Otsoa ala gizakia?

Hori oso ondo dago –esango dizu adi entzun dizun bazkaltiarrak–, baina nola konbentzituko duzu marrazoa arraiak ez jateko? Homo homini lupus dio latinezko esapideak (gizakia otsoa da gizakiarentzat) eta askok egungo kanibalismo ekonomikoa horrela justifikatzen dute, berekoitasuna espiral genetikoan bagenerama moduan.

Felberrek uste hori ipurdiz gora jartzen duten hainbat ikerketa ditu aipagai, tartean Joachim Bauer neurobiologoarenak. Bauerren esanetan, Darwinek eboluzioaren teoria sortu zuenean, XIX. mendeko Ingalaterrako gizarte kapitalista islatu zuen, baina ezin da inolaz ere esan gizakiok genetikoki egoistak garenik. Alderantziz, ingurura egokitzeko bide onena kooperatzea dela dio Bauerrek, baita biologikoki ere. Antza, gizakiok elkar ulertzen dugunean, garunak estimulua nabaritzen du eta ondo sentiarazteko hormonen jarioa hasten da.

Hitz gutxitan, enpresen artean lehian aritu beharrean, elkarrekin kooperatzea litzateke gizarte osoaren ongizatea handitzeko modu natural eta eraginkorrena.

Hori lortzeko, GOEren errezetak ez du aparteko misteriorik: produktuetan etiketatu graduala (gorria, horia, berdea) sortuko lukete auditorien emaitzekin, erosleek enpresak saritu edo zigortu ditzaten; balantze onak lortzen dituzten enpresek hobariak edo laguntza publikoak jasoko lituzkete, kreditu merkeagoak, kontratazioetan eta ikerkuntza programetan lehentasuna…  Gisa horretan, enpresaren helburua jada ez litzateke etekin ekonomiko hutsa izango, guztien onerako jarduera baizik.

Esaldi hau idazten ari garen unean, 856 enpresak, 58 politikarik, 147 erakundek eta 2.877 lagunek eman diote babesa guztien onerako ekonomiaren mugimenduari. Horietako askok guztien onerako balantzea egina dute gainera, eta ez dira tamainaz eskasak inondik ere. Badaude aseguru etxeak, garagardo produzitzaileak, bankuak, okindegiak, altzarigileak… Horietako askok ehunka langileri ematen diote beharra eta milaka bezero dituzte.

Egiptoko Sekem enpresan, esaterako, 1.850 langile ari dira. Nekazaritza biodinamikoaren bidez basamortuari eta bertoko jendearen pobreziari aurre egiteko Ibrahim Abouleishek  Sekem sortu zen, 1977an . Kooperatiba horretako enpresek baliabide ekologikoak erabiltzen dituzte zukuak, espezieak eta fito-botikak produzitzeko, besteak beste. Bidezko merkataritzan eta bazkideen parte hartzean ere urratsak egin dituzte; bertako etekinekin haurtzaindegiak eta jasangarritasuna zer den ikasteko unibertsitateak eraiki dituzte.

Espainiako Estatuko hainbat herrialdetan eta Hego Amerikan ere aski zabaldu da guztien onerako ideia, batez ere ekainean gaztelaniazko bertsioa publikatu zenetik (La economía del bien común). Babesleen artean Euskal Herriko dozena bat enpresa txikiren izenak azaltzen dira eta hausnarketa taldeak sortu dira –Bilbon eta Donostian talde bana (ikusi goiko koadroko elkarrizketa)–. Gaztelaniazko liburu horrek, hain justu, MCCren esperientzia dakar gogora, zenbait esparrutan guztien onerako ekonomiarekin bat egiten duelako.

“Mugimendua geldiezina da eta bera bakarrik ari da hazten” diote GOEren defendatzaileek. Zinez, egitasmoa, etiketatu eta pizgarri soil batzuk baino subertsiboagoa baita. Merkatu ekonomiatik atera ez, baina hura iraultzeko neurriak jasotzen ditu. Azken batean, “herri subiranoak” konbentzio batean guztien onerako lege batzuk ezartzean iritsiko ginateke hogeitabira, halako “konstituzio ekonomiko” bat sortzean, alegia.

