Espainiako Diputatuen Kongresuak joan den astean katalanei luzatutako ezetzak ematen du aukera Juan Jose Ibarretxe lehendakariak eta EAJk iragan hamarkadan bultzatutako Estatutu Berriaz jarduteko. Espainiar ordezkariek orain katalanekin izandako jarrera baino askoz gogorragoa erakutsi zuten Ibarretxe lehendakariarekin 2005ean. Oraingoan, Kataluniako Legebiltzarrak erreferenduma egiteko eskaera luzatu zuen eta hortaz eztabaidatu zuten zazpi ordu. Orduan eztabaidarako aukera bera ere itxi egin zen. Nekez egin daiteke mesprezu handiagorik, nekez demokraziaren aurkakoagorik, instituziotik instituziora eztabaida bera ukatzea baino.
Kontsultaren antolaketarekin aurrera jarraitu zuen Eusko Jaurlaritzak, baina Auzitegi Konstituzionalak debekatu zuenean, EAEn ez zen ezer gertatu, ez Jaurlaritzan, ez Eusko Legebiltzarrean, ez euskal gizartean. Estatutu Berria kontsulta faseraino iritsi zen ahuldadearen erakusgarri argia izan zen hori. Agian testuinguruak eman dezake informazio gehiago. EAJ zatitua zen, bai Estatutu Berriaren inguruan eta, batez ere, berau indarrean jartzeko noraino jarraitu behar zen aurrera adosteko. Ezker abertzalearen egoera korapilatsuagoa zen: legez kanpo eta 2006ko bake prozesuaren ondoren, barne eztabaida korapilatsuan murgildua. Ibarretxe Planari orain ematen dion garrantzia ikusita, ez da samurra ulertzea Batasunak orduan aurkako jarrera agertzea, nahiz eta bere hiru botok ahalbideratu zuten Eusko Legebiltzarrean onartu izana. PPren eta PSE-EEren oposizioa handia zen, kopuruz eta jardunez, eta gainera, ETA oraindik bere jardun armatuarekin ari zen. Testuinguruari luzatutako begirada honekin ondo baino hobeto uler liteke Estatutu Berriaren ekimenak aurrera ez jarraitu izana. Sostengu maila horrekin ez zen posible.

Zein aukera du orain mugimendu burujabezale katalanak? Estatuak erreferenduma egiteko bidea ukatzen badie, beren bidea egin beharko dute agindutako erreferenduma legez babesteko. Jadanik oso aurreratua duten Kontsulta Legea Aste Santu ostean hasiko dira lantzen Kataluniako Legebiltzarrean eta datorren irailerako prest izatea aurreikusten dute. Orduan luzatuko du erreferenduma egiteko dekretua Artur Masen Gobernuak. Horrekin batera, hauteskunde legea ere lantzen ari da, kontsulta behar bezala burutzeko gaur egun ez duen tresna hori ere behar du eta. Ondoren, Espainiako Gobernuak hala eskatuta, Auzitegi Konstituzionalak bertan behera utziko du eta pilota berriz katalanen aldean izango da.

Hor hasiko dira mugimendu subiranistaren une erabakigarrienetakoak, bi bideren artean erabaki beharko baitu: Espainiako legediaren gainetik erreferenduma egin; edo Legebiltzarra desegin eta hauteskundeak deitu azaroaren 9rako. Ez da erraza irudikatzea nola egin litekeen erreferenduma Espainiako Gobernuaren debekuaren gainetik, baina ekimen gisa erreferenduma garbia da. Hauteskundeak aurreratzearena korapilatu egin liteke, besteak beste alderdiek adostu behar dutelako nola aurkeztuko duten independentziaren ideia, edo guztiek elkarrekin edo bakoitzak bere programan. Erreferenduma egingo balitz, Madrilekiko desobedientzia aurreratu egingo litzateke eta bestela, talka hauteskunde ondorengorako utziko litzateke, hauetan subiranismoak argi irabaziz gero, ondorengo urratsa independentzia aldarrikatzea izango bailitzateke.

Pilar Urbano kazetari eskuindar valentziarrak joan den asteburuan iragarri zuen bere aurreikuspena Nació Digitali emandako elkarrizketa batean: Espainiako armadak parte hartuko du. Ukraina nola dabilen ikusita, alabaina, Europak ez du samur ulertuko mugimendu baketsuen aurrean indarrarekin erantzutea. Are gutxiago hiru hilabete lehenago Eskoziak bere autodeterminazio erreferenduma egiteko aukera izango duenean. CUPeko parlamentari David Fernandezek Espainiako Gobernuak Generalitatea desegin eta gestora bat jar dezakeela ere aipatzen zuen Argian otsailean egindako elkarrizketan. Beren arteko adostasunak gotortzeko hilabeteak dituzte oinen aurrean alderdi subiranistek. Gizarte zibilak, bitartean, alderdiei indarra non dagoen erakutsiko die beste behin ere hemendik eta Diadarainoko hilabeteetan.