Espainiako Neuropsikiatria Elkarteko presidente Eudoxia Gayk esana da: tratatzen dituzten buruko gaitzen herena zuzenean langabeziarekin eta etxebizitza ordaintzeko arazoekin dago lotuta. Krisi ekonomikoak areagotuta, handiak dira gure gizarteak bizi dituen desoreka sozialak, eta horrek eragin zuzena du buruko osasunean, Sergi Raventós Kataluniako Osasun Publikoaren Alde Zutik elkarteko kide eta soziologoak azaldu digunez. Langabeziak alkoholismoa, tabakismoa, depresioa, antsietatea… ekar dezake. Datuen arabera, lanean daudenen %16k dituzte arazo psikologikoak, baina langabezian daudenen %34k. Lan baldintza prekarioek eta ekonomikoki bidegabeek ere eragin zuzena dute. “Zenbat eta lan egoera okerragoa izan, orduan eta osasun okerragoa”, dio Raventósek. Frogatuta dago krisi ekonomikoa hasiz geroztik gora egin dutela mota horretako diagnostikoek.

Gainera, Osasunaren Mundu Erakundearentzat Michael Marmot medikuak egindako txostenean azpimarratzen duenez, gazteen langabezia tasa altuak ondorio larriak izango ditu etorkizuneko belaunaldietan, osasun fisiko nahiz psikologikoan. Krisia nozitzen ari diren eta gaur egun nola hala aurrera egiten duten askok patologiak, obsesio arazoak edo bestelako gaixotasun mentalak garatu ditzakete etorkizunean.

Dena den, Raventósek garbi utzi digu hau guztia ez dela soilik krisiaren ondorio, ezarri diren austeritate politika neoliberalen ondorio ere badela, eta hor gobernuek erantzukizun zuzena dutela. Islandian eta Suedian, esaterako, babes sozialerako neurriak hartu dituzte, eta krisiaren aurreko osasun indize berdintsuak mantentzea lortu dute (2008-2013); murrizketak errezeta nagusi diren Espainiako Estatuan aldiz, biderkatu egin dira buruko nahasmenduak, %19 egin dute gora depresio kasuek, %8,4 antsietateari loturikoek, %4,6 alkoholismo arazoek, eta muturreko egoerak, suizidioak, gehitu egin dira nabarmen –zer esanik ez politika bortitzak jasan dituen Grezia herrialdean–. Antsiolitiko eta antzerako farmakoen kontsumoa handitu egin dela azaldu digu Raventósek.

Segurtasun ekonomikoa,osasun berme

Egungo bizimoduan, gure osasunerako lana faktore funtsezkoa dela dio adituak: kanporatuz gero, bazterketa sozialerako eta zailtasun ekonomikoetarako bidea irekitzen duelako, eta prekarioan ari denak diru-sarrera txikiegiak edota baldintza kaskarrak jasan behar dituelako. “Bihar agian lanetik botako nautela pentsatzea, ziurgabetasun eta zalantza horretan bizitzea, txarra da osasunerako. Biologikoki, estresak aktibatu egiten gaitu arriskuaren aurrean alerta garatzeko, baina argi gorri hori etengabe aktibatzen ari bagara, kroniko bihurtzen da eta gaixotasunak, nahasmenduak eragin ditzake (depresioa, antsietatea…)”. Garaiotan, gainera, ugaritu egin dira psikologikoki estres handia eragiten duten etxe kaleratzeak. Horren guztiaren aurrean, oinarrizko errenta unibertsala babes neurri garrantzitsua litzateke, egonkortasuna eta lasaitasuna emango bailuke: diru-sarrera bermatuta izateak beldurra eta estresa ezabatzen du, “bihar nagusia etorri eta kalera botako zaituen beldurra”. Langabeziak osasunean eragiten dituen kalteak gainditzeko berriz, lanorduak gutxitzea eta dagoen lana denon artean banatzea soluzio egokitzat du Raventósek, oinarrizko errenta unibertsalarekin bat etorriko litzatekeen neurria.

“Denok oinarrizko errenta izanez gero, halaber, berdintasuna nagusituko litzateke eta buruko oreka mantentzeko faktore onuragarria da berau, bazterketarik eta estigmatizaziorik ez egotea, ‘begira, horrek prestazio soziala jasotzen du’ bezalako bereizketak ez egitea”. Taldeko parte sentitzea ere sendagai baita. Raventósek kontatu digunez, ikusi da osasun aldetik gaizki zegoen hainbatek osasun egoera hobetu ahal izan duela, Kaleratzeei Stop bezalako mugimendu sozialetan parte hartzen eta borrokan hasi delarik: “Sare sozialetan parte hartu eta elkar laguntzeak, ahalduntzeak eta arazo eta borroka beraren parte izateak, on egiten dio osasunari, neurri batean jabetzen garelako ez dela kontu psikologiko indibidual eta pertsonala, askori eragiten digun problema orokorra baizik”.

Errenta unibertsala ezarri bitartean, hori bai, argi du Sergi Raventósek: osasun arazoak gainditzeko premiazkoa da kalitatezko osasun sistema publiko unibertsal eta doakoa defendatzea, “negozio egiteko eta pribatizatzeko” egunero ikusten ditugun asmoen aurrean.