Hala Bedi oso testuinguru zehatzean sortu zen. 70eko hamarkadan eraikitako itxaropenak beteko ez zirela-eta, desengainua gizarteaz jabetu zen. Batez ere, gazteriaz. Militar eta apaizen Gasteiz horretako gizarte mugimendu askoren jarduerek ez zeukaten oihartzunik komunikabideetan. Bozgorailu baten bila, irratia sortzea erabaki zuten, antolatzen zituzten manifestaldien, hitzaldien eta ekintza ugariren berri emateko. Hastapenetan, irratia bidea zen, behar batetik jaiotako tresna. Aurten argitaratu duten liburuan aipatzen denez, “momentu horretan ez zegoen ez gazte mugimendurik, ez ezer, eta asanbladetan edozeri buruz hitz egiten genuen. (…) Hala Bedi Gasteizko edo are Euskal Herriko lehen gazte-erakunde sendoa izan zen”.

Gaur egun, guztiz sendotutako hedabidea da, berezko izaera duen irratia. Hala ere, eraikitze unean jarritako oinarri beretan mantentzen da: asanblearismoa, autonomia eta autogestioa (Halabelarri bazkideen kuotei esker mantentzen da). Eta agian garrantzitsuena, beste komunikabideetan tokirik ez dutenen ahotsa izaten segitzen du.

Lehenengo zartakoak

Irratiaren ibilbidea 1983eko Zeledonen jaitsierarekin abiatzea zen asmoa. Horretarako, walkie-talkiez hornituta, bi kideko unitate higikorra enparantzara hurbildu zen abuztuaren 4an. Ezin izan zuten jaitsiera eman ordea, poliziak bi lagunak atxilotu zituelako. Azkenean, Hala Bediren lehenengo emanaldia abuztuaren 6an gauzatu zen, txosnetarako bakarrik igorri bazen ere. Horren ondoren, urte erdi eman zuten emititu gabe, alde zaharreko Santo Domingo kaleko pisu bat egokitu zuten arte.

Berriz ekin ziotenean ere, ez zen esperientzia luzea izan, 1984ko apirilaren 25ean irratiak bere historiako lehenengo itxiera jasan baitzuen. Herriaren erantzuna ikaragarria izan zen, baina komunikabideek ez zuten ezer aipatu. Isiltasun hori apurtzeko, Hala Bediko kideek Radio Vitoriako egoitza okupatu zuten komunikatu bat irakurtzeko asmoz, baina Ertzaintzak kanporatu egin zituen. Lokalik eta ekipamendurik gabe, denbora dezente pasatu zen berriro emititzen hasi ziren arte. Baina itxierek ez dute Hala Bedi isildu. Urtebete geroago, Patxi Bisquert aktoreak Hedegile kalean zuen pisu bat utzi zien eta ordura arteko historia laburrean lortutako babesa argi geratu zen, itzulera ospatzeko antolatu zuten kontzertuan. Toki guztietatik etorritako jendeak txiki utzi zuen La Blanca kiroldegia.

Hala Bedik musikarekin izan duen harremana oso estua izan da beti. 1985eko kontzertu hori baino sonatuagoa izan zen orain Fernando Buesa Arena den Zurbanoko abere plazan 1987an eskaini zutena: Kortatu, La Polla Records, Vomito eta Quemando Ruedas aritu ziren. Jaialdian grabatutako kasetearen kopia pirata ugari bueltaka ibili dira, ekitaldiak izan zuen oihartzunaren seinale. 2003an, 20. urteurrena ospatzeko, remasterizatu eta CDan plazaratu zuten, liburuxka batekin batera.

Etengabe kontrolpean

Irratiaren arrakasta ez zen batere erosoa erakunde ofizialentzat. 1985eko abuztuan Julio Pelayo Hala Bediko kidea atxilotu zuten, ETAko kidea izatea leporatuta. Urte eta erdi eman zuen kartzelan, epaiketarik gabe. Kontatu zuenez, poliziak Hala Bediko jardueraren jarraipen zehatza zeraman, irratiaren aurreko pisu batetik ateratako ehunka argazki eta guzti.
Bisquertek berak ere arazoak izan zituen poliziarekin, irratiarekin zuen harremanarengatik. Aipatu 20. urteurreneko liburuxkan azaltzen zuenez, behin, komisarian zegoela, polizia batek zera esan zion: “Ez zaigu gustatzen nagusia zirikatzea”. Aktorearen harridura aurpegiaz ohartuta, jarraitu zuen: “Bai, bai, Barrionuevo”. Azkenean pisu hori ere itxi eta ekipamendurik gabe utzi zituztenean, Euskal Herri osoan erakutsitako elkartasuna handia izan zen. Babesa adierazteko komunikatuak irakurri asmoz, Bilbo eta Donostiako irratiak ere okupatu zituzten.

