2009. urtean argitaratu zen gidabaimena euskaraz ateratzeko ikasmateriala, Valentziako AEOL argitaletxearen eskutik. Ordutik daukate EAEko autoeskola guztiek euskarazko materiala eskuragarri. Horren guztiaren iturburua Bizkaiko Igorreko Arratia autoeskolan dago. Unai Zulueta bertako burua da euskarazko materialen lehen sortzailea eta bultzatzailea. Orain hogei bat urte hasi zen bere kabuz euskarazko materialak prestatzen, eta bere lanaren jakitun, Gipuzkoako Debagoieneko Mankomunitatea hasi zen bide berean lanean. Euren arteko elkarlanari esker lortu zen euskarazko materiala plazaratzea.

Harrezkero, trafikoa arautzeko neurriak egokitzen joan dira eta, hain justu ere, oraintsu aldatu dute Zirkulazioren Arautegi Orokorraren legea. Gaztelaniazko materialak –eskuliburua, multimedia programak, azterketak…– maiztasunez eguneratzen dituzte, baina ez da gauza bera gertatzen euskarazkoekin. AEOL da, egun ere, euskarazko edukiak lantzen dituen argitaletxe bakarra; euskarazko edukien eskaera-merkatua txikia da eurentzat, eta ikuspegi hori dela eta, materialak bere horretan daude, nolabait esateko. Gai horren harira, Maider Axpe Debagoieneko Mankomunitateko teknikariarekin hitz egin dugu:  “Lege berria onartu da, eta iritsi da momentua aurrera egiteko; azken denboraldian geldi baitago kontua. Materiala eguneratu egin behar da eta erronka gisa har daiteke lege aldaketa; proiektua sendotzera eta hobetzera bultzatu behar gaitu”.

Azterketa praktikoari dagokionez, egun, ez dago euskaraz egiteko aukerarik. Nahiz eta aztertzaileak euskaraz jakin, azterketak gaztelaniaz egiten dira: “Trafiko Buruzagitzak ez du azterketa euskaraz egiteko aukerarik ematen. Azterketa euskaraz egin ahal izatea eskubidea da eta Administrazioak hori betetzeko derrigortasuna dauka, baina ez dago borondaterik”, adierazi digu Unai Zulueta Igorreko Arratia autoeskolako buruak. Horrez gain,  aztertzaileek Trafiko Zuzendaritzarekin dituzten barne/lan arazoak ere ez dira lagungarri egoera hobetzeko. Jakin dugunez, badira aztertzaile euskaldunak Gipuzkoan eta Bizkaian. Aztertzaileen hizkuntza-gaitasuna ez da arazoaren muina, azterketak bideratzeko jakin beharreko euskara maila kontuan hartuta.

Gipuzkoan, iaz, 727 lagunek egin zuten teorikoa euskaraz

Lurralde eta eskualdeetan gidabaimena euskaraz ateratzeko zein aukera dauden ezagutu nahi izan dugu. Gipuzkoako datu orokorren nondik norakoak azaldu dizkigu Aitziber Etxebeste Gipuzkoako Autoeskolen Elkarteko (GAE) euskara batzordeko kideak eta Oiartzun Autoeskolako buruak. Gipuzkoan 24 bat autoeskola daude euskarazko zerbitzua eskaintzen dutenak; horien artean badira autoeskola bat baino gehiago dauzkatenak. Bestalde, azterketa euskaraz egiten duten ikasle kopuruari dagokionez, 2009an, 30 lagunek egin zuten azterketa teorikoa euskaraz eta 2012. urtean, 727 pertsonek. 2013ko kopuru zehatzik ez daukagu eskuartean, baina jakin duguna da egindako azterketa teorikoen %15 euskaraz egin zela. Etxebesteren ustez, datuak 2012koen antzekoak izango dira.  

Arestian esan bezala, Debagoienan (Leintz Gatzaga, Elgeta, Antzuola, Eskoriatza, Aretxabaleta, Oñati, Bergara eta Arrasate) aspaldi hasi ziren gidabaimena euskaraz egiteko bitartekoak jartzen. Egun, bailarako autoeskola guztietan dago azterketa teorikoa euskaraz prestatzeko aukera; hamabi autoeskola daude bertan. Maider Axpe Debagoieneko Mankomunitateko kideak jakinarazi digunez, euskara modu naturalean sartu da bertako autoeskoletan; ikasketa guztiak euskaraz egiten dituzten gazteek, autoeskoletako prestakuntza ere euskaraz egiten dute, oro har. Egun, Arrasateko eta Oñatiko udalek gidabaimeneko azterketa euskaraz egitera animatzeko kanpaina jarri dute abian eta azterketa euskaraz egitea saritu egingo dute. Oñatin, esaterako, azterketa teorikoa euskaraz egiten dutenen artean, 350 euroko saria zozkatuko dute urte amaieran. Herrian gidabaimena euskaraz ateratzen dutenen kopuruak gora egin du urtez urte; 2009an %10ak atera zuen gidabaimena euskaraz, eta 2013an %64ak.

