Felix Etxeberriak, Jesus Larrañagak eta Sabin Osorok sortu zuten Elgoibarko Izarra Kultur Elkartea (Gipuzkoa). 1963. urtea zen. Urtebete lehenago  ikastola abiatu zen. Sortzaileek bi helburu zituzten buruan 1963 hartan: euskararen egoera ilunari argi pixka bat ematea, eta ikastola indartzea eta babestea. Izan ere, zeharo lotuta zeuden ikastola eta kultur elkartea.

50 urteko jauzi erraldoia ematen badugu, ordukoaren antz gutxi duen egiturarekin egingo dugu topo. Elgoibarko Izarra euskara elkarte da orain, nahiz eta izena ez duen aldatu. Elkartearen lehenengo etapa militantzian oinarrituta egon bazen, bigarren honetan profesionalek pisu handia hartu dute. Gaur egun, 19 langile dira, eta 600 bazkide ditu elkarteak.

Gaurko Elgoibarko Izarra ezagutzeko ezinbestekoa da atzera egitea, gutxienez 1990. urtera. 1980ko hamarkadan elkarteak gainbehera garrantzitsua jasan zuen, bi arrazoi tarteko. Batetik, frankismoaren ondoren alderdi politikoak mugimenduan hasi ziren eta euskalgintzan buru-belarri ibilitako hainbat elgoibartarrek politikagintzara jauzi egin zuen. Bestetik, ikastolaren babesean sortutako egitasmoek, hala nola, dantza eta txistu taldeek, gau-eskolak, bakoitzak bere bideari heldu zion. Eta orduko galdera hauxe: orain zer egin behar dugu? 1990eko batzar orokorrean elkartea bertan behera uztea proposatu zen, baina bi-hiru bazkidek aurrera segitzeko apustua egin zuten, 1963ko helburuak bete gabe zeudela argudiatuz. 1987an Arrasate Euskaldun Dezagun (AED) sortua zen, eta hurrengo urteetan inguruko herrietara, Bergarara eta Eibarrera besteak beste, zabaldu zen euskara elkarteak sortzeko grina. Elgoibarko Izarrak urtebete behar izan zuen elkartearen jite berria prestatzeko, AED eta Adorez eta Atseginez Mintegia gidari zituela.

1992an etapa berria hasi zuten eta Imanol Larrañaga dinamizatzailea izan zen elkarteko lehenengo langilea. Elkarte berrindartuaren lehenengo egitasmoa Barren astekaria izan zen eta horren bueltan langile gehiago kontratatu zituzten: bi kazetari, maketatzailea, publizista eta administraria.

Nola bultzatu parte-hartzea

Elkartearen bigarren etaparen bereizgarri nagusia profesionalizazioa izan da. Alabaina, langileak gora, bazkideen parte-hartzea behera. Horixe, elkartearen kezketako bat, aurten egingo duten gogoeta sakonean aztertuko duten gai garrantzitsuetariko bat: “Barren astekaria sortu zenean, oraindik profesionalen eta bazkideen oreka bazegoen, baina profesionalak ugaritu ahala bazkideen parte-hartzea gutxitzen doa. Badago parte-hartzea, baina gizarte mugimendu batek eskatzen duen baino gutxiago, eta handiagoa izan behar du”. Imanol Larrañaga dinamizatzailearen hitzak dira horiek. Gizartea bera ari da aldatzen, eta beste alorretan bezala euskalgintzan ere, nabaria da herritarren musu-trukeko jardunaren beherakada. 1963an elkarteak 1.400 bazkide zituen, orain 600 dauzka eta “amestu ere ezin dugu egin kopuru hartara heltzerik”. Bada bigarren arrazoi bat parte-hartze galera azaltzen duena. Langile profesionalek lekua hartu duten heinean bazkideek haiengan delegatu dute lana. “Hainbat bazkidek esan digu –dio Larrañagak–, ‘zuengan konfiantza handia daukagu’ eta  ‘igoal, nire behar handirik ere ez dago’. Guk gure lana egin behar dugu, baina hau 600 bazkideena da”.

Soka lepoan

Larrañagak ederki laburbildu digu Elgoibarko Izarra Kultur Elkartea zertan den 2013an: “Begi batetik atzera begira gaude [mende erdiko jarduna ospatu egin behar da] eta beste begiarekin etorkizunera begira gaude”. Geroari begira daude, Elgoibar duela 50 urte baino euskaldunagoa izanda ere oraindik asko dagoelako egiteko, eta aurrera begira daude krisi ekonomiko betean egitura mantentzea zaila delako. 19 langileek zortzi orduko lan jarduna zazpi ordu eta erdira murriztu dute, eta soldata ehuneko 20. Elkartearen diru iturri nagusia, Elgoibarko Udala, emaria geldotzen hasi zen duela urte batzuk. 1991n hasitako bide berrian Udala ezinbesteko bidelaguna izan da. Urtero, hutsik egin gabe, diruz lagundu ditu elkartearen egitasmoak. 500.000 pezetako aurrekontua zuten bigarren etapako hasiera hartan eta Barren astekaria abian ipinita 24 milioi pezetako aurrekontura egin zuten jauzi. Gaur egun 19 langileko egitura mantendu behar da. “Azken 4-5 urteetan soka lepoan daukagu. Egitasmoa jasangarria al da? Puska batean eutsiko al diogu egitura honi, krisia pasa arte? Udala itzuliko al da 1991tik duela 4-5 urte arte ematen zituen diru-laguntzen garaira?”. Galdera horiei erantzun beharko die mende erdiko ibilbide oparoa duen elkarteak.