Einsteinen matxismoa ez zen erlatiboa

Mileva Maric (1875-1948) eta Albert Einstein (1879-1955). 1903an ezkondu ziren, eta 1914an banandu, dibortzioa bost urte geroago sinatu arren.
Mileva Maric (1875-1948) eta Albert Einstein (1879-1955). 1903an ezkondu ziren, eta 1914an banandu, dibortzioa bost urte geroago sinatu arren.AP

Zurich, 1913. Max Planckek eta Walther Nernstek Kaiser Wilhelm Fisika Institutuko zuzendaritza onar zezan eta, beraz, Berlinera joan zedin eskatu zioten Albert Einsteini. Einsteinek baiezkoa eman zuen, baina Mileva Maric emazteak ez zuen berria gogo onez hartu. Ordurako haien arteko harremana hondoa jotzetik gertu zegoen, eta urtebete zen Einsteinek Elsa Lowenthal lehengusinarekin, haren bigarren emazte izango zenarekin, postazko harreman estua abiatu zuela.

Einsteinek eta Maricek 1896ko udazkenean ezagutu zuten elkar, biek Zuricheko eskola politeknikoan fisika eta matematika irakasteko diploman izena eman zutenean. Diplomaren erdi mailako azterketetan emaitza bikainak lortu zituen ikastaroko emakume bakarrak: matematikan Einsteinek nota hobea jaso zuen (5,7 1 eta 6 bitarteko eskalan) Maricek baino (5,05). Baina fisikan emaitza bera lortu zuten (5,5).

Mileva Maricen etorkizun handiko karrera akademikoa 1901ean eten zen, Einsteinek haurdun utzi zuenean. Lieserl alaba 1902an jaio zen, baina Einsteinen paperek ez dute argitzen haurrarekin zer gertatu zen: 1903ko uda amaieran hil zen ziurrenik, baina litekeena da bikote ezkongabeak haurra adopzioan ematea. Urte hartan ezkondu ziren Einstein eta Maric, eta beste bi seme izan zituzten.

Ezkondu eta hamar urtera, Berlinera aldatu zirenean, bikotea hautsita zegoen, baina, beste askotan bezala, elkarrekin jarraitzea erabaki zuten haurren mesedetan. Horretarako, Einsteinek baldintza sorta harrigarria ezarri zion emazteari:

“1. Hau guztia bermatuko duzu:
– Nire arropa eta etxekoa egoera onean izango duzu.
– Egunean hiru otordu zerbitzatuko dizkidazu nire logelan.
– Nire logela eta bulegoa garbituko dituzu eta lan mahaia nik soilik erabiliko dudala argi izan behar duzu.

2. Ez duzu nirekin inolako harreman pertsonalik izango, arrazoi sozialek ezinbesteko bihurtzen duten artean. Zehazki:
– Ez zara etxean nire ondoan eseriko.
– Ez dugu elkarrekin paseatu edo bidaiatuko.

3. Ondorengoak aintzat hartuko dituzu:
– Ez dugu harreman intimorik izango, eta ez didazu ezer aurpegiratuko.
– Hitz egiteari utziko diozu nik eskatuz gero.
– Nire gelatik edo bulegotik alde egingo duzu berehala, protestarik gabe, nik eskatuz gero.
– Ez nauzu gutxietsiko semeen aurrean, ez hitzen ez ekintzen bidez.”

Hasieran baldintzak onartu arren, 1914ko udan banandu ziren behin betiko, eta Maric Zurichera itzuli zen bi semeekin batera. 1919ko San Valentin egunean dibortziatu ziren bera eta Albert Einstein.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Historia
Joana Jutsikoa, sorginkeriagatik erre zuten lehenengoa?

Sorgin ehizari buruzko historia ezagunenak XVI. eta XVII. mendekoak dira Euskal Herrian: Erronkarin, Zugarramurdin eta Lapurdin, inkisidore eta torturatzaileen amorrua jasan zuten herritar ugarik. Hain justu 1525ean, duela ia 500 urte Pirinioetan lehen prozesu orokorra hasi... [+]


Erromatar kartzela Korinton

Erromatar Inperioko hiri gehienetan kartzelak zeudela pentsatu arren, garai hartako espetxeen arrastorik ia ez da aurkitu  aztarnategietan.

Berriki, ordea,  Matthew Larsen Kopenhageko Unibertsitateko arkeologoak Korintoko erromatar espetxea identifikatu du. 424... [+]


Noiz hasi ginen kantatzen?

Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]


Iruñeko historia, hamar emakumeren bizipenetatik kontatua

Kalean eginen den antzezlan batek garai bateko Iruñean bizi ziren hamar emakume izanen ditu protagonista. Memoria Eszenikoa izenarekin emakume haien bizipenak, sentimenduak, pairatutako errepresioak eta isilarazitakoak kontatuko dituzte hiru aktorek. Alde Zaharrean barna... [+]


Menditik hirira: zer ezkutatzen digu Pirinioetako sendabelar saltzaileen lanak?

XIX. eta XX. mendeetan ohikoa zen hiri nagusietako kaleetan ikustea janzkera tradizional ikusgarria zuten emakume batzuk, sendabelarrak saltzen. Ansotarrak ziren, Aragoiko Ansó ibarrekoak. Erakusketa batek haien historia kontatu digu, eta bide batez azalerazi du atzean... [+]


Jon Mentxakatorre
“Gure arbasoek zerbait ikusten zuten guk ikusten ez dugun lekuan”

Mondragon Unibertsitatean egiten du lan Jon Mentxakatorre galdakaoztarrak, ikerlari eta irakasle, mitologiaren bueltan hein batean. Euskal ahozko ipuinak eta lurpeko eremua. Antologia eta azterketa lana argitaratu du (Labayru Fundazioa, 2023). Solasean hasi aurretik, etxe... [+]


Naumakia ezinezkoa

Udazkenean estreinatuko den Gladiator II filmaren trailerra ikusgai dago eta  hiru minutu eskaseko aurrerapenean dagoeneko akats edo lizentzia historiko bat agerian geratu da.

Ridley Scotten filman naumakia edo itsas gudu bat  egingo da Koliseoan. Ikuskizun garestia... [+]


Panem et circenses

Erroma, K.o 100. urte inguruan. Juvenal poetak zera jaso zuen bere X. Satiran: “Aspaldian, zehazki botoa nori saldu daukagunetik, herri honek politikarekiko interesa galdu du. Lehen buruzagitzak, sortak, legioak eta, finean, dena ematen zuen, baina orain agintariei egiten... [+]


Ibilbide dekolonialak (I)
Donostia: non gogoa, han ezpata


Eguneraketa berriak daude