Inprimatzaile baten premia, ekuazioetako ikurren jatorria
Leiden (Herbehereak), 1637. René Descartesen Metodoaren diskurtsoa, mendebaldeko filosofiaren funtsezko obretako baten lehen edizioa inprimatu zen Jan Maireren inprimategian.
Obrak Geometria izeneko atala zuen. Atalaren izenburuak garbi adierazten duenez, eta liburua gainbegiratzen duenak egiaztatuko duenez, orrialde horietan ekuazio ugari sartu zuen filosofo frantziarrak. Eta horrek hainbat buruhauste sortu zien inprimatzaileei. Garai hartan, erliebedun letra tipografikoak hitzak, lerroak eta, beraz, orrialdeak osatuz ipintzen zituzten. Hortaz, gehien erabiltzen ziren tipoen ale gehiago behar zituzten. Eta beharra areagotu egiten zen testuari erantsita ekuazioak inprimatu nahi zituztenean. Ekuazioetako ezezagunak adierazteko alfabetoko lehen letrak erabiltzeko ohitura zegoen: a, b, c... Testuetan erabilienetakoak ziren hizkiak, hain zuzen.
Letra ohikoenen eskasiari konponbidea eman nahirik, ekuazioetan alfabetoko lehen letrak erabiltzea ezinbestekoa ote zen ala edozein hizki erabili ote zitekeen galdetu zioten Descartesi. Hark erantzun zuen ekuazioetan letrak sinboloak besterik ez direla, berdin diola bata edo bestea erabili. Egilearen baimenarekin, inprimatzaileak gutxiago erabiltzen ziren letrak erabiltzea erabaki zuen. Alfabetoko azken letrak multzo horretan zeudela ikusita, ordura arteko ohiturari buelta eman zioten, eta alfabetoko lehen hizkiak erabili ordez, azkenetara jo zuten.
Horregatik erabili omen dira harrez geroztik x, y eta z ekuazioetako ezezagunak adierazteko. Omen, kondaira egiaztatuko duen frogarik ez dagoelako. Gainera, beste teoria batzuek diote hizki horien erabileraren jatorria, x letrarena hain zuzen, antzinakoagoa dela: Amin Malloufek Samarcanda liburuan dio jatorria Omar Khayyam matematikariarengan dagoela, hark XII. mendean, xhay (ezezaguna) hitza erabili zuelako, eta x hitz horren laburdura litzatekeelako. Baina Malloufek errealitate historikoa eta fikzioa nahastu ohi ditu bere lanetan, eta bestetik Khayyamek ez zituen bere obrak latindar alfabetoan idatzi. Horregatik, batzuek diote arabiarren ezaguera matematiko zabala Europan sartu zenean eta tratatu matematikoak europar hizkuntzatan itzuli zituztenean hasi zela x erabiltzen, horren frogarik ere ez dagoen arren. Florian Cajorik A History of Mathematical Notations lanean dio, jatorri arabiarraren teoriak ez duela inolako sinesgarritasunik eta azalpen logikoena Descartesena dela (eta badakigu logikak nolako garrantzia duen filosofia kartesiarrean).
Dena den, Descartesen beraren hitzak erabiliz, “egia ikertzeko, ahal den neurrian, gauza guztiak zalantzan jarri behar dira”.
Bilbon bazterkeria arriskuan dauden kolektiboekin lanean aritu nintzen bost urtez, arrakala digitalaren inguruan, batez ere emakumeekin. Bidean, bortizkeria matxistekin eta beste arazo askorekin aurkitu nintzen. Oso modu organikoan, indarkeria matxista pairatzen zuten... [+]
Altxa Burua taldeak eskatu du bigarren hezkuntzako EAEko ikastetxeetan kendu ditzatela mugikorrak, debeku bat ezarrita arauz. Aste honetan eskaera eraman dute Eusko Legebiltzarrera, Hezkuntza Sailak ikastetxeak telefono mugikorrik gabeko esparru gisa izendatu ditzan.
Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.
Azken 15 urteetan dugun Internetak hartu duen bilakaera ikusita, duen eredu teknologiko eta negozio ereduari lotuta, gizatasunaren alde txarrenak areagotzeko tresna dela pentsatu dezakegu. Ideia horrekin konforme ez dauden eragileak sortu dira mundu osoan zehar. Honako... [+]
Londres, 1928. Victoria and Albert Museum-era koadro berezi bat iritsi zen dohaintzan: margolanean gizon beltz bat ageri da, ileordea eta lebita jantzita, liburuz eta tresna zientifikoz inguratua. Museoan horrela katalogatu zuten: “Erretratu satiriko bitxia, beltzen... [+]
Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]
Gaur, azaroak 21, Mastodon.eus komunitateak sei urte bete ditu. Urteurrena ospatzeko Gure aukera, sare libreak kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Izan ere, azken asteetan “eXodoa” ematen ari da: erabiltzaile asko X-tik ihes egiten ari dira, sare... [+]
ARGIAko lantaldeak bat egin du Mastodon.eus-ek bere seigarren urtemugan abiatutako Gure aukera, sare libreak atxikimendu kanpainarekin.
Mastodon.eus euskal fedibertsoko instantzia agian nagusiak sei urte bete ditu gaur. Urteurrena ospatzeko "Gure aukera, sare libreak" kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Efemeridea une interesgarri batean dator: Elon Musk-ek, X/Twitterren jabeak,... [+]
Alexandru Jerpelea Bukaresteko (Errumania) batxilergoko 17 urteko ikaslea da, eta itzulpen automatikoko lehen sistema neuronala sortu du arrumanorako. Balkanetan 200.000 pertsona inguruk hitz egiten duten hizkuntza erromaniko gutxitua da. Bere tresna berritzaileak, [+]
Adimen artifiziala gizakion eremu asko ordezkatzen ari dela badakigu: erosotasuna, abiadura, efizientzia... Mundu kapitalista honen abiadura beharretan, gizakion ahalegina oztopo dela sinetsarazi digute. Gure, klase xumeen, egiteko eta sortzeko aukerak murrizteko erasoak leku... [+]
Ancient Earth mapa birtualak gure herrialdea, eskualdea, hiria... duela milioika urte non zegoen ikusteko aukera ematen du Dinosaurpictures.org/ancient-earth helbidean.
Toponimoa idatzi eta 750 milioi urte atzera egiten duen kronologian garai bat aukeratuta, emaitza puntu... [+]
Hizkuntzen irabazia kongresua izango da azaroaren 26an eta 27an Donostian. Arlo digitalean inglesaren erabilera aregotzen ari den garaietan, kongresuak euskara bezalako hizkuntza gutxituek tokiko ekonomiari egiten dioten ekarpena agerian utzi nahi du.