Hala Bedik berriro ere altxatu zuen burua, baina poliziaren presioak nabaria izaten jarraitu zuen eta behin eta berriz gainditu behar izan ditu oztopoak. Itxierez gain, bestelako boikotak ere jasan ditu, sarrienak antena baliogabe uztea. Gorabeherez jositako hogei urte horiek atzean gelditu dira eta Hala Bedik inoiz baino osasuntsuago ematen du. Iñaki Ziarsolo “Iñako”k argi dauka bizirautearen gakoa: “Hala Bedi beste irrati libre askotatik bereizi da, urte hauetan mantentzeaz gain, garai berrietara egokitzen jakin duelako. 80ko hamarkadan jende eta indar nahikoa zegoen zailtasunak jasateko, baina 90eko hamarkadan krisia egon zen: irratian zortzi lagun inguru baino ez zeuden eta behin baino gehiagotan ixtea pentsatu zen. Orduan, erabaki egokiak hartu ziren irratia indartu eta garai berrietara egokitzeko. Edonork parte hartzeko moduko irratia egitea erabaki zen, eta nik uste horrek salbatu zuela Hala Bedi”.

Ziarsolok ondo daki zer den irrati libre bat martxan jartzea, eta zeintzuk diren arriskuak. Ostegunetan emititzen den Zaharrak Berri irratsaioaren Ermuko arduraduna duela hamabi urte iritsi zen Gasteiza, historia ikastera. Sorterrian irrati libre bat martxan jartzeko asmoarekin zebiltzan, eta Hala Bedira hurbildu zen aholku bila. “Irrati libre bat sortzen ari nintzela, irratia piztu eta Hala Bedi entzutea niretzat luxua zen”. Irratia martxan jartzea lortu zuten, baina lau urte besterik ez zituen iraun. Ziarsoloren aburuz, “zailena ez da irrati bat sortzea, emisioa mantentzea baizik. Astero programa bat egitea konpromiso handia da. Hala Bedi bezalako irrati batean merezi dizu, badakizulako entzuleria badaukazula, baina irrati txikietan ez dakizu norbait entzuten ari den”.

Bizirauteko moldatu

Eraldatze prozesuan, Hala Bedik bere alderdirik ganberroena alde batera utzi behar izan zuen. Iraganean prozesio ateoak eta jai alternatiboak antolatu zituen irratiak manerak zaintzera behartu zuen bere burua. Ermuarrak dioenez, 80ko hamarkadan “gizarte mugimenduek, baita Hala Bedik ere, probokatzeko nahia zuten. Bizi ziren garaia ez zitzaien gustatzen eta horren aurka egiteko modua horretaz barre egitea eta ahalik eta gehien asaldatzea zen. Gaur egun, telebistan probokazioa mugaraino eraman da eta jendea probokaziora ohituta dago. Orain dela 20 urte prozesio ateo batek eskandalizatu eta jendeari pentsarazi egiten zion, baina gaur egun gauza berdina eginez ez da hori lortzen”.

Mezuari edukia ematearen beharra ikusi zen, eta horrekin batera programazioarekiko ardura. Irratian aritu nahi duen orok Hala Bediko ateak irekita aurkituko ditu. Kide guztiak boluntario ari dira eta gehienek ez dute aurretiko eskarmenturik kazetaritzaren munduan. Irratsaio baten proiektuarekin hurbiltzen direnei, dena azaltzen zaie. Gainera, aldian behin tailerrak antolatzen dituzte, lokuzioa eta alderdi teknikoak irakasteko. Ikastaroetara irratiko kideak ere hurbiltzen dira, baina edonork har dezake parte. Izan ere, Ziarsoloren ustez, “irratira hurbiltzeko aitzakia ona izan daiteke. Irratira zuzenean etorri beharrean, ikastaroan ikusten da zelan funtzionatzen duen honek eta zer nolako jendea dagoen”.

Euskara hutsezko Hala Bedi

Etorkizunera begira, erronkarik hurbilena Hala Bedi 2ren sorrera da. Bigarren kateak euskara hutsez igorriko du 88.8 frekuentzian, eta jarduera abenduaren 28an hasteko asmoa dute. Proiektu berri honen jatorria 2011n Eusko Jaurlaritzak irrati lizentziak banatzeko lehiaketan aurki dezakegu. Gasteizen banatu behar ziren hamar lizentzietatik hiru euskara hutsezko irratientzat izango ziren, baina arlo horretan aurkezpenik egon ezean, gaztelaniazko irratiek jasoko zituzten. Hurrengo hamabost urteetan euskarazko irratirik gabeko panorama saihesteko, euskara hutsezko irratiaren proiektua aurkeztu zuten elkarte baten bitartez. Lizentzia lortu zuten, baina Jaurlaritzako zerbitzu juridikoek irregulartasunez jositako prozesua deuseztatu zuten. Lizentzien lehiaketa hasieratik iruzurra izan zela salatzen duen arren, aurrera begira Ziarsolok uste du irrati libre askok argi utzi duela zein den beraien nahia: egoera alegala utzi eta “euren egoera egonkortzea eta legeztatzea”. Jadanik ez dago legearen barruan egon nahi ez dutela esateko aitzakiarik.