Karatxi arriskutsua: megapoliaren desordena arautua

  • Munduko hiririk bortitzenaren fama eman diote Pakistango megapoliari, nahiz proportzioei erreparatuz 21 milioi biztanle dauzkan Karatxi ez den Chicago bezain hilkorra. Baina baliagarria da ezagutzeko nola antolatzen eta arautzen diren bortizkeriazko egiturak XXI. mende globalizatuko megapoli berrietan.

Central Asia On Line gunetik hartutako argazkian, bi militar Karatxiko kaleetan patruila lanetan, 2010eko abuztuan MQM mugimenduaren lider Raza Haider hil osteko istiluetan. Armadak Pakistanen ez dihardu, Laurent Gayerren hitzetan, bortizkeria darabilten
Central Asia On Line gunetik hartutako argazkian, bi militar Karatxiko kaleetan patruila lanetan, 2010eko abuztuan MQM mugimenduaren lider Raza Haider hil osteko istiluetan. Armadak Pakistanen ez dihardu, Laurent Gayerren hitzetan, bortizkeria darabilten taldeak desarmatzeko lanean, horien arteko gatazkak arautzeko arbitro gisa baizik. Bortizkeria guztiak nahasirik eta elkarri lotuta daude hemen, legezkoak eta ustez ilegalak direnak. Funtzionario publikoek esku hartzen dute ekonomia beltzean, lur zoruen espekulazioan edo uraren eta hondakinen kudeaketan, ahaztu gabe prostituzioa eta jokoa. Militarrek sarritan erabili nahi duten bortizkeria zati bat azpikontratatu egiten diete talde ez legalei. Ordainetan, droga, racketa (xantaia) eta gainerako negozio zikinetan aberastutako ugazabek sistematikoki inbertitzen dute Estatuan, bai politikarien kanpainei lagunduz, bai edozein jardueratan.

Munduko hiririk bortitzena   omen da Karatxi, iaz bertan hemengo karriketan 3.218 pertsona garbitu zituztelako, nahiz eta proportzioetan kalkulatuz (100.000tik 11,3 hilketa) ez den sartzen munduko 50 hiri hilkorrenenen rankingean. Baina ezin uka arrisku handikoak direla Karatxiko auzuneak, telebistak oroitarazten digu sarri. Armak edonoren esku daude, talibanak indartsu dabiltza, Afganistango heroinaren merkaturatzea dago tartean... bortizkeriak badu zertaz elikatu.

2001ean iritsi zen bertara Laurent Gayer ikerlari frantses gaztea. Topikoen azpian zer zegoen aztertu ostean plazaratu berri du “Karachi. Ordered Disorder and the Struggle for the City” (Araututako desordena eta hiriaren jabe egiteko borroka). Bertolt Brechtek formulatutako “araututako desordena” darabil megapoli berriotako egoera azaltzeko. Liburuan erakutsi du nola antolatzen duten beren jarduera hirian gaizkileek, negozio-buruek eta agintariek hiru helbururen bila beti: botoak, lurraldea eta xantaia. Kontrolik eza estatuak eta armadak zaintzen dute gainetik. Krimenak legea behar duela ongi funtzionatzeko.

Zenbait hedabideri eskainitako elkarrizketez gain, Gayerrek bere liburuaren laburpena utzi du giza zientzien inguruko gai nagusien jarraipena egiten duen La Vie des Idées webgunean: “Karachi ou les lois du désordre” (Karatxi, desordenaren legea).

Iaz hiritzarrean bortizkeriaz bizia galdu zuten 3.218 pertsonetatik herena baino gehiago (1.106) zibilak ziren, egitura etnikoetan oinarrituta dauden alderdi politikoen arteko lehian harrapatuta eroriak. Beste 268 espreski kalitu zituzten, alderdi politikoetako kideak zirelako. Xiitak  ari dira auzoak kontrolatzeko borrokan, baina baita suniak ere beren artean, 1980ko hamarkada bukaeran hirira talibanak etorri zirenez geroztik.

Etniazko osaketari dagokienez, hiri berria da Karatxi. India eta Pakistan zatitu ziren arte gehiengoa osatzen zuten herritar ez-musulmanek alde egin zuten 1947tik aurrera. Beren lekua hartu zuten Indiak kanporatuta iritsitako musulmanek, “Mohajir” jendeak.

Urduz mintzo diren mohajirrok halako superioritate bat sentitu izan dute lekuko beste etnien ondoan, nagusiki armadaren kontrola daukaten Punjabtarren eta Pakistango Herri Alderdiak ordezkatzen duen Sindhi jendearen aldamenean.

Beranduago etorri zen Ekialdeko Pakistan zena Bangladesh independente bihurtzea (1971) eta Afganistanen errusiarren kontrako gerra, 1980ko hamarkadan paxtun etniako taliban asko erakarri zituena, eta hauekin batera armak eskuratzeko erraztasuna eta droga trafikoa.

