Londres, 1724. Charles Johnsonen A General History of the Pirates lana argitaratu zen. Bertan, egileak lau pirata-kode bildu zituen, edo kode zatiak behintzat. Araudi moduko horiek piratak zigortzeko froga gisa erabili ohi zirenez, atxilotu baino lehen erre edo itsasoan desagerrarazten zituzten. Horregatik, Johnsonek bildutakok dira ale bakarrak. Kapitain bakoitzak bere araudia izan ohi zuen, baina oro har hiru eremu arautu ohi zituzten kodeok: diziplina, irabazien banaketa eta zaurituentzako kalte ordainak. Literaturan zein filmetan kodea pistolak edo ezpatak gurutzatuta edo eskua giza burezur baten gainean jarrita zin egiten zela esan arren, gehienetan Biblia erabiltzen zuten araudia onartzeko. Johnsonek honela laburbildu zuen piraten kodea:
I. Gizon guztiek dute botoa eta jaki freskoak eta likoreak hartzeko eskubidea.
II. Harrapakina banan-banan eta ordenan banatuko da.
III. Ezin da kartetan edo dadoetan diru truk jokatu.
IV. Argiak eta kandelak iluntzeko 8etan itzaliko dira.
V. Pistola eta ezpata garbiak eta borrokarako prest izan behar dira.
VI. Ontzian ez da onartzen ez haurrik ez emakumerik .
VII. Guduan ontzitik ihes egitea edo giltzatuta geratzea heriotzaz edo arau-hauslea uharte batean utzita zigortuko da.
VIII. Borroka debekatuta dago ontzian. Liskarrak lehorrean konponduko dira, ezpataz edo pistolaz.
IX. Bizimodu hau uzteko mila libera utzi behar dira potoan.
X. Kapitainak eta intendenteak harrapakinaren bi zati jasoko dituzte; maisuak, kontramaisuak eta kanoilariak, zati eta erdi; gainerako ofizialek zati eta laurden.
XI. Musikariek larunbatetan atseden hartuko dute.
Guregana iritsi den koderik zaharrena Henry Morgan kapitainarena da. Soldatak eta kalte-ordainak zehazten dituelako da bereziki interesgarria. Arotzek 150 erreal jaso ohi zituzten; medikuek 250. Eskuineko hanka galtzen zuenari 500 erreal edo bost esklabo ematen zitzaizkion; ezkerrekoak 100 erreal –edo esklabo bat– gutxiago balio zuen. Galdutako begi eta hatz bakoitzak 100 erreal balio zuen.
Edward Low eta George Lowther kapitainei egozten zaien araudia 1722koa da. Kode horren berrikuntza bitxiena: zerumugan ontzi bat ikusten zuen lehenak pistola onena aukeratzeko eskubidea zuen.
1724an John Phillips Revenge ontziko kapitainak ez-erretzaileak eta emakumeak hartu zituen kontuan. Pipan estalkirik jarri gabe erretzen zuenak 39 zigor kolpe jasoko zituen, eta emakumearen baimenik gabe sexu harremanak behartzen zituenak, heriotza.
Oro har, kontratu haiek aitzindari izan ziren. Kortsarioen artean hedatu ziren lehenik, eta XIX. mendean iritsi ziren “legezko” merkataritza ontzietara. Baina ordurako, irabazien banaketa askoz desorekatuagoa zen.
Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]
Londres, 1928. Victoria and Albert Museum-era koadro berezi bat iritsi zen dohaintzan: margolanean gizon beltz bat ageri da, ileordea eta lebita jantzita, liburuz eta tresna zientifikoz inguratua. Museoan horrela katalogatu zuten: “Erretratu satiriko bitxia, beltzen... [+]
Azaroaren 4an itzuli die Frantziak benindarrei Katakle errege-aulkia, duela 132 urteko triskantzan frantses kolonoek lapurtu zietena. Memoriaren, aitortzaren eta ondare kulturalaren izenean, Europan zehar dituzten lapurtutako 500.000 objektuak berreskuratu nahi dituzte Afrikako... [+]
Literaturako klasikoei buruz pentsatzeak ezinbestean gaur egundik pentsatzea esan nahi du. Hain justu, klasiko izendapenak horixe du baldintza: gaurdaino iritsi diren obrak dira eta, beraz, haiei buruz pentsatzea obra horiek guganaino nola eta zergatik iritsi diren pentsatzea... [+]
Esaten da Simone de Beauvoir-ek idatzi zuela zapaltzailea ez litzatekeela hain indartsua izango zapalduaren lerroetan konplizerik ez balu. Niri oso normala iruditzen zait... zer nahi duzue, ba? Zapalduta zaudenean, ulergarria ere bada zure kondizio hori hobetu nahi izatea, eta... [+]
Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]
Iruñeko Erorien monumentua faxismoaren salaketarako eta memoria demokratikorako Maravillas Lamberto interpretazio zentroa bilakatzea adostu dute EH Bildu, PSN eta Geroa Baik. Eraikinaren parte bat eraitsiko dute, eta adiera frankistako elementuak kendu edo estaliko... [+]
Ancient Earth mapa birtualak gure herrialdea, eskualdea, hiria... duela milioika urte non zegoen ikusteko aukera ematen du Dinosaurpictures.org/ancient-earth helbidean.
Toponimoa idatzi eta 750 milioi urte atzera egiten duen kronologian garai bat aukeratuta, emaitza puntu... [+]
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]