Hausnartu
Sumatu izan dut noiz edo behin bakarren bat haserre euskarazko “hausnartu” hitzarekin “gogoeta egin” adierazi nahi izaten delako: “Hausnartu? Behiak egiten du hori”, jenio biziz. Behiak egiten du, bai, arrazoirik ez zaio falta horretan, baina gauzak ez dira hain sinpleak, Itziar Lakari irakurri diogun arrazoibide batek erakutsi digunez.
Izan ere, mastekatzeko edo animalia batzuek jandakoarekin egiten duten aurrera-atzerako ibili hori adierazteko eta “gogoeta egin” adierazteko hitz bera erabiltzea ez da gure berezitasun esklusiboa. Ingelesez ere egiten da Chew aditzarekin, edo gaztelaniaz Rumiar aditzarekin, esaterako. “Ese está rumiando algo”. Kasualitate hutsa ote? Ez, agian, neurozientziaren esparruan egindako esperimentuek erakutsi digutena kontuan hartuz gero.
Zenbait esperimentuk erakutsi dutenez, izan ere, badirudi mastekatzeko ekintzak baduela ariketa kognitiboetan kontuan hartzeko moduko eragin bat, arretan eta memorian esate baterako. Mastekatzean aktibatzen diren burmuineko atalek arretarekin eta memoriarekin zerikusia omen dute eta, mastekatuz aktibatu baldin badira, ondoren eginen den ariketa kognitiboan lagunduko dute, horietarako martxan edo lanean jarri beharreko burmuin atalak dagoeneko aktibatuta daudelako, ongi ulertu badugu behintzat.
Espero ez genuen lotura eta azalpena ikus genezake, beraz, gure laguna haserre bizian jarri zuen “hausnartu” hitzaren esanahi bikoitz horretan. Eta, bide batez esanda, Orotariko Euskal Hiztegiaren arabera gutxienez duela 200 urteko dokumentuetan aurkitu ditzakegu hitzaren lekukotasunak, zentzu batekoak nahiz bestekoak. “Asmakeria” balitz ere, ez litzateke gaur goizekoa izanen.
Topikoak dioenez euskaldunok ohitura handia dugu gauzak mahai baten inguruan egiteko, bazkari batean edo sikiera mokaduren batekin lagunduta. Bilerak eta gogoeta-saioak ere behin baino gehiagotan egin ditugu horrela. Bada, itxuraz orain neurozientziak lagunduko digu ohitura hori zuritzen eta geure burua justifikatzen, jaki goxoak mastekatzen aritzeak gure gogo-jarduna indartu dezakeela azaldu baitigu. Diskriminazio ariketatxoren bat egin beharko dugu agian, ez baita berdin izanen babarrunaz eta odolkiz lagundutako gogoeta eta entsalada arin batez lagunduko dena; eta, bestalde, zientzialariei galdetu beharko diegu ea zurrutaren inguruan ere antzeko deus aurkitu ote duten, gure hausnarketak bizkortuko dituen mastekatzeko ariketa zein likidorekin lagunduko dugun erabakitzeko.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]
Ni ez dut nahi nire alaba ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Nik ez dut nahi nire alabaren eskolako haur ijitoak ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Ijito izatea ez delako mozorro bat. Ijito izatea ez delako urtean behin egiten den festa bat, arropa exotikoekin eta aurpegia ikatzez... [+]
Bidea pausoka egiten da, eta hasiak egina dirudiela ikasi nuen aspaldi xamar. Baina jendeak esaldi hori edukiz betetzen ere ikasi nahi du. Bakarrik ezer gutxi lor genezake, hasi orduko etsi, akaso. Sekulako jendetza biltzeak ere antolaketa zaildu eta ikusi beharrekoa gandutu... [+]
Ez zuen egoki jokatu, neurriak hartu behar ziren, bestela, ez dugu ikasten. Itxuraz, ez zen ohartzen egindakoaren inpaktuaz, normal jarraitzen zuen, batzuetan, ingurukoek baino itxura zoriontsuagoz. Gainera, altuegi hitz egiten du, hori ez zaio inori gustatzen. Darabiltzan... [+]
Hezkuntza Sailak ez ei du ulertzen publikoko langileak zergatik joan garen grebara. LAB sindikatuari galdetzea dauka. Sindikatu horrek akordioa sinatu zuen sailarekin, 2023ko apirilean. Urte bi geroago grebara deitu dute haiek ere, aurrekoetan ez bezala, Hezkuntza Sailak... [+]
Erretiratu berri den lankide-ohi baten omenez, Historiako irakaslea. Bejondeizula!
Hezkuntza-legeek azpimarratzen dute zein garrantzitsua den ikasleengan pentsamendu kritikoa sustatzea. Baina irakasle-klaustroak, garai batean ideien eztabaidarako eta proposamenak... [+]
Mendebaldeko herrialdeetako demokrazia liberalak demokrazia minimalista baten itxura gero eta handiagoa du. Definizioaren muina litzateke hauteskunde bidezko gobernu aldaketak errespetatzen direla. Horren aldaera autoritarioari Levitsky eta Way politologoek autoritarismo... [+]
Zutabe hau idazten nengoela, gaia aldatu behar izan dut, nire arreta osoa harrapatu dutelako Trumpen muga-zergek. Azalpen gutxi beharko duzue, leku guztietan da berria, Txinako produktuei %10eko zerga eta Kanadako eta Mexikoko produktuei %25eko muga-zergak jarri dizkie. Trumpek... [+]
Euskadi irratian baineraren ordez dutxa jartzeko iragarkiak etxeko komunean obrak ya hastera animatzen duen kuña hori. Obra erraza, inbestitze txikia eta aldaketa handia iragartzen da. Komunetako sanitarioen joerak aldatu dira eta ahoz aho zabaldu da zeinen eroso eta... [+]
Lan aste laburragoak ezartzeko politika orokorra ekarriko du 2025 urteak, enpresentzako kontratazio berrietarako kostu txikiak eta lan harremanetarako aldaketa norabide eraginkorra ekarriz.
Espainiako gobernu akordioa betetzeko helburuarekin, lanaldia astean 37,5 ordutara... [+]
Greba ataritan jaso nuen zuen e-maila, posta pertsonalean. Hasieran, beste askok bezala, grebaren aurrean ze aukera ditugun jakinarazteko zela pentsatu nuen. Baina ez, grebaren aurkako mugimendu politiko eta komunikatiboa zen jasotako e-maila.
Aitortuko dizuet ahozabalik utzi... [+]
Urtarrilaren 16an, Madrilgo administrazioko Trantsizio Energetikorako Ministerioak irrikaz eta kezkaz itxaroten genuen “Itsaraz” proiektuaren gaineko ingurumen-inpaktu adierazpena argitaratu zuen. Ebazpenak makroproiektu honen aurkako erabaki irmoa bezain argia... [+]
Asteburu honetan 'estetikoa' hitzaren inguruan pentsatzen aritu naiz, lagun batek esandako esaldi baten harira: “Lan hau estetikoa da”. Estetikoa hitzaren etimologia aztertu dut, badirudi jatorrian zentzumenen bidez hautematea zela bere esanahia, eta gerora... [+]
Aurreko egunean, Bilbon, lagun batekin elkartu nintzen Bira tabernan. Tar-tarrean ari ginen oso gustura eta esan nion: “Noski, Giputxia zarenez, kar-kar-kar”. Eta berak nabarmendu zuen ez zela gipuzkoarra. Nik ongi ulertu gabe, jarraitu nuen esaten, “A! ez?... [+]