Arkitektura industrialari gorazarre
Tximini Kolektiboak 2010eko udan ekin zion bideari, Ibai Etxezarragak eta Beñat Guarrotxenak arkitektura ikasketaren amaierako proiektuari heldu ziotenean. Beraien asmoa birgaitze industrialean murgiltzea zen, eta Sefanitroko fabrikaren inguruneak erakarri zituen. Nerbioi ibaiaren ezkerrean dago, Lutxanan (Barakaldo). Hainbat ate jo eta gero, fabrikako eguneroko bizitza gertutik ezagutzeko gonbitea jaso zuten. 2012an eraitsi zuten eraikina, baina Tximini Kolektiboak Kea film laburrean jasoa du esperientzia.
Lehenengoz Sefanitro fabrikara hurbildu zirenean, 2000 urteko eraisketaren ondorioz 1942an eraikitako fabrikaren aztarnak eta 2012 urtera arte martxan jarraituko zuen fabrika zatia ikus zitezkeen lursail berean. Desulfurazio fabrika berria 1986an eraiki zen, bestearen gainean, nolabait, eta erabilera berri batera egokitu ziren. Itsasadarrarekin kontaktuan eta Lutxana auzoaren aurrez aurre zegoelako erakarri zituen Ibai Etxazarraga eta Beñat Guarrotxena, Tximini Kolektiboko sortzaileak.
Artzai Ona kaleak banatzen ditu Lutxana auzoa eta lantegia. Fabrikaren eraistea 2012rako aurreikusita izateak ideia, asmo eta helburuak hankaz gora jarri zizkien, baina aukera ezin hobea iruditu zitzaien. Fabrika bertatik bertara aztertzeko aukerak erakarri zituen, funtzionatzen ikusteak, hil artean jarraitu ahal izateak, langileekin egunero elkartzeko aukerak. Neurri handi batean bertako langile bihurtu ziren bi arkitektoak ere.
Tximinia, sinboloa baino gehiago
Befesa Desulfuración enpresaren eraisketaren lehen pausoak 2011ko maiatzean eman ziren. Besteak beste zinta garraiatzaileak, uralitazko itxitura, estalkiak eta makinaren bat desmuntatu zituzten. Abuztuaren erdialdera, eraispen-makinak fabrikako lursailetan sartu eta lanari ekin zioten. Sefanitroko parte izandako pirita biltegitik hasi ziren.
2011ko azaroaren 17an, 18:40ean, Befesako tximiniaren lehen zatia erori zen. Lehengaia zakuratzeko dorreak eta 17. azpiestazio elektrikoak, berriz, 2012ko udara arte iraun zuten zutik. Gaur egun itsasadarrera heltzen den zamatokia besterik ez da gelditzen. Ez du luze iraungo.
Kea film laburrak eraiste honen historia laburbiltzen du, eta bereziki, Befesako tximinia erortzen den unea jasotzen du. “Kea denon artean eta denontzat izan den proiektu baten historia da, elkarlan zintzo eta saiatu baten historia. Gure iragan hurbila eta protagonista izan dituen pertsonak omentzeko modua da, arkitektura industrialari gorazarrea”, azaldu digute Tximini Kolektibokoek.
Lara Izagirreren zuzendaritzapean eta Ibai Etxezarragaren eta Beñat Guarrotxenaren gidoiarekin egin den film laburra mutua dugu Kea. 15 minutuko iraupenean lantegiaren zaratak baino ez dira entzuten. Eraisteko zorian den eraikin bati hartu zaion afektua, edo nostalgia prebentiboa, edota memoria mantentzeko erantzukizuna islatzen du. Estetika industriala giza eboluzioaren gailurtzat jotzen da, baita planetaren hondamenaren arrazoi nagusitzat ere.
Auzokideak eta batik bat Sefanitroko eta Befesako langileak dira filmaren atzean dauden pertsonak. Lantegiaren eraisteak batu eta banatu egin ditu Lutxana auzoko biztanleak. Azken finean, Etxazarragak eta Guarrotxenak dioten bezala, estetika industrial jada “huts” hau ezin uler daiteke atzean dituen istorio humanoak gabe. Horregatik, espazio hauen berreskurapena aldarrikatzen dute Tximini Kolektibotik, Europako beste herrialde batzuetan egin den bezala. Alemaniako Ruhr ibaiaren ertzeetako zonalde industriala jartzen dute horren eredu. “Ondare industriala ez da ondare izango, norbaitek horren balioaz ohartarazi arte. Artearen historiaren parte garrantzitsua da estetika industriala. Bere horretan errespetatu, landu eta ikertu behar da”.
