “Euskal Herrian oso mugimendu plurala egon da beti, beste kontu bat da zer gauza egin diren argitara eta zer gauza itzaletan; ekimen honen helburua ere bada itzalean zegoena argitara ekartzea”.

Eskubideen bermean jendarteak badu zeresana

“Erakusten ari gara bizi gaitezkeela beste era batera, kontsumoaren alorrean, energiarenean, hezkuntzarenean, elikadurarenean...”. Gaur egungo eredu soziala gainditzeko alternatibak egon badaudela aldarrikatu zuten urriaren 24ko ekimena prestatzeko lanean aritutako eragileek. Egunean bertan emandako lehenbiziko balorazioan, nabarmendu zuten Alternatiben Herria ez zela izan utopien azoka. Aitzitik, amets bat helburu baina oinak lurrean ondo bermatuta dituzte erakusleihoan paratutako hamaika proiektuek. Dagoeneko funtzionatzen duten alternatiba txiki eta ez hain txikien erakusleihoa izan zen.        

Bestela esanda: ez dugu zertan inoren zain egon bestelako mundu bat eraikitzeko. “Hori horrela bada, zein da erakunde publikoen betekizuna eskubideen bermeari dagokionez?”, galdetu diogu Olatz Dañobeitiari. “Ongizate estatutik gatoz”, hasi da erantzuten, “eta testuinguru horretan erakunde publikoak jo izan dira eskubideen bermatzailetzat. Baina alde batetik, sekula ez da hala izan guztiz; eta bigarrenik, gero eta gutxiago da. Nire galdera da: posible da erakundeetatik egikaritzea guztia? Behin horra helduta, beste elementu bat agertzen zaigu eztabaidaren erdian: komunitatea. Agian, komunitateari dagokio zenbait eskubide egikaritzea”.    

Dañobeitiak gogorarazi digu ezkerren eztabaida klasikoa dela –eta XX. mendean izandako zenbait zatiketaren zergatietako bat–  eremu publikoak eta komunitarioak izan behar duten pisuari buruzkoa. “Uste dut Alternatiben Herriaren barruan dauden eragile askok garrantzi handia ematen diotela publikotasunari, eta beste batzuen iritziz hainbat eskubide gauzatzea komunitatetik (autogestiotik) etorriko direla. Oraingo testuinguruan, bat egiten dute ikusmolde horiek. Herritarrok, batuta, zer gaitasun politiko daukagun esploratzeko garaia iritsi da. Eta gaitasun itzelak ditugu”.  

Eguneroko hautuak politika dira

Harrokeria litzateke Alternatiben Herriak eman zuen guztia artikulu honetan laburbiltzen saiatzea, bizitza bera laburbiltzen saiatzea bezainbat. Izan ere, ekimenaren hasierako diseinuan, Bizitzaren Jasangarritasuna zen Bilboko Areatzaren inguruan kokatu beharreko eremuetako bat. Azkenean arlo horri espazio berezi bat ez eskaintzea erabaki zuten, Alternatiben Herri osoaren gaia horixe bera zela iritzita: bizitzaren jasangarritasuna.

“Maila pertsonalean, pertsonen arteko harremanetan, naturarekiko loturan, herri moduan... burujabe izateko nahia agertu dugu”, zioen Mikel Saralegik urriaren 24an. Burujabetzaren aldeko borroka plano askotan eman daitekeela eta ematen dela erakutsi nahi izan zuten, besteak beste, Bilboko Alternatiben Herrian; hots, eguneroko hautuek ere maila politikoa dutela.

Olatz Dañobeitiaren esanetan, “autodeterminazio asko daude ukatuta herri honetan, autodeterminazio nazionalaz gain, baina orube politiko komuna eraiki dugu autodeterminazio horiek gauzatuz doazenerako”. Ongarri onenarekin aberastuta dago orube hori, Alternatiben Herria altxatu dutenen esanetan: “Antolatzeko eran, egin diren planteamenduetan, aurkeztu diren esperientzien arteko elkarrizketan...  askatu dira beste batzuetan preso eduki ditugun energia, ilusioa eta irudimena. Eraldaketa dator”.