Emango didazu zure teletrofono zenbakia?
New York, 1850. Antonio Meucci (1808-1889) asmatzaile italiarrak sorterria utzi eta AEBetara emigratu zuen. Beste hainbat asmakizun baztertu eta berehala buru-belarri hasi zen ahots bidezko lehen komunikagailua garatzen. Urteetako lanaren ondoren, azkenean, komunikagailuak funtzionatu zuen; sotoko laborategia bigarren solairuko logelarekin konektatu zuen gailu berriaren bidez. Eta teletrofono deitu zion.
1871n patenteen bulegoan patent caveat delako bat aurkeztu zuen, asmakizun iraultzailea babesteko. Dokumentu hori behin-behineko patente modukoa zen, urtero berritu behar zena. Patent caveat hura indarrean zegoen tartean beste norbaitek antzeko asmakizun bat aurkeztuz gero, patenteen bulegoak jatorrizko asmatzaileari jakinarazi behar zion, eta hark hiru hilabeteko epea zeukan behin betiko patentea eskatzeko. Epe barruan eskaerarik egon ezean, patentea bigarrenak eskuratuko zuen.
Teletrofonoa aurkeztu eta gutxira, Meuccik istripu larria izan zuen. Staten Islanden bizi zen, eta auzunea Manhattanekin lotzen zuen ferryaren galdarak eztanda egin zuenean, erredura larriak izan zituen. Zauriak sendatu bitartean Antonio Meuccik ez zuen diru-sarrerarik izan, eta gizarte laguntzari esker egin zuen aurrera. Baina hori ez zen nahikoa behin-behineko patentea berritu ahal izateko. 1874an ezin izan zituen ordaindu berritzeak balio zituen hamar dolarrak eta, horrenbestez, hiru urte lehenago lortutako eskubideak galdu zituen.
1876an Alexander Graham Bellek (1847-1922) telefonoaren patentea eskatu zuen eta behin betiko dokumentua zuzenean lortzeko behar ziren 250 dolarrak ordaindu zituen. Meucciren izena asmakizunen historiatik ezabatu eta berea idatzi zuen. Bidez batez, asmakizunaren izenari erdiko silaba kakofonikoa jan zion.
Meucciren arabera, asmakizunaren zirriborroak eta prototipoak galdu egin zituen, eta ustekabean, Bellek lan egiten zuen laborategian azaldu omen ziren. Meuccik Bellen kontrako auzi eskea aurkeztu zuen, iruzurragatik. Baina eskea bideratzen ari zirela hil zen italiarra.
2002an, Vito Fossella biltzarkidearen ekimenez, AEBetako Ordezkarien Ganberak 269. ebazpena onartu zuen, eta Antonio Meuccik telefonoaren asmaketan egindako lana aitortu behar zela adierazi. Baina, egun, oraindik ez dago garbi batak zein besteak zenbaterainoko merezimendua izan zuten asmakizunean.
Zer gertatuko zen Meuccik hasieratik behin betiko patentea ordaindu izan balu? Edo istripuaren egunean aurreko ferrya hartu izan balu? Edo 1874an hamar dolar bildu izan balitu? Beharbada gustatzen zaigun horri teletrofono zenbakia eskatuko genioke, gure smarttrophone berrian aplikazioak deskargatuko genituzke, eta teletrofonia konpainien dei gogaikarriekin nazkatuko ginateke.
Beste detektibe triste baten telesail bat ikusi berri dut. Eskoziako irla urrun batean gertatzen dira trama guztiak. Badakizue nola funtzionatzen duten fikzio horiek: hildako asko, jende arrunta baina ez hainbeste, eta paisaia berde iluna. Oraingo honetan duela urte pila bat... [+]
Japonia, VIII. mendea. Nara Aro betean furoshiki terminoa erabiltzen hasi ziren, baina Edo Arora arte (XVII-XIX. mendeak) ez zen hedatu. Furoshiki objektuak ohialetan biltzeko artea da, baina bere etimologiak garbi uzten du bere jatorria: furo hitzak bainua esan nahi du eta... [+]
Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]
Hamarkada askotako eskaeraren ostean, Parisko Marceau etorbidearen 11. zenbakian dagoen jauregi historikoa EAJren esku geratu da azkenean. Jeltzaleentzat, balio monetariotik harago, balio sinboliko itzela du eraikin horrek, erbestearekin eta faxismoaren kontrako borrokarekin... [+]
Astearte gauean egin dituzte pintaketak, bizilagunek azaldu dutenez. Fatxada nagusia, bertako ateak eta alboetako paretak margotu dituzte. Gazte Koordinadora Sozialistak urtarrilaren 25rako deitutako mobilizazioarekin bat egiten du aldarriak.
Duela 3.300 urteko egiptoar momia batean Yersinia pestis-en arrastoak topatu berri dituzte, hau da, VI. mendean Justinianoren izurria eta XIV. mendean Izurri Beltza eragin zuen bakterioarenak.
Adituek orain arte uste zuten garai hartan izurria soilik Eurasian hedatu zela,... [+]
Groenlandia, X. mendearen amaiera. Lehen esploratzaile eta kolono eskandinaviarrak uhartera iritsi ziren. Baina XV. menderako kokaleku horiek abandonatuta zituzten eta jatorrizko inuitak geratu ziren. Baina 1721an, Hans Egede misiolariak espedizio bat antolatu zuen eta kolonoak... [+]
Burgosko Gamonalen 2014ko urtarrilean gertaturikoa M15 mugimenduak eta antzekoek hauspotutako protesta soil batzuk izan zirela uste duena, oso erratuta dabil. Auzoaren memorian arakatzea besterik ez dago konturatzeko zer nolako eragina izan zuten iraganeko galera sentimenduak,... [+]
Elkarte memorialisten ustetan, Rozalejoko Markesaren Jauregia, Nafarroako Memoriaren Institutua kokatuko litzatekeen tokia, "omenaldi, oroimen eta oroimenerako lokal bat" izan daiteke, eta Maravillas Lamberto izena eraman. Manifestariek adierazi dute ez dela nahikoa... [+]
Tafallan, nekazal giroko etxe batean sortu zen 1951. urtean. “Neolitikoan bezala bizi ginen, animaliez eta soroez inguratuta”. Nerabe zelarik, 'Luzuriaga’ lantegian hasi zen lanean. Bertan, hogei urtez aritu zen. Lantegian ekintzaile sindikala izan zen;... [+]
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
1937 eta 1940 artean, Eusko Jaurlaritzak bere zerbitzu sozialen bidez, Iparraldeko osasun zentro handiena izango zena zabaldu zuen Bidarten: La Roseraie ospitalea. Helburua zen Hego Euskal Herritik gerraren ondorioz uholdeka zetozen zauritu eta elbarriak artatu eta... [+]