El Villar aztarnategian 2017an aurkituriko mosaiko erromatar handia zaharberritu eta ikusgai jarri dute Ablitasko kultur etxean. IV. mendeko villa edo etxaldeak 40.000 metro koadro ditu eta oso-osorik dagoela uste dute arkeologoek, nahiz eta zati txiki bat baino ez duten... [+]
Kalearen eszena irudiz beterik dagoen leku bat bezala agertzen zaigu, hitz eta irudiz osaturik, informazio, iragarpen, publizitate eta mezuekin batera paseatzen baitugu egunero eta uneoro. Kalea euskarri fisiko boteretsua izanik, ikusezko kulturaren sustatzaile izateko, eta... [+]
Etxean sartuta dago gurekin sentituko dugun txoko bat, gauaren nekean besarkatzen gaituen gune bat, negarra askatzeko espazio sentituko dugun hori, goxotasunarekin konektatuko gaituen etxekoitasuna, bakardadean konpainia egingo gaituena. Mugimenduan diren bizitza askok ez dute... [+]
Non dago auzoa lekututa? Galdetzen du irudiak. Gure testuinguru eraikiak hartu duen deribagatik, irudian ikusten duguna aldirietako auzo berri bat izan ezean, kasu gehienetan ez dugu irudian identifikagarritzat jo dezakegun ezer topatuko. Tranpa batean sartu gaitu, erantzuna... [+]
Etxe batean badira zenbait gune, gutxitan erakusten zaizkionak etxetarra ez den norbaiti. Esan trastelekua, ganbara, galdara gela, armairu bat. Askotan lurrazpiko etxeko oinean edo irisgarritasun gutxiko etxearen goialdean kokaturik dira. Etxearen txoko hauek lotsa,... [+]
Baltimore ibai gaineko zubiaren erorketa urte bukaerako oroimeneko irudien artean jasoko da, zubi baten erorketa ikuskizun zirraragarri eta salbuespenekoa baita. Zeren eta zubiak eta eraikinak ez dira berez erortzen, lehergailu edo artefaktu baten eztandak bat-batekotasunaren... [+]
Eta arkitektoen burbuilean, krisi klimatikoaren gaineko kezka igartzen al da? Galdetu dit agroekologoak.
Eraikuntzaren sektorea CO2 emisioen portzentaje altuaren eragilea izanik, galderak zentzua badu. Naomi Klein-ek Honek dena aldatzen du liburuan kontatzen du nola hegazkin... [+]
2024ko Arkitektura Pritzker Saria arkitekto japoniar bati esleitu zaio: Riken Yamamoto-ri. Bere izena tekleatzen baduzue, bere izenari lotuta dauden eraikin irudiak ez dira bereziki deigarriak. Deigarria dena da Pritzker sariak oraindik ere eraikin berriak eta oparoak egitearen... [+]
Otsaila da iaz ekoiztutako pelikula uzten sari banaketaren hilabetea. Zinemara joateko aitzakiarekin, arkitektura eta hiria oinarri dituen Wim Wenders-en Perfect Days ekarri nahi dut hizketaldira.
Pelikularen sinopsi zabalduan irakurri daiteke komun publikoetan garatzen dela... [+]
Arto zelaietan aise eta trebeki mugitzen den traktorea hiriko pasealekuetan agertzeak irudi-txoke bat ekartzen du, lekuz kanpo dagoen gailuak bere dotorezia eta indarra galtzen du hirian, orpo altuko zapatek mendialdean paseoan ikustean galtzen duten bezalaxe. Traktorearen... [+]
Mostafa Waziri Egiptoko Antzinaroko Kontseilu Goreneko idazkari nagusiak Mizerinoren piramidea zaharberritzeko proiektu erraldoia aurkeztu du berriki: Gizako piramiderik txikiena granitozko blokez estaliko dute, jatorrizko itxura berreskuratu dezan. Wazirik proiektua gogo biziz... [+]
Eraikinak albistegiaren lehen lerrora etorri dira; batzuk eraikitzen hasiak direlako, honakoa eraitsi egingo delako eta hangoa, eraikitzea posible egiten duen bidea asmatu bitartean, eraikina izango ez delako, oraingoz. Guztietan, eraikina polemikaren erdigunean, eraikina... [+]
Berriak dio Arkitekturako Harvard unibertsitateko irakasle bat salatu dutela tesiaren zati bat kopiatu izanaganatik. Duela urte pare bat, Princeton-eko dekanoaren plagio salaketa baten eskandalua zabaldu zen, eta hango kasua gertuagotik jarraitzeko aukera izan genuen, kopialaria... [+]
Berriki Donostiako Arkitektura Eskolan agerkunde arkitektoniko bat izan dugu. Tesi doktoral baten markoan eta Ibon Telleria arkitektoaren eskutik, euskal baserriaren inguruko ezagutzaren aldaera bat azaldu da. Ekarpenak dio, lagar ereduaren baserrien hasierako eraikuntza 1450... [+]