2010ean landatu zen lehen Oinez Basoa Arbizun, eta neguan (urtarril-otsailean) Baztanen landatuko dutena dagoeneko bosgarren Oinez Basoa izango da. Proiektu bakoitza bere berezitasunak lantzen saiatzen da eta Baztango Oinez Basoaren ezaugarrietako bat da lur komunaletan landatuko dela. Manolo Lizardi Baztango Oinez Basoko lantaldeko kideak azaldu digunez, “Baztan da Euskal Herriko udal zabalena eta eremu horren %80tik goiti komunala da. Horrek erran nahi du baztandar guztiena dela eta lur horien ardura eramaten duena Batzar Nagusia dela. Baso komunalak etekinak ematen baditu, horiek denendako dira, ez partikular batendako. Batzar Orokorrak ikusten du zertan erabili etekina, baina aunitzetan izaten da birlandatzeko, bideak garbitzeko eta hainbertze gauza egiteko”.

Duela hilabete batzuk, Baztango Batzar Nagusiari tratua proposatu zion Baztango ikastolak: “Orain dela urte pasa, Udalak pinudi bat atera zuen. Udalak badu betebehar bat, ebakuntza hori egiten delarik bost urteren buru derrigor eremu hori birlandatu egin behar du. Aski toki egokia denez gure proiekturako, eremua guk birlandatzea proposatu genion”. Udalak bi partzela kozkor utzi dizkie, bien artean 9 hektarea inguru osatzen dute. “Gure asmoa da zuhaitzez bi partzela horiek osorik betetzea” azaldu du Lizardik. Aitortzen du ez dela erronka makala izango: “8.000 inguru zuhaitz sartzen ahal dira. Baztanen 8.000 lagun inguru gara eta ‘baztandar bat zuhaitz bat’ landatzera iritsi nahi dugu”. Baso komunala izango dela azpimarratu du “Guk landaketa eginen dugu eta behin hori bukatuta, baztandar guztiendako geratuko da. Landatu bakarrik ez, zaindu ere egingo dugu, batez ere lehen bortz urteetan, landarea indartsu etor dadin: garbiketa, zainketa, itxiturak konpontzea...”.

Erramu portugaldarra edo loroa eta karpea edo xarma

Bi zuhaitz mota berezi landatuko ditu Baztango Oinez Basoak. Batetik, karpea, xarma edo pago-lizarra (carpinus betulus), Iberiar Penintsula osoan kopuru esanguratsu batean Bortzirietan soilik aurki daiteke, Arantzako mugan eta Igantziko herri lurretan dagoen San Juan Xar baselizaren inguruan eta Bidasoa ibairako pendizetan. Orain dela 150.000 urte baino gehiago, Behe Paleolitoan, ugaria genuen Euskal Herriko basoetan. Eta arras estimatua. Bere egurra zen preziatua, sutarako bezala egurretarako. Egun Europan bada, baina Pirinioetatik behera hor bakarrik geratu da. Horregatik da, gainera, San Juan Xar erreserba naturala.

Bestetik, loroa edo erramu portugaldarra (prunus lusitanica). Hau badago Iberiar Penintsulan, baina Nafarroan eta kopuru dezente batean Baztango txoko batean bakarrik aurkituko duzu: Aritzakungo bailaran. Bi zuhaitz horiek ez dituzte ausaz hautatu: “‘Txikiak handi’ da Nafarroa Oinezen filosofia, euskara ere munduan hizkuntza txikia delako, baina handi egin nahi duguna. Zuhaitzekin gauza bera, bi zuhaitzok jendeak ez ditu ezagutu ere egiten, eta hemen daukagun altxor bat dira. Ardura hartu behar dugu altxor hori zaintzeko eta espezie horiek bizkortzeko”.

Zu ere egin zaitezke basoaren partaide

Duela urtebete landu zuten ideia, eta orain babesleak bilatzen ari dira. Orain arteko bidearekin pozik da Lizardi: “Enpresek eta erakundeek ongi erantzun dute eta beraz, oinarri bat dagoeneko ziurtatuta daukagu. Baina basoa handia eta ederra izan dadin, herritarren garaia da orain”. Nafarroa Oinez egunera arte dute ekarpenak jasotzeko epea. Internetez erraz jar dezakezu zure alea, nafarroaoinez.eus edo oinezbasoa.eus webguneetan. Jasotzen duten babesak esango du zenbat zuhaitz landatuko diren. Zazpi laguneko lantaldea ari da Baztango Oinez Basoa aurrera ateratzen, eta tartean bada basozain eta eskarmentudun jenderik. Bertako loroaren hazia biltzen saiatu direla kontatu digu Lizardik “baina aurten ez du asko eman eta haztegietatik ekarri beharko dugu”.

Urriaren 18an, basoak basorat

Nafarroa Oinez egunean plastikozko edalontziak erabiltzen dira. Aurten ere Basoak basorat ekimenarekin berrerabilpena bultzatuko dute. “Lau puntu jarriko ditugu, eta jendeak edalontzia bota beharrean puntu horietako batean uzten badu, bi helburu lortuko dira: edalontzi horiek berrerabiltzea, eta edalontzi horren kostua aurrezten dugunez, diru hori Baztango Oinez Basora joatea. Beraz, baso horiek ekarriko dute zuhaitz gehiago landatzea”. Baztango festan basoa eskuan bazabiltza, segituan ezagutuko dituzu bilketa puntuak, adarrez betetako baso bat irudikatuko baitute. Gure basoa izan dadila adar horietako hosto.