Zortea edo zoria bere alde jartzeko zazpi landare gurtzeko ohitura dute Brasilen. Aldarea aldatzen dute. Landarezaleen artean bezala, aldare horietan ere denetik dago: pozoia dutenak, usain ederrekoak... Hona koadrila.
Dieffenbachia generokoren bat, ahoratuz gero ahotsik gabe ere utzi zaitzakeena. Eta zintzurrean behera pasaz gero baita ito ere. Gurtu beharko!
Bortusaia bestea, Ruta graveolens. Sukaldean bezala osasungintzan ere erabilia izanagatik, arriskutsua den landarea. Dituen alkaloide eta esentzia gogorrek azalean izpi ultramoreekin bat eginez gero babak eta zauri latzak sor ditzakete. Beldurrak intsektuak beregandik urruntzen ditu; zorriak, adibidez, landareenak bezala oiloenak.
Piperra, Capsicum annuum. Aleak beroak eta minak ematen dituen piper landarea jartzen ote dute? Berotzen edo mintzen duen zortearen landarea. Besterik ez bada, jaterakoan gozoa; nahikoa zorte!
Baita Sansevieria trifasciata ere. Bere itxura zorrotzagatik amaginarrebaren mihia deitutakoa. Landare gehienak hiltzeko moduko egoeretan bizitzeko gai dira. Zorterako bideak zailduko gaituela esateko? Amaginarrebaren mihiarekin zailduta, akaso? Airea garbitu eta oxigenatzen duela diote. Ingelesentzat sugearen landarea da. Brasilen bertan San Jorgeren ezpata deitzen dute eta Afrikatik ekarritako ohiturari jarraiki begizkoak sendatzeko darabilte.
Sukaldeetan ere gurtuenetako Ocimum basilicum, albahaka, berriz, lupuak heltzean minik ez izateko jaten dute. Nicholas Culpeper (1616-1654) astrologo eta botanikari ingelesak jaso zuenez, Frantzian zera esaten zuenik bazen: albahaka gehiegi usainduz gero garunean lupuak sortzen omen ziren.
Erromeroa, itsasoko ihintza ez beste urik gabe bizitzeko gai eta sendagai delako Rosmarinus officinalis izena duena. Oroimena hobetzeko laguntzaile ezaguna, baita ohaidea topatzeko ere. Burkopean jarritako erromero sortatxo batek amesgaiztoak uxatzen ditu, eta etxearen kanpoko aldean jarrita, berriz, sorginak. Emakumeek agintzen duten etxeetan erromero ugari, dio esaerak. Bere olioak erreuma eta lunbagoa osatzen ditu. Brasilen, okela erre behar duen txingarra bere hostoz lurrintzen dute. Sukar tifoidea gainditzen laguntzen du. Afro erlijioetan bainuetarako eta intsentsu gisa erabiltzea ez da harritzekoa.
Tipi deitzen dutena, Petiveria alliacea, zazpigarrena. Baratxuri-tankerako usainaz intsektuak uxatzen ditu. Abortu eragilea da eta etengabe hartuz gero zoramenera eraman zaitzake. Brasil!
Emaitza oso kezkagarriak jasotzen ditu Ekologistak Martxanek aurkezturiko txostenak. Espainiako Estatuan komertzializatutako 2.711 elikagai aztertu dituzte eta %34ak plagiziden arrastoak ditu, tartean debekatutako substantziak. Frutak eta barazkiak bakarrik hartzen baditugu... [+]
Euskal Herrian bertakotzat dugun baratzegintza eredua produktu historiko modernoa da guztiz. Oraintxe landatuak izango dituzten Ezpeletako, Ibarrako eta Gernikako piperrak; Tolosako babarrunak; Arabako patata; edo Duzunaritzeko arto gorria; guztiak dira 1492tik Amerikako... [+]
Datorren uztailean izango al dugu lanik? Izango al dugu labore uzta biltzeko lanik? Gure aldean, etorkizuna planifikatzeko eta antolatzeko gaitasun handia dute landareek; ia landare guztiek. Bere zikloa biziko den tokian gertatuko diren gorabeheretara egokitua izango da... [+]
Omiasainduz fruitu guztiak sartuak” dio esaerak. Mandio bete sagar, kuia eta kiwi da geurean (Malus domestica, Cucurbita maxima eta Actinidia chinensis). Beste asko bete arto (Zea mays) izango dira; edo bete babarrun (Phaseolus vulgaris); patata (Solanum tuberosum), tipula... [+]
Baratzerik ba al duzu? Umetan etxean ezagutu ditudan bi baratzeek murria zuten, horma, alegia. Batek buelta osoan, alde bakarrean besteak. Murriak ondo erabilita, baratzeak mesede galanta izango du. Babesgunea sortuko du: komeni den tokian itzala egiteko jarriko da, edo haize... [+]
Getxoko Itzulbaltzetan abuztuaren 12an udaltzainek baserritar bati barazkiak errekisatu izana salatzeko egin dute protesta Uribeko Kostako Agroasanbladak deituta.
Arratsalde honek ematen didan oihartzuna baliatu nahi dut esan eta irakurlea jakinaren gainean jartzeko: urteko egun luzeenak joan dira eta gaua luzatzen eta egun argia laburtzen hasi da. Honek ondorio latzak izango ditu landareengan, eta sahieska guregan.
Hasi berria dugun eta... [+]
Landagailuarekin zuloa egin eta landarea sartu. Aurtengo udara berotuko duen minaren piperminak (Capsicum annuum) landatuta daude. Pentsatze hutsarekin hortzak izerditan jarri zaizkit.
Gure herrian Oria ibaia errio bihurtzen da, eta bere alde batera zein besterako... [+]
Gorritik ekiten dio sasoi berriari laharrak, Rubus fruticosus eta Rubus ulmifolius. Zurtoin gorrian kimu eta hosto berriak gorri-gorriak dira, laster berdetuko badira ere. Udazkenean, hotzak azala erretzen dionean ere, hostoak gorritu egingo dira. Gurienean gorri, eta zahar... [+]
Uzta gehienak burutu dira. Landareen zikloaren amaiera hazia da, beste landare berri baten zikloari hasiera emango diona, alegia. Uzta ganbararatzen dugunean fruituak edo haziak jaso ohi ditugu, eta bietatik jango dugu negua berotzeko. Landareak ikaragarrizko indarrak bideratu... [+]
Baratxuria, Allium sativum, sekula ez da falta gure sukaldean. Lehortutako buru-sorta zintzilik urte osoan, eta berria lehen sei hilabeteetan. Etxetik baratzerako bidea hartzen ari dira orain baratxuri buruak eta aleak, ereintza sasoia. Gero ere, ereintza garaitik kanpora,... [+]
Baratxuriaren sasoia hemen da. Baratxuria ereiteko sasoia. Bere uztarena geroago izango da, eta hura buruan ekin behar lanari. Burua buruan, baratxuriarena zeurean. Baina denok ez dugu baratxuriaren burua helburu. Gero eta maizago ikusten da baratzeetan berdetarako ereindako... [+]
Beldurkundea ez, baina begirune eta lotsa arteko zerbaiten punttu batekin erantzuten dut, gero eta maizago, landareetan ia edozer galdetzen didanari. Eta punttu hori gero eta handiagoa da.
Berdantza-bart galdetu zidan batek ea tomatea (Solanum lycopersicum) noiz erein behar... [+]