Hasi haziak biltzen irailaren  27rako. Nendo Dango egiteko behar diren gainerakoak, buztin, konpost eta ura, Argia Egunean prest edukiko dituzu Usurbilen. Egindako bola, pikor eta opiletako batzuk aurten Nafarroa Oinez ospatuko duen Zangotzako Oinez Basoan zabalduko ditugu, eta beste batzuk Zubietako erraustegia egiteko urratutako lur eremuan. Uholdeak ere tanta txikiz osatzen baitira, argiazaleok gure alea jarriko diogu ama lurrari, landare berriek lurzorua bezala airea biziberritu ditzaten.

Berrikitan euskaraz publikatu den Zuhaitzak landatzen zituen gizona famatuan Jean Gionok aspaldi goraipatu zituen egunero batean eta bestean zuhaitzen haziak ereiten dituzten jendeak. Gionoren sujetak ezkurrak zuzenean sartzen zituen lurrean makilarekin egindako zulotxoan.

Masanobu Fukuoka japoniarrak, nekazaritza naturalaren erreferentzia nagusietakoa izan denak, ez zuen egin hazioi ernatzeko trikimailua sortu besterik: buztinetan bildurik jaurti, animaliek jan gabe hel daitezen euri eta epeltasun egokiz landare berria sortzeko egunera. Nekez aurkituko da zuhaitzak ugaritzeko metodo eraginkorragorik.

Fukuokak asmatutako Nendo Dango (Buztinezko bolak) ingelesez Seed balls eta Seed bombs esaten dute (hazizko bola edo bonbak), frantsesez Boules de grains eta Oeufs Séminals (hazizko arrautzak). Landa eremu hondatu edo desertifikatuak berreskuratzeko erabiltzen dira, baina baita hiriguneetan ere, abandotatutako lurrrak lorez edo zuhaitzez hornitzeko, sarritan ezkutuko Gerrilla gardening (gerrillazko baratzegintza) eginez.

Usurbila Argia Eguneko Nendo Dango tailerrera esku hutsik bazatoz, irakurle, ez duzu kezkatu beharrik: bertan aurkituko dituzu beharrezko ontziak, ura, ongarria, buztina... eta haziak, prefosta. “Baina nik ere lagundu nahi dut aurretik haziak bilduta eramanez!”. O.K., pozik partekatuko ditugu denok ekarritako haziak. Zein hazi?

Euskal Herrian, Mediterraneo nahiz Kantauri isurialdean, hazten diren sastraka eta zuhaixkenak. Baita etxean jan ditugun fruituenak ere, gerezi, haran, sagar eta besteenak. Zuhaitzetan, oraintxe ari dira ematen ezkurrak haritza eta artea, erortzen hasita daude urrak, astigar eta ezkien haziak ihartuta prest daude dagoenekoz, erramuen olibak erortzen ari... Zuhaixka eta sastraketan, elorri zuriak fruituak erakusten ditu, intsusak bezala, gorosti batzuek ere bai...

Bertako espezieak erabiliko ditugu, bertakotuak ere bai –haritz amerikarra...– eta inolaz ere ez inbasiboak. Bildu nahi dituenak, etxean paper gainean zabaldurik eduki ditzala ihartzeko beldurrik gabe.

Atelierrean osatuko ditugun bola eta forma ezberdinetako opilak –maldan behera amilduko ez diren xabalak, esaterako– egun batzuetan lehortzen lagako ditugu eta aste batzuk beranduago jaurtiko. Batzuk Gipuzkoan azpiegitura handiak eraikitzeko hondatutako eremuetan. Eta beste batzuek Nafarroan euskara biziberritzen diharduten ikastolen egitasmoan: Zangotzako Oinez Basoan, zeinak zabortegi izandako betelana berdetuko duen.

Argia Egunetik  aurrera... norbere esku urtero bere Nendo Dango propioa egitea!