Mohajirren Mugimendu Nazionalak (MQM) eduki du urteotan nagusitasuna Karatxin, hauteskundeetan ere berretsia, baina gainerako etnia eta taldeak saiatu dira hari eragozten agintearen monopolioa. Jokoan daude aginte politikoa, lurzorua, argindarra, enplegu publikoa, pertsonen eta enpresen segurtasuna bermatzeko dirua... Diru legal eta ilegal guztia, alegia.
         
Militarrak, bandak, apezak, dirua  

Talibanen erasoen kontrako autodefentsatik sortu zen arren, MQM laster bilakatu da Mohajir urdu-hiztunen ordezkaria eta Karatxiko indar nagusia. 26 auzoetan barreiatutako 250 unitatez osatuta dago eta herritarren eguneroko bizitza osoan agintzen du, hezkuntzan, burokrazian, osasun sisteman, ekonomian... Bortizkeria krudel eta nabarmena erabiltzen du agintea azpimarratzeko, bere talde bereziek zigortuen gorpu mutilatuak zakuetan sarturik kale eta estolderietan barrena lagatzen dituztelarik, epelentzako ikasgaitzat.

1991n MQMk desafio egin zion Pakistango estatuari, armadaren zerbitzu sekretuetako ofizial bat bahitu eta torturatuz. Militarrek mendekuz hiru urtez luzatu zituzten errepresaliak MQMren kontrolpeko egitura guztien kontra. Ondoren, bakea sinatzeaz gain, elkarlanean aritu ziren militarrak eta MQM, Pervez Musharraf presidentearen aroan.

Elkarlanak, Karatxin, esan nahi du agintea partekatzea. “Subiranotasun hibrido” horiek eguneroko bizitzan zertan mamitzen den osasun sistema erakusten du, Laurent Gayerrek dioenez. Aspalditik MQMren egoitza da Abbasi Shaheed ospitalea, Nazimabad auzoan. Jendeak sendatzeaz gain, ospitaleak aterpetu ditu alderdiko buruzagiak arriskuan zirenean baina... tortura-lekutzat ere erabili izan da!

Gainerako taldeak berdin saiatzen dira nork bere ospitalea edukitzen. Etnia edo talde bateko herritar bat ezin da sartu besteen ospitalean. Aitzitik, liskarrak direnean zaurituak pertsegitzen dira baita ospitaletan bertan ere. Herritarrek ondo ezagutzen dituzte legeok, zer esanik ez gaixoak edo zaurituak eraman behar dituzten taxizaleek.

Horixe baita desordena antolatuaren ezaugarrietako bat: liskarren logika aurrez ezagutzen dute herritarrek, iragarrita bezala gertatzen dira. Gayerren hitzetan, “arriskuaren hermeneutika” bat dago. Atzerritarraren begietan ulertezinezko aporia denari bertakoek ezagutzen diote barne mekanika.

Karatxiko liskar eta bortizkeriek egutegi, geografia eta molde jakinak dauzkate. Talde batek probokaziotzat jotako zerbait gertatutakoan (poliziaren sarekada, istripua, lider baten hilketa, otoitzerako leku baten kontrako erasoa...) ondoko hiruzpalau egunetan luzatuko dira istilu gogorrak zirkulu zentrokideetan, eta bukaeran polizia agertuko da ordena jartzeko itxurak eginez. MQMko buruzagi bat uda honetan Londresen atxilotu zutenean, ordu beteren buruan milioika jende presaka sartu zen nor bere etxean, bidean haurrak hartuta, erreakzioak aurreikusirik.

Bateko eta besteko miliziek xantaia egiten dietenez lurjabe, industrial eta merkatariei, hauek ere egokitu dira. Areago, ugazaba handiek ikasi dute indar horiekin negoziatzen eta etekina ateratzen neoliberalismoaren garaiotan, batik bat Karatxin nagusi diren oihalgintzako eta farmaziako enpresaburuek. Miliziok laguntzailetzat dauzkate, langileak hobeto kontrolatu eta lan merkatua malgutuz kosteak merkatzeko. Honetan ere obreroak pagatzaile.

