Txistaka
Sagar muztioa sagardotzen ari den barrikari musika dotorea dario, eta ozpin-eulizko orfeoiak borobiltzen du. Ez nolanahi, ordea. Vivaldiren Lau urtaroak sonatuko udan agertzen diren eulitzarren burrunbaren antzekoa denik ez pentsa, ez; alde ederreko fina ozpin-euliena. Esfera borobilean mugituz egiten dute musika, XVI. mendean Giovanni Gabrielik bere Venezia maiteko San Marko basilikan lortzen zuen musika espazialaren antzekoagoa, alegia. Guztizko biribila.
Gure garaiko Golpes Bajos taldearen Colecciono moscas abestia etorri zait gogora. Belarrietara berritu gabe ezin segi.
Eulitxoek hegoak astintzeko ikaragarrizko gaitasuna dute. Euli arrunt batek segundoko berrehunen bat aldiz eragiten die hegoei. Baina badira hegoak segundoko mila aldiz airatzeko gai diren eulitxoak ere.
Ozpin-eulitxo hauek ugaltzeko gaitasun izugarria dute. 25 gradutik gora aste pare bat bizi ohi dira, hamazortzi gradura bikoitza. Eme bakoitzak seiehunen bat arrautza errun ditzake, fruituetan edo bestelako gai organikoetan txista eginez. Milimetro erdiko arrautza egun betera zabalduko da. Jaiotako harra bost egunez hazten da, fruituan bazkatzen ari diren mikroorganismoak janez. Ondoren, pupa antolatu eta, beste bost eguneko metamorfosiaren ondoren, ozpin-eulia agertuko da. Bi eta lau milimetro artekoa da, eta bere pisua izugarri ttikia da: 0,54 miligramo. Neurrietan marka galanta dute. Ozpin-euli batek (Drosophila bifurca) inongo bizidunek egiten dituen espermatozoide luzeenak sortzen ditu: 5,8 zentimetro. Gizasemeon batez bestekoarena baino mila aldiz handiagoak. Eulitxoaren espermatozoidearen proportziokoa egingo bagenu, gure garaiera baino hogei aldiz luzeagoa litzateke. Eulitxo hauen ugalketak bitxikeria gehiago ere badu. Hainbesterainoko espermatozoidea sortzen duen arrak “intseminazio traumatikoa” deitzen dena praktikatzen du: emea harrapatu eta zakilaz soina zulatu eta hazia traktu genitalean sartzen dio. Txista.
Halako musika dotorea egiteko gai diren eulitxo ttiki horiek ama izango direnei zer egiteko gai diren... Gezurra dirudi.
Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]
Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]
Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]
Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]
Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]
Gure etxean ezker-aihena izenarekin ezagutu genuen (Humulus lupulus). Izan ere, makina bat ezker-aihen landu da gure herriko errioaren erriberatan, garagardogintza hedatu zenarekin batera. Otsaihena, zerbeza-lorea, zerbeza-landarea, bier-belarra eta ezker-belarra ere deitzen... [+]
Udaberriak ekarri dit gaia sudurraren aurrera. New Yorkeko ikerketa gune desberdinetan lan egiten zuten C. Bushdid, M. O. Magnasco, L.B. Vosshall eta A. Keller zientzialariek 2014ko martxoan “Science Magazine” sonatuan argitaratu zuten artikulu batek zalaparta polita... [+]
Urte arteko egun xelebreak amaitu dira, lurretik sortutakoetatik jan eta edan batean osatzen diren egunak. Hobebeharrez, onenetik onenera janedan ere. Ustez. Kaba eta xanpain botila astunak erraz dantzatzen dira. Gaur egun askotarikoak badira ere eskuera, lehen beste upeleko... [+]
Egin du izotzak berea: azioa, txarkeria. Aspaldian ikusi gabeko izotz zuri galantak izan ditugu apirilaren bukaeran. Sator-lana baina agerian, inongo lotsarik gabe: azerikeria. Ikaragarria bota du Euskal Herriaren hegoaldean.
Mila gau eta bat gehiago ipuin sortaren antzera, azken 22 urteetako mila artikulu eta bat gehiago hauen kontakizuna aitaren batean igaro zait. Txoko honetan Gerezi sasoi aparta izenburua zuen lehen artikulu xinple hura idatzi zuen umemoko hari, Persiako ipuin sorta horretako Nur... [+]
Maiatz ederrari ekin diogu. Konturatzerako bero sapa azaleratzen diguten urteko egun luzeenetan gara. Urteko gau motzenak izango dira orduan, baina ikuskizun paregabea eskaintzen dutenak. Ez naiz ari jai txolinenei adarrak ipintzen dizkieten su-festa zalapartatsuez. Isilagoak... [+]
Uhaga edo ponpa izugarriak dira landareak. Zuhaitz handiak, zer esanik ez. Metro eta erdiko gerribuelta duen pago (Fagus sylvatica) batek egunero 400 litro ur behar ditu metabolismoari eusteko. 400 litro ur aurkitu behar ditu non edo han; sustraije ikaragarria garatzen du ur... [+]
Estimatzeko intentzio osoarekin sagardo botila bat ireki, edalontzia sudurrera hurreratu eta botila itxita izan duen tortotxaren usaina hartzea, horixe infernua!
Sekulakoa iruditzen zait aurtengo negua jo eta eskaintzen ari zaigun kolore sinfonia. Eguraldi xelebreagatik ote? Epel gozotik izotzera; lehorte punttutik uholdeetara. Ala neroni nabil halatsu, eta aurten begi berriak ditut...
Kosmopolita da getozka, Portulaca oleracea. Munduan barrena hara eta hona hedatu dugu, jakinaren gainean edo azpian, eta toki askotan ondo bizi da. Noranahitarra da, eta edonon nonahikoa. Dakigun guztia bezala, ez dakigu oso ondo nongoa den. Landareez ari garenean, ikaragarrizko... [+]