Azal iezaguzu zure ibilbide profesionala. Nola heldu zinen Amsterdamera?

Donostian biolin ikasketak amaituta abiatu nintzen Amsterdamera. Musikari askok egin ohi dute atzerriratze hori. Nire kasuan, musika klasikoaren tradizioa indartsu den herrialderen batera joateko beharrean sentitzen nintzen. Hasiera batean AEBetara joatea zen nire plana, baina ez ziren gauzak nahi bezala irten, eta azkenean, Amsterdameko Kontserbatorioan sartzeko audizioak egin nituen eta onartu egin ninduten. Bertan pare bat urtez biolin tradizionala ikasten aritu ondoren, antzinako musikan espezializatu nintzen.

Zergatik hautatu zenuen biolina eta zergatik antzinako musika?

Egia esan, ez dakit zergatik aukeratu nuen biolina. Haurra nintzela, etxean bazen Vivaldi-ren Lau urtaroak kasete zahar bat... Ez genuen musika klasikoaren ezagutza handiegirik, hartaz gain. Kasete hura izan ote zen biolina jotzeko gogoa piztu zidana? Akaso bai. Musika, oso maitea nuen zerbait bazen behintzat, gurasoak sarri aritzen ziren kantuan, nik ere askotan eskatzen nien kantatzeko; neba-ahizpak ere musika zaleak ziren, eta haiek entzuten zutena entzuten nuen neronek ere.
Biolina ikasten hasi eta gutxira, irakasleak talentua nuela esan zion amari, eta ordutik aurrera biolin-jotzaile izateko ametsa forma hartzen hasi zen.

Antzinako musikaren hautua maiteminaren ondorio izan zen. Biolin barrokoaren hotsarekin maitemindu nintzen, Amsterdamen pare bat kontzertu ikusi ondoren. Eta nire biolin tradizionaleko irakasleak bere biolin barrokoa utzi zidan, Gustav Leonhardt klabezin jotzaileak zuzendutako proiektu batean parte har nezan. Proiektu hark harriturik utzi ninduen, jakin-minez; Leonhardt oso gizon berezia zen, ez dakit, eta kutsatu egin zizkidan bere antzinako musikarekiko errespetua eta maitasuna. Rameau eta Mozarten lanak jo genituen, eta oraindik gogoan dut, ordura arte ulertezinak iruditzen zitzaizkidan pare bat gauzak, bat-batean, biolin barrokoa eta arku barrokoa eskuetan, zentzua hartu zutela musika hartan.

Momentu hartantxe erabaki nuen, artean Herbehereetan izanik, antzinako musikan espezializatzeko aukera aprobetxatu beharrean nintzela. Antzinako musikaren soinu ideala ere asko gustatzen zait; sinpletasuna, hauskortasuna, araztasuna.

Zeintzuk dira zure lan baldintzak, gutxi gorabehera?

Zenbait orkestra eta ganbara talderekin kolaboratzen dut. Talde batzuekin sarriago besteekin baino. Herbehereak, Alemania, Belgika eta Frantziakoak dira, batik bat. Horietan proiektuka kontratatzen naute, eta kontzertuak askotan hainbat lurraldetan izaten direnez, bidaian ibiltzen gara lekuan lekuko kontzertuak emanez. Inoiz ezin jakin hemendik bi urtera zenbat lan izango dudan, pittinka joaten da betetzen agenda... eta askotan, baita gehiegi bete ere! Interesatzen zaizkidan proiektuek elkarrekin talka egiten dutenean bata ala bestea aukeratu beharrean izaten naiz. Zaila egiten zait hori!

Musika duzu ogibide eta afizio. Nola bereizten dituzu bata eta bestea, alegia afizioa eta ofizioa, zein egoeratan, zein momentutan?

Galdera ona, baita zaila ere. Proiektu batzuek norberari atsegin zaizkion alde bokazionalak lantzeko aukera ematen dute, eta orduan, ogibidea eta afizioa gauza bakarrean elkartzen dira. Beste batzuetan ordea, afizioak ez du leku handiegirik izaten, ogibidearen baitan den “beharraren” zentzu horrek afizio idealaren askatasunarekin talka egiten baitu. Baina jolas bat da: orain asko gustatzen zaidan zerbait egin, orain gutxixeago atsegin zaidan beste zerbait...

Norberaren mugak non dauden jakin ezinik, gustatzen zaizunaren eta gustatzen ez zaizunaren arteko marra hori ere ikusezina izaki, sorpresa asko hartzen da.

Hala ere, pribilejiatua naizela iruditzen zait, nire afizioak bizitzeko adina ematen baitit... luxuzko bizimodua dut, nolabait. Ez materialki, baina bai idealki.

Zer da musika zuretzat?

