Udaberria hauspotzen
Haltza (Alnus glutinosa) eta pagoa (Fagus sylvatica) dira egur onenak beti urpean egon behar duten zimenduak egiteko. Makina bat zubi eta kai eraiki da haien bizkarrean. Venezia erdia haltza gainean erikia omen dago. Haltza bila bazabiltza, uretara jo; urpean eta ur ondoan. Erreka bazterretako nagusia da, eta hortxe sortzen dituen oihanek berebiziko garrantzia dute ingurumenean. Kantauri aldeko haltzadiak oso izaera berezia du. Haltzak eta urak uztarri ederra osatzen dute. Neguaren erdia egina dugun honetan, haltzak loreak zabaltzen ari dira eta, urrutira begira, gorri-more, ubel, urardo koloreko errekak dira urari segika etorritako haltzadiak.
Neguaren erdi lanak eginda, landaredia borbor ari da. Abendu hotzak dena atzeratu zuen eran, urtarril eta otsail epeletan eguna argiarekin batera luzatu eta tenperaturak gora hasita, lurrak berotzeari ekin dio. Borborkan begiak harrotu, loreak zabaldu, polenak aireratu, hostoz jantzi... denetik ikusten ari gara. Hau dena izerdiak bultzatzen du, lurretik hartutako uretan nahastutako jaki gozoen elixir horrek. Bultzatu bai, ponpa baten gisa zainetatik adar punttetara puztuz bultzatu.
Hau da naturaren emankortasuna auspotzeko jaien sasoia. Eslaviar kulturetan, martxoarekin ekiten zioten urte berriari. Eta, beraien hizkuntza askotan, martxoari urkia deitzen diote. Zuhaitz honek berebiziko garrantzia du kultura haien lurretan, eta izerdi berria datorkio. Izerdi hori zuhaitzari kendu, eta gorputza arazteko erabiliko dute, neguan pilatutako toxinak botatzeko. Ameriketako indiarrek bezala. Analisiek bere osagai onuragarriak berresten dituzte: azukreak (glukosa, fruktosa, galaktosa...), aminoazidoak (glutamina eta azido glutamikoa, citrulina...), azido organikoak (malikoa, zitrikoa...), mineralak (kaltzioa, potasioa, zinka, manganesoa, magnesioa, fosforoa...) eta abar.
Hostoak zabaldu aurretik biltzen da izerdi hau. Enborra zulatu eta tutu baten bidez ontzi batera bideratzen da. Adar mutur bat moztu eta zaurian bertan botila batean jaso daiteke. Arra beteko diametroa duen urki batek egunean hamar bat litro izerdi eman ditzake. Gordinean edo jarabean kontzentratuta hartzen da. Baita zenbait ardoetan ere (garagarrarena, mahatsarena...)
Ez al duzu urkirik inguruan? Udaberriko susperraldia auspo dakizuke...
Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]
Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]
Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]
Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]
Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]
Gure etxean ezker-aihena izenarekin ezagutu genuen (Humulus lupulus). Izan ere, makina bat ezker-aihen landu da gure herriko errioaren erriberatan, garagardogintza hedatu zenarekin batera. Otsaihena, zerbeza-lorea, zerbeza-landarea, bier-belarra eta ezker-belarra ere deitzen... [+]
Udaberriak ekarri dit gaia sudurraren aurrera. New Yorkeko ikerketa gune desberdinetan lan egiten zuten C. Bushdid, M. O. Magnasco, L.B. Vosshall eta A. Keller zientzialariek 2014ko martxoan “Science Magazine” sonatuan argitaratu zuten artikulu batek zalaparta polita... [+]
Urte arteko egun xelebreak amaitu dira, lurretik sortutakoetatik jan eta edan batean osatzen diren egunak. Hobebeharrez, onenetik onenera janedan ere. Ustez. Kaba eta xanpain botila astunak erraz dantzatzen dira. Gaur egun askotarikoak badira ere eskuera, lehen beste upeleko... [+]
Egin du izotzak berea: azioa, txarkeria. Aspaldian ikusi gabeko izotz zuri galantak izan ditugu apirilaren bukaeran. Sator-lana baina agerian, inongo lotsarik gabe: azerikeria. Ikaragarria bota du Euskal Herriaren hegoaldean.
Mila gau eta bat gehiago ipuin sortaren antzera, azken 22 urteetako mila artikulu eta bat gehiago hauen kontakizuna aitaren batean igaro zait. Txoko honetan Gerezi sasoi aparta izenburua zuen lehen artikulu xinple hura idatzi zuen umemoko hari, Persiako ipuin sorta horretako Nur... [+]
Maiatz ederrari ekin diogu. Konturatzerako bero sapa azaleratzen diguten urteko egun luzeenetan gara. Urteko gau motzenak izango dira orduan, baina ikuskizun paregabea eskaintzen dutenak. Ez naiz ari jai txolinenei adarrak ipintzen dizkieten su-festa zalapartatsuez. Isilagoak... [+]
Uhaga edo ponpa izugarriak dira landareak. Zuhaitz handiak, zer esanik ez. Metro eta erdiko gerribuelta duen pago (Fagus sylvatica) batek egunero 400 litro ur behar ditu metabolismoari eusteko. 400 litro ur aurkitu behar ditu non edo han; sustraije ikaragarria garatzen du ur... [+]
Estimatzeko intentzio osoarekin sagardo botila bat ireki, edalontzia sudurrera hurreratu eta botila itxita izan duen tortotxaren usaina hartzea, horixe infernua!
Sekulakoa iruditzen zait aurtengo negua jo eta eskaintzen ari zaigun kolore sinfonia. Eguraldi xelebreagatik ote? Epel gozotik izotzera; lehorte punttutik uholdeetara. Ala neroni nabil halatsu, eta aurten begi berriak ditut...
Kosmopolita da getozka, Portulaca oleracea. Munduan barrena hara eta hona hedatu dugu, jakinaren gainean edo azpian, eta toki askotan ondo bizi da. Noranahitarra da, eta edonon nonahikoa. Dakigun guztia bezala, ez dakigu oso ondo nongoa den. Landareez ari garenean, ikaragarrizko... [+]