Gipuzkoako beste eskualde bateko egoera zein den ezagutzeko aukera ere izan dugu. Buruntzaldean (Andoain, Astigarraga, Hernani, Lasarte-Oria, Urnieta eta Usurbil) hamaika autoeskola daude eta guztiek eskaintzen dute euskarazko zerbitzua. Eskualdean, 2011n hasi ziren gidabaimena euskaraz ateratzeko egitasmoarekin buru-belarri eta urte horretan 34 lagunek atera zuten azterketa teorikoa euskaraz. 2012an, 112 lagunek eta 2013an 135ek. Marifer Gorostiza Lasarte-Oriako Udaleko Euskara Zerbitzuko teknikariak jakinarazi digunez, erantzun ona izan du egitasmoak datuen argitan. Herri mailan egindako lanketa dela kontuan hartuta, datu onak direla gaineratu digu. Aurten ere, martxan jarri dute Gidabaimena euskaraz kanpaina. Eskualde honetan ere, gidabaimenaren azterketa teorikoa euskaraz ateratzea saritu egingo dute; herritarrak animatu nahi dituzte esparru horretan ere, euskara erabiltzera. 400 euroko zozketa batean parte hartzeko aukera izango dute azterketa euskaraz egiten dutenek.

Bizkaian, 50 autoeskolak euskarazko zerbitzua eskaintzen dute

Bizkaiko egoeraren nondik norakoak ezagutu nahian, Alkarbide Euskara Zerbitzuen Bilgunera jo dugu. 2010ean hasi ziren Gidabaimena Euskaraz kanpaina ekimenarekin eta autoeskolak euskarazko materialez hornitzeko lanketari ekin zioten.  Arrigorriaga, Elorrio, Erandio, Getxo, Mungia, Ondarroa, Txorierri eta Uribe Kostako herrialdeek hartu zuten parte egitasmoan. 27 autoeskola batu ziren proiektura eta 25 lagunek egin zuten azterketa teorikoa euskaraz. Urtebete geroago, 60 lagunek egin zuten euskaraz azterketa eta 2012an 100 lagunek. Iaz, Erandio, Getxo, Uribe Kosta, Leioa eta Basauri izan ziren egitasmoaren sustatzaile nagusiak eta, gutxi gorabehera, euskararen aldeko hautua egin zutenak 150 direla jakinarazi digute. 50 autoeskola inguruk eskaintzen dute egun gidabaimena euskaraz ateratzeko zerbitzua Bizkaian. Bizkaiko Autoeskolen Federazioak jakinarazi digunez, guztira, 81 dira euren elkartean izena emandako autoeskolak.

Unai Zuluetarekin hitz egin dugu egoeraz: “Gure autoeskolan %75ak ateratzen du azterketa teorikoa euskaraz. Orain 20 urte hasi ginen euskarazko materialekin, eta harrezkero jende gehienak euskara aukeratzen du. Gu ez gara, ordea, egoera orokorraren isla. Bizkaian gidabaimena euskaraz ateratzen dutenen portzentajea oso txikia da oraindik. %5a izango da? Gero eta gehiago dira euskarazko zerbitzua eskaintzen duten autoeskolak, baina, orain, esaterako, Barakaldoko ikasle bat daukagu gurean, euskaldunberria bera. Gugana etortzen da prestaketa euskaraz jasotzera; 30 bat kilometro daude Barakaldotik Igorrera”.

Araba aldean, Aiarako kuadrillan (Amurrio, Artziniega, Aiara, Laudio eta Okondo) dago gidabaimena euskaraz ateratzeko aukera; probintziako ipar-mendebaldean. Denboran atzera, eskualde honetan egin izan dira gidabaimena euskaraz ateratzeko kanpainak. Azterketa euskaraz prestatzeko eskaintza oso murritza da probintzian; han-hemenka galdetzen ibili ostean, hiruzpalau izango dira.