Eta Estatuak? Bortizkeriaren monopolioari uko eginez, bere ustez dagokion zatia eskuratzen ahalegintzen da. “Complexe miliciano-industriel” deitzen dio Gayerrek Karatxin agintzen duen multzo konplexuari. Bukaeran igarpen ilun hau dagi Gayerrek: alde guztietatik zanpatua, gero eta okerrago bizi den Karatxiko jende xumeari ez zaio bere etsipenean geratzen azken santu bat baizik: islamista erradikalak.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Pakistan
Indusen ibaibideak

Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]


2023-11-03 | ARGIA
Emakume afganiarrak arriskuan, Pakistango Gobernuaren deportazio aginduaren ondorioz

Pakistango Gobernuak azaroaren 1a baino lehen alde egiteko agindu zien agiririk gabeko asilo eskatzaile afganiarrei. Amnesty International erakundearen arabera, Pakistanen 1,4 milioi errefuxiatu daude. Gobernuz kanpoko erakundeak adierazi du Afganistanera itzuliko liratekeen... [+]


Hil gaitzazue

2021eko abuztuaren 15ean, talibanek Kabul mendean hartu zutenean, milaka afganiar ihes egiten saiatu ziren. Soilik hilabete hartan, 35.000 pertsona baino gehiagok zeharkatu zuten Pakistango muga, eta 2022. urtea hasi orduko 145.000 ziren beste aldean. Aldiz, gertakari horien... [+]


2022-08-29 | Leire Artola Arin
Ekainetik gutxienez mila pertsona hil dira Pakistango uholdeen eraginez

Eurite handien ondorioz Pakistango 110 udalerri urak hartu ditu, eta lehen ministro Shehbaz Sharif-ek ohartarazi duenez, herrialdeko biztanleen %15ak pairatu ditu uholdeen kalteak: 33 milioi pertsonak.


Bero-boladek gutxienez beste 40 urte iraungo dutela adierazi du Munduko Meteorologia Erakundeak

Asteartean Erresuma Batuan 40,2ºC-ko tenperatura errekorra egon da. Artean, Munduko Meteorologia Erakundeak (MME) abisatu du gutxienez 2060 urtera arte planetak berotzen jarraituko duela, aldaketa klimatikoa gelditzea lortu ala ez.


2020-04-25 | ARGIA
Pakistango hamarnaka osasun langile gose greban dira, babes-materiala exijitzeko

Apirilaren 15az geroztik dabiltza gose greban, koronabirusaz babesteko neurriak eta materialak exijitzeko. Pendjab probintziako osasun arloko zuzendaritzaren egoitza okupatzen dabiltza.


Lurrikarak berriro Kaxmirren India eta Pakistanez gain talka egin dute Txina eta AEB-ek

Kaxmir den sumendi lokartua berriro iratzarrarazi du Indiak abuztuan, bere kontrolpeko zatiari autonomia estatus berezia kendu eta salbuespen egoera ezarri dionean. Geopolitikaren puntu berezia den Kaxmirren lehen ere gerran arituak dira India eta Pakistan, bonba atomikoaren... [+]


Kaxmirreko auzia: eskualdea aldebakartasunez anexionatzeko bidean da India

Indiak bere kontrolpean duen Kaxmirreko estatuari autonomia kentzeko eta erabateko integrazio konstituzionalerako bidea hasi du. Indiako Konstituzioaren 370. Artikulua deuseztatuz, Kaxmir eta Jammu izeneko estatu honek zuen autonomia kenduko dio. Pakistanek neurri honi aurre... [+]


Imran Khan, Pakistango lehen ministroa
“Pakistan eta Indiaren arteko gerra nuklearraren ideia auto-suntsiketa da”

Arma nuklearrak uzteko keinua egin du Imran Khan Pakistango lehen ministroak Fox News-ekin izandako elkarrizketan. Donald Trumpekin elkartu da aste honetan Khan, eta India eta Pakistanen arteko gatazka izan dute elkarrizketaren erdigunean.


2018-11-27 | ARGIA
Balutxe independentistek Txinako kontsulatuari eraso egin diote Karatxi hirian, lau hildako eraginez

Hiru militantek Txinako Kontsulatuari eraso egin diote ostiralean Pakistanen, Karatxi hirian. Bi polizia agente eta bi zibil hil zituzten, Democracy Now gunean irakur daitekeenez.


2018-01-16 | Miren Osa Galdona
Zazpi urteko neska baten bortxaketa eta hilketak protesta jendetsuak eragin ditu Pakistanen

Zainab Zinda Hai izeneko 7 urteko umearen hilketa zerrenda luzearen azken kasua da Pakistanen: familiak haurraren desagerpena salatu eta bost egunera, zabor ontzi batean aurkitu zuten bere gorpua. Bahitu, jipoitu, bortxatu eta hil egin zuten Zainab, zakarretara bota aurretik, [+]


2017-07-28 | Goiena
“Gailurrik baliotsuenak” berezia egin du Felix Iñurrategiren heriotzaren urtemuga

Duela hamazazpi urte, uztailaren 28 batez, zorigaiztoko albistea iritsi zen Gasherbrum II menditik. Ia bi hamarkada geroago, Himalaiako Karakorum mendilerroko tontor berean lortu dute Alberto Iñurrategik eta WOKpeak proiektuko soka-lagun Juan Vallejok eta Mikel Zabalzak... [+]


Eguneraketa berriak daude