Ekainaren 30ean Euskal Autonomia Erkidegoko aurrezki kutxen fusiotik sortutako Kutxabank banku publikoa pribatu bilakatzeko urrats erabakigarria eman dute Gasteiz eta Bilbon burututako batzarretan: orain arte Arabako Vital Kutxaren eta Bizkaiko BBKren aginte gune nagusiak izan diren batzarrek baiezkoa eman diete fundazio bihurtzeko proposamenari.

Kutxabanken hirugarren zangoa den Gipuzkoako Kutxak udazkenera arteko tartea hartu du erabaki hori bera mamitzeko. Pribatizazioarekin etengo da Hego Euskal Herrian –Nafarroako kutxaren hondoratze traumatikoa lehenago gauzatu zen– 1850ean Gasteizko Aurrezki Kutxa Munizipala sortuz geroztik mamitu den bankugintza publikoaren ildoa.

Eztabaida sutsua piztu du aurrezki kutxak banku pribatu bilakatzeak. Lasaiago pasatu ziren aurreko kontzentrazio prozesuak, lurralde bakoitzak zeuzkan biak bateratzea lehenik eta EAEkoak bakarrean integratzea gero. 2011n gertatu zen hau. Baina bankako negozioa hobeto antolatzearen beharrez gain, 2008ko finantza krisi handiak baldintzatu ditu azken urteotako urratsak. AEBetako eta Europako kredituen negozioak eztanda egiteaz gain, Espainiako Estatuan agerian geratu ziren bankuek –eta hauetan aurrezki kutxa publikoek– elikatutako burbuilaren ondorioak. EAEko kutxen egoera ez izan arren Espainiako beste askorena bezain katastrofikoa, hemengoek egindako apustuen ordainak pagatu beharra iritsi zen; funtsean eraikuntzako espekulazioan egindako inbertsioek eta porrota jotako CajaSur kutxa andaluziarra erosi izanak desorekatuta dauzka gaur Kutxabank denaren zimentarriak. Egoera zail horretan iritsi zaizkie Europatik troikak zerbitzu publiko oro, bankugintza barne, pribatizatzeko aginduak.

Pribatizatzeko bideak jadanik ez du atzera bueltarik. Kutxen bezeroek, langileek eta erakunde sustatzaileek –lekuko administrazioen ordezkariek– osaturiko batzarretan gehiengo nabarmena zuten instituzioetan nagusi diren alderdi politikoek, EAJk, PSEk eta PPk, eta ez da ezustekorik izan. Eman berri duten urratsa defenditzeko argudiatzen dute EAEko herritarren aurrezkien erdia baino gehiago biltzen duen Kutxabank pribatizatu beharra Bruselak agindu duela eta Espainian kutxen alorra arautzen duen lege berriak ez duela beste aterabiderik uzten. Aldiz, horren kontra daudenek –funtsean EH Bildu koalizioak, ELA eta LAB sindikatu abertzaleek eta zenbait herri mugimenduk, finantza publikoen defentsan ari diren intelektualek lagundurik– uste dute lege berriak ematen dituela aukerak oraindik kutxen izaera publikoari eusteko eta salatzen dute pribatizazioa ezinbestekoa dela dioten alderdiak berak izan direla legea Madrilen negoziatu dutenak.

Kutxabankeko lehendakari den Mario Fernández Pelaz bankari ezagun eta politikari ohiak aurtengo otsailean aurreratu zuen bankaren kapitalaren %70 kapital pribatuari eskainiko zitzaiola. Geroztik ugaritzen joan dira salatzen dutenak operazio hau bi protagonistaren artean “egosi” dela: alde batetik establishment politikoa, EAEn EAJk eta Espainian PPk ordezkatzen dutena, PSEri deituta elkarlanera; bestetik Bizkaiko finantzetako oligarkia, “Neguriko jendea” ere deitua, Mario Fernández bera buru duela, Banco Bilbao Vizcayarekin –Argentariarekin fusionatu artean– edukitako agintea berreskuratu nahiko lukeena.

Bitartean, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako kutxek ikusi dute sortzetik beren helburu nagusia zen ongintza eta lan soziala burutzeko ahalmena murrizten, mende bat baino gehiagoko historian administrazio lokalen eskuzabaltasunean babesturik metatutako ondare higiezina atzerriko funts espekulatiboei saltzen, herrietan hedatutako bulego eta langile sarea murrizten… Hiru kutxetan, banku-fundazio bihurturik, batzar nagusien ordez patronatu berriak antolatu dituzte eta azken aizkorakada eman zaio euskal banka publikoari: Espainiako gobernua izango du Kutxabankek aurrerantzean zaindari nagusi eta ez Eusko Legebiltzarra. Pribatizazioaren kritika gogorra egin duen Ekai Group taldeak esana du operazio hau “estatu kolpea” dela. 

Horrela bukatu da EAEko indar politiko nagusiek ezarritako kudeatzaileek –banku zaharberrituan agintzen jarraitu nahi dutenek– azken hamarkadetan Espainiara zabalduz eta hango espekulazio operazioetan murgilduz egindako abentura. EAEk galdu du bere finantza-tresna inportanteena… eta laster ikusiko da horrek zer eragin duen betidanik EAEk bere autonomiaren ezaugarritzat harro erakutsi duen kontzertu ekonomikoan.