Landareak gure onurarako lantzen ditugunean, dena delakoaren xerkan, helburu ditugun etekinen babeserako bide ugari da. Produktu kimiko pozoitsuetatik urrun, gero eta hedatuagoa dago gai naturalen erabilera.
Izurritea eragiten duen intsektuari bera akabatuko duen aurkaria aldamenean jartzea da bide bat. Aurkari batzuek izurrigilea zuzenean jan egingo dute. Beste batzuek izutu eta uxatu egingo dute, geurean nahi ez ditugunak auzokoaren landareetara bota. Hurrengo belaunaldiak haztea eragotzi eta izurriaren katea eteten duenik ere bada. Horietako batzuek, adibidez, hazteko toki hoberik ez eta izurria eragiten duenaren gorputzaren barruan ziztatzen dituzte bere ondorengoak sortuko dituzten arrautzak... Bai bihurriak!
“Gure” landareetan kalteak eragiten dituzten intsektuak ez dira ez jainkoaren hurrengoak. Kontrario asko izateaz gain gaixotu ere egiten dira, gaizkitzeraino batzuetan... Ezagutzen ditugun neurrian bere ahulgune horietan zorrotz jo dezakegu: gaitzen bat sortuko dien bakterioa edo birusa zabaltzen badugu, atzera egin behar izurriteak!
Gure etekinen zaintzan makiavelikoagoak izaten ere badakigu. Izurrite batzuk laborategietan deuseztatzen adibidez. Espezie kaltegarriaren izurritearen indarra ugalkortasun oparoan oinarritzen bada –urtean bost belaunaldi hazteko gai den zorririk bada...– izurria makaldu eta bere kaltea hutsaren hurrengoratzeko, antzuak diren arrak sortu eta erruz hedatzen dira. Ar horien proportzioaren arabera jaitsiko da ugalkortasuna. Bururatzen dira bai honelako trikimailuak...
Makiavelo, laborategi eta trikimailu handirik gabe ere intsektuak gibelerarazi ditzakegu. Xaboiarekin esaterako, erraz asko. Potasa xaboia da onena. Landareei kalte arrastorik ez eta izurritea ito egingo du. Ia intsektu guztiek azalean dute eskeletoa, armazoi eta babes den exoeskeletoa. Xaboiak eskeleto hori kaltetzen du eta arnasa hartzea zailduz hil egingo du. Hori da garbitzea, xaboiz garbitzea...
Intsektuei aurka egiteko erabiltzen dugun edozein gairi xaboi hori nahastea komeni da. Kolpea latza izango da. Xaboia eta gai kaltegarria, bikoitza. Bik adina. Bikaina.
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.