Lorgeril doktorea, esaguzu zertan datzan kolesterolaren arazoa.

Kolesterolaren arazoa da… arazorik ez dela (kar, kar…). Kolesterolaren gaia medikuntzaren eta zientziaren ikuspegitik ikaragarri esajeratuta dago. Gaixotasun kardio-baskularren lehen kausa bihurtu dute, infartuaren eta istripu kardio-baskular zerebralarena, baina esan daiteke lasaitasun  osoz kolesterola errugabea dela. Kolesterola izan daiteke seinale bat, bizimodu desegoki baten marka. Kakotx artean diot “bizimodu desegokia”, osasunarentzako kaltegarria den moduan bizi baikara. Kolesterolari begiratzea baino hobe genuke jendeei galdetzea, medikuok diogun moduan “galdekatzea”, jakiteko nola bizi diren, azterketa zehatzak eginez, arteriak ukituz, estetoskopioz behatuz… Pertsonak istripu kardio-baskularra nozitzeko daukan arriskua askoz hobeto neurtuko genuke. Esperientziak esaten digu jendeei galdetzea zer jaten duten, zenbat pipatzen duten, zer nolako ariketa fisikoa egiten duten… askoz bide egokiagoak direla istripuok saihesteko kolesterola neurtzea baino.

Hori horrela baldin bada, nola iritsi gara gaur bizi dugun punturaino kolesterolaren kontuan?

Oso historia luzea da. Laburbilduko dizut. Agro-elikadura industriaren bi atalen arteko borrokatik sortu zen. Alde batetik, esnea eta haragia ekoizten dutenak: koipe saturatuak dauzkate eta odolaren kolesterola igo arazten dute handizki janez gero. Beste aldetik, olio begetalen ekoizleak, gurinaren ordez margarina hedatu nahi zutenak; sukaldatzeko olioa erabili edo gurina erabili, ezagutuko duzu eztabaida. Sinplifikatuz, beraz, haragiaren eta gurinaren gainetik eguzki-lorearen olioa nagusitzea nahi zutenek kolesterolari gerra deklaratu zioten.

Oso gerra txarra da. Zientziaren ikuspegitik, kolesterolarena estafa bat da. Kontua azeleratu da 1990eko hamarkadan, merkaturatu direnean kolesterola gutxitzeko sekulako indarra duten botika, estatinak. Orduan hirugarren bazkide bat sartu da guduan, farmaziako industria. Baina osasungintzako agintariek industrialei froga zientifikoak eskatzen zizkietenez eta froga horiek lortzea oso zaila zenez asmatu egin dituzte, argi eta garbi.

 “Iruzurra” esaten dut benetan iruzurra izan delako. Duela gutxi 2005 inguruan Vioxx [antiinflamatorio oso ezagun eta erabilia, bere kalteak demostratutakoan agintariek merkatutik atera dutena] famatuarekin izandako eskandaluaren ondotik, agintariek arau berriak ezarri dituzte entsegu klinikoentzako. Eta industrialen eta zientzialariek botikekin egindako frogen gainean kontrola handiagotzen hasi denean, estatinen froga zientifikoak desagertu egin dira, horrela, besterik gabe. Hau da, estatinak testatzeko egindako entsegu kliniko guztiak, arautegi berria baino lehen mirariz bezala denak positiboak zirenak, 2007tik aurrera sistematikoki negatibo azaldu dira. Orain profil apalagoko gerra batean gaude, industrialak atze-goardiatik saiatzen dira botika horiei ahal duten denbora luzeenean etekina ateratzen, medikuak eta jendea ohartu aurretik engainatu egin dituztela.

Diru aldetik ikusita, munta handiko negozioa da, herritar askok kontsumitzen dituzte estatinok…

Frantzian bertan zazpi milioi dira botikok ohikotasunez erabiltzen dituztenak. “Ohikotasunez” esaten dizut, zeren eta tartean agertzen dira estatinen alboko kalteak, medikuaren eta gaixoaren arteko gatazkak dakartzatenak. Medikuari esan diote botikok ez zutela batere ondorio txarrik eta, aldiz, gaixoa datorkionean esanez “giharretan min dut, giltzadurak gogortzen zaizkit, memoria galtzen hasi naiz…” orduan medikuak erantzuten dio “aizu, froga zientifikoek erakutsi dute oso ondo toleratzen dela botika hau, zure irudipenak izango dira…”. Hala ere gaixoak utzi egiten du botika, beranduago medikuarengana doa berriro, honek esango dio “ez, ez utzi, hartzen segitu behar duzu, bizia salbatuko dizu”, nahiz eta ez den batere egia… eta gaixoa hartzen hasten da berriro, baina kalteak sentitutakoan utzi berriz eta horrela, hasi eta utzi. Badira ondo toleratzen dutenak ere, genetikak asko agintzen du kontu hauetan, baina proportzio handi batek oso gaizki daramatza estatinak.

Zein dira estatinen alboko kalteak?

Oso ugariak. Hitz bitan, estatinak dosi handi edo ertainetan luzaz hartuz gero handitzen dituzu kantzer bat edukitzeko aukerak, itsutzekoak, adimena galtzekoak, zure giharrak pozoitzen dituzu, liseriketa aparailua ere bai… Beraz, alboko kalteak izugarri gogorrak dira. Zaila da demostratzea kantzer bat estatinek sortu dutela, baina zientziaren arloan datu oso-oso kezkagarriak daude, begietako arazoak, adimen gutxitzeak… Ni bereziki kantzerrari dagozkionek kezkatzen naute, asko daude, errepikatzen dira, eta datu horiek azaldu dituzte baita industriarekin loturaren bat daukaten ikerlariek ere.