Plaza berri bat
Zenbat ordu eman ditudan Donostiako Konstituzio Plazako Hamabost tabernako terrazan eserita, garagardo bat eskuan enparantza jendetsura jarria begia, literaturara gogoa. Donostiak letrei eman dizkion bitxien artean Ramon Saizarbitoriaren 100 metro eleberria daukat beti presente. Eleberri ezagunean ETAkide batek Konstituzio Plaza korrika iragaten du polizia atzetik segika duela. Ehun metroko pertsekuzioan ezagutzen dugu protagonistaren haurtzaroko heziketa frankista, gaztaroko maitemina, militantzia. Metroak bukatzerako, tiroka erailko dute plazan. Zenbatetan ikusi dut ETAko gaztea plaza diagonalean korritzen irudimenean. Udaletxe zaharra eskuinaldean utzi du. Atzetik, abaniko forman zabalduz datozkio pertsekutatzaileak. Pausoa luze, matrailezurrak airearen kontra: “Para o te aso, cabrón!”. Tirokatu eta zauritu dute. Odol jario iritsi da azken metroetara. Amildu da, eman du azken hatsa. Zenbat ordu Donostiako Plaza Berriko Hamabost tabernako terrazan eserita, plazaren izen aldaketa gogoan. Donostia Sutan 1813-2013 elkarteak –hiria erre eta berreraiki zuten bigarren mendeurrena gogoratzen den egunotan– eskaera ofiziala luzatu dio udalari, behiala, sutearen aurretik, herritarrek enparantza izendatzeko baliatzen zuten Plaza Berri izena berreskura dadila eskatuz. 1812ko Konstituzioa tarteko, 1817rako Konstituzio izen ofiziala ageri da paperetan, nahiz Jexux Arrizabalaga filosofian lizentziatu eta taldeko partaideak argitu izan duenez: “Plaza Berriaren izena ez du inork historian zehar ezeztatu, gainontzeko izenak horren gainean erantsi dira”. Aldeko nau aldarrikapenak, merezi baitu antzinako herritarrek demokratikoki erabakitakoari guk kasu egiteak. Modu berean merezi du tradizioei eusteak eta gura ez ditugunak bazterreratzeak. Are gehiago, tradizio gara gu geroni ere gaur, eta honenbestez, guri dagokigu tradizio izan daitezkeenak asmatzea, izan kale zein plaza izendegietan, izan mito eta erreferenteetan.
Ramon Saizarbitoriak barkatuko ahal dit fikzioaren tradizioa bera ere antzaldatzera ausartzen banau irudimenak plaza honetan. Urteen joanean bere pertsonaia nire egiten amaitu baitut. Zenbat bider ETAko gaztea ikusi beharrean ikusi dut beste korrikalari bat. Sartu da emakume bat plazara nobia jantzian. Ezkontza soinekoa eta lore sorta dakartza eskuan. San Vicente elizan ospatzekoa zen ezkontzatik ihesi dator, baina plazan metro batzuk egin garaiko, hemen dira ezkontzako gonbidatuak arkupeetan barrena bere xerka. Bat-batean, eta korrika egiteari utzi gabe, jaurti du lore sorta airean garrasi monumentala eginez (garai batean plazaren lekuan zegoen zezen plaza bezain monumentala bai, behintzat). Pertsekutatzaileak builaka: “Itzuli aldarera”. Hura korrika, ordea, plaza erdiraino eta han kendu du beloa eta fuera zapata zuriak. Soineko delikatuaren oihalari heldu eta tarratatu du. Urduri begiratu diot nire aulkitik, plaza diagonalean zeharkatzen jarraitzen badu, nire mahaian amaituko baitu lasterketa. Ehun metroak amaitzeko 50 metroren faltan meza-mutila dirudien morroi txikiak biblia bat jaurti dio eta kopetan jo. 30 metroren faltan aita-amek neba bidali diote esprintean: “Ezta pentsatu ere gurasoei hau egitea”. 20 metroren faltan senargaiak txalekoa jaurti du haragia tapatzeko esperantzan. 10 metrok bereizten gaituztela tabernako terrazan nakusa. 5 metro: garagardo pitxerra altxa dut airean. 2 metro: eskua luzatu eta eskaini diot edalontzia. Metro bakarra. Garagardoa hartu eta “Bai, nahi dut” esan du irribarrez. Frankismoaren atzapar armatuetatik ihesi lehen, heteroarauaren hesituratik orain, Plaza Berri berritua amestu dut gaur.
