Bihotz bero
Odol giroa nagusi izaten da neguero. Guraize, aihotz, zerrote, motozerra... inauskaiak zorrotz! Epaia emateko prest epaikiak. Epaile kaskarin gehiegi. Buru beroko kasko asko. Bihozgabe bihozgabetzaileak.
Inausten diren zuhaitzek bihotza non duten ez dakigu. Sentitzen dutelako susmoa gero eta nabarmenagoa dela dioen ikerketa ugari dago. Bihotza badute. Arima, espiritua, gogoa... Ez dakit nola deituko zaion behin betiko topatzen zaienean.
Zuhaitzek bihotza badute, haltzak (Alnus glutinosa) izan ezik. Haltzari bihotza aspalditik ukatua diogu... Gure bihozgabekeria azaleratzen baitu! Mozten denean zuri-zuria den zura gorritu egiten da. Geure odola gogora ekartzen digu. Kontinente osoko sineskeria da: haltza sorginduta dago. Ezin ulertu dugu, eta odola, eta, beraz, bihotza badituela agerikoa duenez, bizkarra eman eta, azkar asko, bihotzik ez duela kantatzen diogu.
Moztu berritan hartzen duen gorri hori, argiak moteldu eta desagerrarazten du. Kolore aldaketa horien harira, Europako iparraldekoenek berpiztearen ikurtzat zuten. Emakume eta gizaseme, denok haltzetik eta lizarretik (Fraxinus excelsior) gatozela diote han.
Gutxien uste denean haltzaren bihotzarekin topo egingo duzu. Erresonantzia kutxarik gabeko lehenetako gitarra elektriko trinkoak, Fender Stratocaster mitikoak, 1954an, lizarrezko gorputza zuten. Gero, 1956tik aurrera, berriz, haltzezkoa. Haltzaren zurez egindako ikatza nitratoarekin nahasi eta bolbora egiten dugu; kalitaterik onenekoa omen. Ogi labea berotzeko egur ona du, gar handikoa. Lantzeko gozoa da egur hori, eta besteak beste, Mezkiritzen eta Oizen “txoklak” deitzen dituzten eskalapoiak, sukaldeko ontziteria, kirtenak, eskulturak, jostailuak eta abar egiteko erabili izan da.
Ura non, haltza han. Ura den tokian hazten da, eta urpeko egiturak egiteko, Fagus sylvatica pagoarekin batera, haltza da zurik onena. Airetik eta argitik gordez gero, luze irauten du: zubiei eta ur gaineko beste edozein eraikuntzari eusteko zimendu asko haltza dira.
Gosea piztuz amaitzeko, gaztak haltzaren ezpalez ketzen dira.
"Baserriberri" du izena programak eta langabezian diren Euskal Herri osoko 12 ikasleri zurgintza formazioa emango die, erortzear diren baserriak berritzen ikas dezaten.
Joan zen otsaila. Agur neguari eta ongi etorri udalehenari, bedatseari edo belartzeari. Polita belartzea, baina hurrengo baterako utziko diot bide horri. Egurretik tira nahi dut oraindik...
Lehengo batean Arantzazuko fatxada tzarraren istorioa zekarren Berria-k eta aspaldi... [+]
Zuretik ezpala baino gehiago sortzen da; besteak beste, esaerak... Baina esaerak hala dio: zuretik ezpala. Errotarriaren bira: hazitik landarea, landaretik hazia. Era askotara jaso dute atsotitz horren esanahia; horietako asko Gotzon Garatek. Prest gozamenerako?
Nolako zura,... [+]
Zura gogorrak, iraunkorrak, tentsio eta indar handiak jasan behar izango dituztenak, ilbehera hauetan botako dira, nioen lehengoan. Deskuiduan horrelako zuren bat eskuratzeko zuhaitzen bat moztekotan bazara, otsaileko ilbehera hilabetearekin amaituko da, eta egun horiexek dituzu... [+]
Zuraren eta egurraren garaia izan ohi da negua. Gure kulturan erabiltzen diren gehienak neguan mozten dira. Zura gogorrak, iraunkorrak, tentsio eta indar handiak jasan behar izango dituztenak, ilbehera hauetan botako dira. Ilgoretakoak eta beste urte sasoi batzuetakoak izango... [+]
Eguraldiaren kontuak amaitu dira; ura, ura eta ura. Zertaz hitz egin igogailuan edo autobusaren geltokian? Ez dago nobedaderik eta beste zerbaiti tiraka hasi behar kontu kontari. Eguraldi txarra omen den honen abantaila, pentsatu egin behar... Lokatza bueltatu da lurraren... [+]
Suaren aldeko sukaldean, otorduak prestatzeko garrari eta otordua egiteko berotasunari duten balioa emateko sasoia da. Sua. Su egurrak sekula galdu behar ez zuen sona berreskuratzen ari da eta etorkizun oparoa du. Otordua prantatzeko ez, baina eraikinen berokuntzan gero eta... [+]
Karrazkilloa edo karraskila (Rhamnus alaternus) ez da ugaria gurean. Berozalea da, eta gozo bizi ohi da zaletasun hori bera duten beste zuhaitz eta zuhaixken artean, hala nola gurbitza (Arbutus unedo), artelatza (Quercus suber), ereinotza (Laurus nobilis), ametza (Quercus... [+]
Zuraz inguratua nabil azken aldi honetan. Basoak eta zuhaitzak gugan duen indarra, eta gure kulturan duen eraginaz dokumental galant horietako bat egiteko ardura tzarra hartua du bizkarrean Jon Maiak; Gutik Zura du izena eta bera gauzatzen sos batzuekin lagundu nahi duenak jo... [+]
Arbolari bezalaxe zuhaitzari agaia jarri eta adarrei goian eustea kultura da. Jakintza handia, kultura. Bestela adarrak hautsita eta desitxuratuta, zarrapastroso litzatekeen landare tzarrari lagundu, eta era berean etorkizun berri bat eman. Kultura: landu. Hazten lagundu... [+]
Biolina jotzen det. Biolin-jotzaile baino harpa-jotzaile hobea naiz, baina biolina dut bizibide. Uda beroa; beroak luze jotzen du. Guk jo eta berak jo. Uda partean dut nik pagotxa, kontzertu korda. Alferra, udan, lehenaz gain, harrotu egiten da, eta batzuek kontzertu batean edo... [+]
Umeak ginela, txakurren bat azkura baretzeko edo arkakusoak haizea hartzera bidaltzeko hankarekin hazka egiten ikusten bagenuen, “gitarra jotzen” ari zela esaten genuen. Txakurrek, ez dakit, baina zakurren batek joko du biolina. Biolin-jotzaile zakurren bat izango... [+]
Zuhaitzak, arbolak eta zuhaixkak muskildu, inausi eta lepatu egiten ditugu. Batzuetan muskil edo kimu ttikiak, eta besteetan adartxoak, adar politak, baita adar tzar asarreak ere. Berari kendu, eta bueltan zauria utziz.
Forma jakin bat emateko mozten ditugu landareak: itzala... [+]
Aurrekoa amaitu nuen erari helduko diot: gosea piztuz. Gazta aipatu nuen. Alnus glutinosa, haltzaren ezpalez ketzen direla nioen, baita haltzak bihotzaz gain odola ere baduela. Kolore gorri asko eransten dio gaztari, gorri hila, distiragabe hila. Ketzen azkarrena da haltza,... [+]