Emango didazu zure teletrofono zenbakia?
New York, 1850. Antonio Meucci (1808-1889) asmatzaile italiarrak sorterria utzi eta AEBetara emigratu zuen. Beste hainbat asmakizun baztertu eta berehala buru-belarri hasi zen ahots bidezko lehen komunikagailua garatzen. Urteetako lanaren ondoren, azkenean, komunikagailuak funtzionatu zuen; sotoko laborategia bigarren solairuko logelarekin konektatu zuen gailu berriaren bidez. Eta teletrofono deitu zion.
1871n patenteen bulegoan patent caveat delako bat aurkeztu zuen, asmakizun iraultzailea babesteko. Dokumentu hori behin-behineko patente modukoa zen, urtero berritu behar zena. Patent caveat hura indarrean zegoen tartean beste norbaitek antzeko asmakizun bat aurkeztuz gero, patenteen bulegoak jatorrizko asmatzaileari jakinarazi behar zion, eta hark hiru hilabeteko epea zeukan behin betiko patentea eskatzeko. Epe barruan eskaerarik egon ezean, patentea bigarrenak eskuratuko zuen.
Teletrofonoa aurkeztu eta gutxira, Meuccik istripu larria izan zuen. Staten Islanden bizi zen, eta auzunea Manhattanekin lotzen zuen ferryaren galdarak eztanda egin zuenean, erredura larriak izan zituen. Zauriak sendatu bitartean Antonio Meuccik ez zuen diru-sarrerarik izan, eta gizarte laguntzari esker egin zuen aurrera. Baina hori ez zen nahikoa behin-behineko patentea berritu ahal izateko. 1874an ezin izan zituen ordaindu berritzeak balio zituen hamar dolarrak eta, horrenbestez, hiru urte lehenago lortutako eskubideak galdu zituen.
1876an Alexander Graham Bellek (1847-1922) telefonoaren patentea eskatu zuen eta behin betiko dokumentua zuzenean lortzeko behar ziren 250 dolarrak ordaindu zituen. Meucciren izena asmakizunen historiatik ezabatu eta berea idatzi zuen. Bidez batez, asmakizunaren izenari erdiko silaba kakofonikoa jan zion.
Meucciren arabera, asmakizunaren zirriborroak eta prototipoak galdu egin zituen, eta ustekabean, Bellek lan egiten zuen laborategian azaldu omen ziren. Meuccik Bellen kontrako auzi eskea aurkeztu zuen, iruzurragatik. Baina eskea bideratzen ari zirela hil zen italiarra.
2002an, Vito Fossella biltzarkidearen ekimenez, AEBetako Ordezkarien Ganberak 269. ebazpena onartu zuen, eta Antonio Meuccik telefonoaren asmaketan egindako lana aitortu behar zela adierazi. Baina, egun, oraindik ez dago garbi batak zein besteak zenbaterainoko merezimendua izan zuten asmakizunean.
Zer gertatuko zen Meuccik hasieratik behin betiko patentea ordaindu izan balu? Edo istripuaren egunean aurreko ferrya hartu izan balu? Edo 1874an hamar dolar bildu izan balitu? Beharbada gustatzen zaigun horri teletrofono zenbakia eskatuko genioke, gure smarttrophone berrian aplikazioak deskargatuko genituzke, eta teletrofonia konpainien dei gogaikarriekin nazkatuko ginateke.
Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.
11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]