Dragoiak eguzkia IRENTSI zuenekoa
Aksinja Kermauner
Alberdania, 2024
-------------------------------------------------------
Hamarnaka liburu idatzi ditu Aksinja Kermauner idazle esloveniarrak. Euskaraz plazaratutako lehenengoa dugu hau, Patxi Zubizarretak itzulia eta... [+]
6 urtez azpiko haurrek egunean ordubetez baino ezin dute egon Debako liburutegian. Udal gobernuak argudiatu du "liburutegian erabilgarri dagoen espazioa mugatua" dela, baina ez du argitu espazio mugatu horregatik ezartzen dituzten ordu murrizketak zergatik aplikatzen... [+]
Batzuetan ez dakit gehiegi ez ote den. Pipa janean gaudela, beste edozer gauzaz hitz egiten gaudela, gaia ateratzea. Ozen hitz egitea gustatzen zaigu guri, ia isilunerik ez uztea, ahotsak teilakatzea, zeinek handiagoa botatzea. Hitz egitea bakoitzak bereaz, bakoitzak... [+]
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Erein, 2024
----------------------------------------------------
Izenburuak eta azaleko irudiak (Puntobobo, artile-mataza eta trapuzko panpina) osasun mentala, puntua egitea eta haurtzaroa iradokiko dizkigute, baina adabaki gehiago... [+]
Liburutegi publikoak kudeatzearen ardura duen EAEko Liburutegi Zerbitzura gutun bidalketa masiboa egin dute Debako hainbat herritarrek, herriko liburutegiko araudi diskriminatzailearen aurrean esku har dezala eskatzeko. 6 urtetik beherakoek egunean ordubetez baino ezin dute... [+]
Fiesta y rebeldía. Historia oral del Rock Radical Vasco
Javier 'Jerry' Corral
Liburuak, 2025
------------------------------------------------
Javier Corral ‘Jerry’ EHUko Kazetaritzako lehen promozioko ikaslea izan zen, Euskal Herriko rock... [+]
Itsasoa bete urre
Dani Martirena
Irudiak: Ana Ibañez
Txalaparta, 2022
--------------------------------------------
Liburu honetara barneratzen den irakurleak sentsazio ugari izango ditu. Deigarria da azaleko letren urre kolorea eta zuritasuna, goialdean ageri den... [+]
Hirietako egunerokoa interesatzen zaio Sarah Babiker kazetariari; ez, ordea, postaletako irudia, baizik eta auzoetan, parkeetan, eskoletan, garatzen den bizitza; bertan dabilen jendea. Lurralde horretan kokatzen dira bere artikuluak, baita iaz argitaratu zituen bi lanak ere... [+]
Euskal nobela beltzaren astea ospatu da Baztanen hilaren 20tik 26ra. Hainbat liburu aurkezpen, solasaldi eta bestelako ekitaldiren artean, zapatu goizeko mahai-inguruak sortu du aparteko ikusmina. Izan ere, nobela beltzaren aitzakian, bestela ere kriminal bat nola eraikitzen den... [+]
Migranteak
Issa watanabe
1545 argitaletxea, 2024
-------------------------------------------
Ezagutzen ez nuen 1545 argitaletxeak 2024an itzuli eta kaleratu du Issa Watanaberen Migranteak liburua. Animalia talde batek egiten duen migrazio prozesua kontatzen du; eta... [+]
Erakunde publikoen bekak eta sariak. Kritika eraikitzaile bat izeneko dokumentua plazaratu du Lanartea elkarteak. Berria-k zabaldu du laburpena, eta txostena eskuraturik, hemen duzue elkarteak erakunde publikoei egiten dien gomendio sorta.
DBH4 errepikatu zuen urtea gogoratzen du Jonek Pleibak (Susa, 2024) eleberrian. Adinkideak Durangoko institutura aldatu ziren, eta Polly auzokidearen ikasgelan geratu zen bera. Haurtzaroa Joneren baserria eta Pollyren txaleta lotzen zituen errepidean gora eta behera emana zuten... [+]
Burgosko Gamonalen 2014ko urtarrilean gertaturikoa M15 mugimenduak eta antzekoek hauspotutako protesta soil batzuk izan zirela uste duena, oso erratuta dabil. Auzoaren memorian arakatzea besterik ez dago konturatzeko zer nolako eragina izan zuten iraganeko galera sentimenduak,... [+]
6 urtetik beherakoek 16:30-17:30 artean baino ezin dute liburutegian egon Deban, eta 2 urtetik beherakoek zuzenean debekaturik dute. Bestelako neurri baztertzaileak ere jasaten dituzte. Ageriko diskriminazioak haurrak literaturatik aldendu baino ez ditu egiten, eta borroka luzea... [+]