Adierazteko modu bat da niretzat, edo adierazteko beste modu bat, hitzen beharrik ez duena. Musikak zerbait eraldatzen du gorputzean: odolaren isuria lurrundu edo erreko balu bezala; zainetan barrena odolaren ordez batzuetan lainoa eta beste batzuetan tximista ibiliko balitzaizu bezala.

Zer entzuten duzu etxean? Zerk inspiratzen zaitu?

Denetarik pittin bat entzuten dut etxean; XVI eta XVII. mendeetako “viola da gamba consort”-ak asko gustatzen zaizkit, Holborne, Scheidt, baita Gesualdoren Madrigalak ere, The Beatles, lagunek ateratako diskoak, Ruper Ordorika, Janis Joplin, Teitur, Joni Mitchell, Billie Holiday... Ezin denak aipatu. Baina musikarik gabe isiltasunean egotea ere izugarri maite dut. Gehienetan musikarik gabe egoten naiz etxean.

Aipatu dizkizudan horiek denek, eta gehiagok ere, asko inspiratu naute urteetan.

Azal iezaguzu nola elkartu zineten Cheatham eta biok Neighbor osatzeko.

Antzinako musikaren inguruko zenbait orkestratan egin genuen topo elkarrekin. Ganbara talde ttiki bat ere sortu genuen ondoren, Pantomime, biolina, viola da gamba eta klabezinarekin. Hobeto ezagutu dugu elkar apurka, bidaia dezente ere egin ditugu gure taldearekin. Josh-ek viola da gamba eta kontrabaxuaz gain, gitarra eta beste hainbat instrumentu ere jotzen ditu, eta niri kantuan aritzea gustatzen zitzaidala eta, nire kantu pare bat erakutsi nizkion, maiz, banda bat egin eta beste musika mota bat jotzearen ideiarekin txantxetan aritzen baiginen. Joshi kantuak asko gustatu zitzaizkion eta errealizazio instrumentalak sortzen hasi zen... Prozesu hau hainbat aldiz errepikatu da, diskoa osatu dugun arte.

Josh eta biok bizilagunak gara, Amsterdameko auzo berean bizi gara; horregatik aukeratu genuen Neighbor [bizilaguna, ingelesez] taldeari izena ematerako garaian.

Ura patrikan izenburua ipini diozue diskoari. Zer adierazi nahi duzue?

“Ura patrikan” hitzak Ezin kantuaren parte dira. Izenburu horrek diska ongi deskriba zezakeela iruditu zitzaigun, bat-bateko sentsazio bat sortzen duelako, irudimena segituan martxan jartzen duelako... Eta ura patrikan eramatea ezinezkoa izan arren, irudimena suspertzeko duen modu horrexek berak, ezin den hori posible egiten du. Azken batean, ezinezkoa eta posible dena zehazki zer den jakitea gaitza delako. Horrek inspiratu gaitu.

Desterrua gazi-gozoa da zure hitzetan, noiz gazi eta noiz gozo? Hala bizi du Cheathamek ere? Nostalgiari ere egiten diozue keinu, eta herri-minari… Nolakoa da zure/ zuen aberria?

Gazia, adibidez, kontzertu polit bat eman eta publiko artean eseririk etxeko inor ez dagoela ohartzean; edota nire burua euskaraz adierazi nahi eta ezin dudanean. Edota Holandako lautadari begira jarri eta mendirik ikusten ez dudanean.

Gozoa, behar dudan guztia maleta barruan dudala sumatzen dudanean, beste lurraldeetako paisaia eta jende zoragarria ezagutzen ditudanean, beste hizkuntzetan beste pertsona bat izateko aukera dudala iruditzen zaidanean.

Josh-ek bizitza osoa pasa du alde batetik bestera. Bere familiarekin ere maiz mugitu izan da haurra zenetik. Ez dut uste nik bezainbesteko loturarik duenik aberriarekin. Baina Josh ere oso nostalgikoa da, uste dut musikari asko garela nostalgikoak... Jotzeko garaian musikak sortzen duen hitzik gabeko mundu ikusezin hori da askotan faltan nabari duguna, horren bila gabiltza... unibertso hori da agian, musikari nomadaren aberria.

Umetan amestu zenuenaren antzik ba al du zure gaurko bizimoduak? Ezer falta izatekotan, zer falta du?

Ttikia nintzela, ahizpak galdetu omen zidan behin: “Handia zarenean zer egingo duzu?”. Hala erantzun omen nion: “Etxe txiki batean biziko naiz Parisen, beste bikote batekin”. “Eta nondik aterako duzu dirua?”, ahizpak. “Bankutik!”, esan nion.

Ez da zehazki hala gertatu, baina tira, bankuarena egia da, Amsterdamen bizi naiz, ez beste bikote batekin baina bai nire bikotekidearekin eta beste sei lagunekin, etxe handi batean. Biolin jotzailea naiz, amets hori bai, hori bete da.

Falta zaidana, zera da: nagoen lekuan nagoela, ezeren faltarik ez sentitzea.