Piztia kapitalistak baina, azkar atera ditu atzaparrak, eta ez dira gutxi izan zenbait hedabidetan Felberren kontra jaurtitako eztenak: anarkomarxista, nerabea, poto egindako ezkertiarra... Beste askorentzat, zumarrak garia ematea bezain erraza da ekonomia ametsetako hori egia bihurtzea. Pauso handiegia.

“Ipotxen pausotxoen estrategia erabili behar dugu –dio austriarrak bere hitzaldietan–, egin dezagun ahal duguna. Ez gaitezen hasi Banco Santanderrekin, ezta Europar Batasunarekin ere. Has gaitezen Muro d’Alcoiko ekintzaileekin”.

Muro d’Alcoi, guztien onerako udalerri

Mediterraneoak Valentzian ikusten dituen lehenengo mendien magalean sartuta, Muro d’Alcoi 9.000 biztanleko herri ezkertiar abertzalea da –Bloc Nacionalista Valenciák irabazi ditu azkeneko lau udal hauteskundeak–. Bertan ondu da guztion onerako ekonomiaren baitan koka litekeen esperimentu bat: Celler la Muntanya upeltegiko jabe Joan Cascant-en ekimenez Microvinya ardoaren proiektua jarri zuten abian duela urte batzuk.

Filoxeraren gaitzak jo aurretik, inguru guztia mahastiz marraztua zegoen paraje haietan. Cascant eta bere bazkideak ardoa egiten hasi zirenean, abandonaturik zeuden mahasti sail txikien jabeengana jo zuten. Hala, helburu hirukoitza lortu dute: batetik, mahastiak lehengoratu eta mahastizainen bizimodua duintzea; bestetik, ardo arrakastatsua produzitzea tokiko mahats barietateak erabiliz; eta azkenik, Muro d’Alcoiko gizarte eta kultur taldeak proiektuaren inguruan batzea.

Microvinya ardoa 28 minifundiotako mahatsarekin egiten da eta zigilu propioa du. Zigilupe horretan merkaturatutako ardoek baldintza batzuk bete behar dituzte: nekazariak egindako lanaren ordainetan irabaztea; mahatsa bertako mahastietatik lortzea eta ingurumenari kalterik ez egitea; upeltegia inguruan errotua egotea; eta promozioa diseinatzea bertako herrien kultura errespetatuz.

Iraultza txiki bat ekarri du mahasti-zaintzaren ikuspegi berri horrek herrian. Hasi ziren mahastiak berreskuratzen eta bukatu dute urtero jasangarritasun jardunaldiak antolatzen, dekrezimenduaz hitz egiten eta guztien onerako ekonomia babesten. Muro D’Alcoik guztien onerako udalerri izendatu baitu bere burua.

Austrian, Bavieran, Hegoaldeko Tirolen eta Suitzan ere, hainbat udalerri guztien onerako ekonomiaren partaide izango direla iragarri dute mugimenduaren webgune ofizialean. Gisa horretako udalerri batek betekizun batzuk dauzka, horien artean, udal administrazio publikoan guztien onerako balantzea egitea eta neurriak hartzea azpikontratatzen dituen enpresek, eta udalerriko gainerako enpresek, balantze hori egin dezaten. Vienan, adibidez, aztertzen ari dira balantze hori egina duten enpresek lehentasuna izatea udalak erosketak egiten dituenean.

Euskal Herrian baditugu zero zabor sortzearen aldeko udalerriak, baita hurbileko komertzioa sustatzeko euskal monetaren proiektua ere, baditugu auzolanean bizi diren herriak, autogestionatzen diren auzoak, ekonomia sozialean eta kooperatiboan esperientzia handia duten eskualdeak... Zein izango da guztien onerako klubera animatzen lehena?