300 espartarretako bat izateko baldintzak
Grezia, K.a. 480ko iraila. Leonidas erregea buru zuten 300 espartarrek Xerxes I.aren pertsiar armada geldiarazi zuten, ahaleginean guztiak hil bazituzten ere. Mitoak 300 gudarien ausardia goretsi arren, espartarrak ez zeuden bakarrik. Herodotoren arabera, Greziako beste hainbat hiri-estatutako soldaduak ere borrokatu ziren espartarrekin batera: 2.120 arkadiar, 1.000 tegiar eta mantinear, 700 tespiar, 400 korintiar, beste 400 tebar eta 200 beoziar. Dena den, espartarren sakrifizioa ez zen hutsala izan eta, azkenean, Plateako guduan (K.a. 479) greziarrek pertsiarrak menpean hartu zituzten, askoz gutxiago izan arren.
300 espartarrek Espartako erregeen guardia pertsonala osatzen zuten. Hippei (zaldun) esaten zitzaien eta borrokan falangearen erdialdean kokatzen ziren, erregearen aldamenean. Eliteko taldean sartzeko, hautagaiek baldintza zehatzak bete behar zituzten.
20 eta 29 urte bitartean izan behar zituzten. Eta proba gogorrak gainditu behar zituzten erregearen guardiako kide izateko. Proba horietan, batetik, armekin zuten abilezia erakusten zuten. Hautagaien erresistentzia eta indar fisikoa ere egiaztatzen zuten. Baina ziurrenik ezaugarri garrantzitsuena ausardia zen.
Agoge izeneko espartar hezkuntza sisteman ederki irakatsi zietenez, espartar gudarientzat koldarkeria baino irain lotsagarriagorik ez zen. Eta galdutako guduetatik bizirik itzultzea koldarra izatea zen haientzat. Itzultzen zirenei koloretako adabakiak josten zizkioten kapan, sysitia izeneko jantoki publikoetara sartzea galarazten zieten, eta maila bereko hiritarren alabekin ezkontzeko aukera galtzen zuten. Finean, herritar eskubide guztiak kentzen zizkieten.
Termopiletako gudutik Leonidasen guardiako bi hippei itzuli ziren Espartara: Pantites eta Aristodemo. Ez batak ez besteak ez zuten lortu umiliazioari aurre egitea. Pantitesek bere burua urkatu zuen etxera itzuli eta berehala. Aristodemok, hurrengo urtean, galdutako ohorea berreskuratzeko ahalegina egin zuen; Plateako guduan bere burua falangetik bakartu zuen eta pertsiar osteen kontra bakarrik joan zen, heriotza ziurraren bila.
Anbraziako golkoa (Itsaso Jonikoa). K.a. 31ko irailaren 2a. Aktiumgo itsas guduan garaipena lortu eta Egiptoren gaineko kontrola ziurtatu zuten erromatarrek. Horrenbestez Mediterraneoko hegemonia grekoa amaitutzat jotzen da data horretan, baina eragin helenikoak gaurdaino iraun... [+]
Grezia, K.a. IV. mendea. Hainbat greziar pentsalarik, esaterako, Aristotelesek edo Heraklidesek, etruriarrei buruz idatzi zuten, Italiar penintsularen erdialdean eta iparraldean bizi zen herriari buruzko iritzi negatiboa jasoz. Etruriar emakumeak kritikatu zituzten bereziki, eta... [+]
Joan den martxoaren 24an, Partenoiko frisoko eskulturen hiru zati Atenasera itzuli dituzte, zehazki hiru buru: haur batena, zaldi batena eta gizon batena.
Mizenasko zibilizazioa gainbehera etorri zenean, Greziako Aro Ilunean eta Aro Arkaikoan publikoaren eta pribatuaren arteko ezberdintasuna zedarritu zuten hitzek ere. Etxe barruko ekonomiatik plaza publikoko politikara, eta idiotes-en eremu pribatura.
Atenas, K.a. V. mendea. Periklesek deituta, Diotima Mantineakoa emakume apaiza eta filosofoa hirira iritsi zen, hamar urtez luzatzen ari zen izurri agerraldia eteteko, jainko-jainkosen laguntza bila zezan.
Antzinako Greziako hainbat tenpluen sarreretan, eskailerez gain, arrapalak topatu dituzte.
Atenas, K.a. 621 edo 622. Hiriko arkonte eponimo kargua zeukan Drakonek ordurarte ahoz aho zabaltzen ziren legeak kode batean idatzita jaso zituen lehenengoz.
Atenas, K.a. 448-432. Akropoliaren gailurrean Iktinos, Kalikrates eta Fidias arkitektoek diseinatutako tenplua eraiki zuten, Atena Partenos jainkosari eskainia.
Salamina uhartea, K.a. 480. Bigarren Mediar Gerra betean, persiarrek Grezia inbaditzeko egindako bigarren eta azken ahaleginean, bi aldeen arteko itsas gudua inflexio puntua izan zen: ordurarte persiarrak aurrera egiten ari ziren, baina gudua greziarrek irabazi zuten eta handik... [+]
Antzinako greziarrek Egiptori Aigyptos esan zioten, eta erromatarrek, aldiz, latinez, Aegyptus. Eta hortik dator Afrikako herrialdearen egungo izena.
Greziako Olinpiako santutegian grekoz idatzitako buztinezko plaka aurkitu dute, Homeroren Odisea-ren hamairu bertso dituena.
Grezia. K.a VII. mendea. Himno homerikoak izeneko poema sortako alerik zaharrena sortu zuten, Demeter jainkosaren berri jasotzen zuena.
New Yorkeko Sotheby’s enkante etxeak demanda jarri berri dio Greziako Gobernuari, irudian ikusten den brontzezko zaldiaren “jabetza legitimoa argitzeko asmoz”.
1900 eta 1901 artean, Greziako Antikitera uharte inguruko naufragio batean Antikiterako Mekanismoa deritzon pieza aurkitu zuten, K.a. 150-100 urteen ingurukoa.
Grezia, K.a. 490. Maratongo guduan greziarrek persiarrak mendean hartu zituzten. Herodotok, Plutarkok eta Luzianok jaso zuten garaipenaren berri eta, bertsioak bertsio, kondairak dio Filipidesek Maratonetik Atenaserako bidea korrika egin zuela albistea jakinarazteko, eta misioa... [+]