Biologiko-ekologiko-organiko ekoizten duten baserritarrak (eta horretara ahal bezainbeste hurbiltzen saiatzen direnak, pestizida eta ongarri kimikoak saihestuz) ez ziren gehiegi harrituko. Stanfordeko ikerlariek ez dute hautsi joan den urtarrilean Jose Miguel Mulet ingeniariak Eroski katearen Consumer aldizkarian utzitako aterakaiaren marka: “Iruzur egitea da elikagai ekologikoak osasunarentzat eta ingurumenarentzat hobeak direla esatea”. Internetez euskaraz ere leitzeko moduan dago.

Baina Stanfordeko unibertsitatearenak bestelako oihartzuna lortu du, Annals of Internal Medicine aldizkari zientifikoan publikaturik, hedabide nagusi guztiek anplifikatu baitute haren uhina. Argiako irakurleak seguruenik entzuna du albistea: pestizida gutxiago edukitzea aitorturik, gainerakoan modu ekologiko edo biologikoan ekoiztutako jakiek ez dutela era industrialean hazitakoek baino balio nabarmenki handiagorik nutrizioaren ikuspegitik.

Stanfordekoei alde askotatik erantzun zaie, gurean ere erreakzioak izan dira. AEBetan bertan argitaratutako zenbait arrapostuk interes berezia dute, ulertzeko bai ikerlanaren xehetasunak, bai horiek komunikatzerakoan erabilitako zenbait teknika, atzean egon daitezkeen interesak eta gaiaren mamia bera zertan dagoen.

Gaiari buruz aurretik plazaratutako 298 ikerlanetan arakatu dute Stanfordeko ikerlariek, bi ondorio nagusitara iristeko. Bat: “Dagoen literatura zientifikoak ez du ebidentzia sendorik azaltzen esateko jaki organikoak nabarmenki elikagarriagoak direla ohikoak baino”. Eta bi: “Jaki organikoak kontsumitzeak gutxitu dezake pestiziden hondarrak eta antibiotikoentzako sendagaitzak diren bakterioak barneratzea”.

Chuck Benbrookek The devil in the details –hitzez hitz, “Deabrua xehetasunetan datza” edo baita “Xeheki azaltzen gaitz da” artikuluan– aztertu du afera. Benbrook AEBetako administrazioan goi kargua izana da nekazaritza gaietan, sistema barruko gizon entzutetsua da beraz.

Alta, Standfordekoek darabilten bibliografia berean aurkitzen ditu Benbrookek jaki eta nekazaritza ekologikoen hiru onura nagusi. Hasteko, pestizidarik ez erabiltzean, gutxitu egiten dira kimikoek fetuen eta haurren garapenean eragindako kalteak. Bigarrenik, haragi eta esneki biologikoetan omega-6 eta omega-3 koipeen arteko oreka nabarmenki hobea da. Eta azkenik, gutxitzen da antibiotikoekiko tratagaitzak diren bakterioen sorrera, nekazaritza industrialaren kalte handietako bat.

Bestalde, galdetu du beste askok bezala Benbrookek, zer da elikagai bat bestea baino significantly more noutritious (nabarmenki elikagarriagoak) izate hori? Ikerketa askok ekologikoei aitortu badie zenbat elikagaitan %10etik %30a arteko abantaila... hori ez da significantly more noutritious? C bitamina, antioxidante eta azido fenolikoetan %60-%80 aberatsagoak izatea ere ez?

%5etik %33ra dagoen tartea

“Jaki batek –dio Benbrookek– ez dauka zertan izanik osagai garrantzitsuenetan %50 aberatsagoa giza osasunari onura handiak ekartzeko.  Zenbait osagai berezitatik %10 gehiago edukitzeak jendearen osasunari onura nabarmenak ekarriko lizkioke”.

Bada Stanfordekoek aipatu baina aintzat hartu ez duten ikerlan bat, Kristen Brandt buru zuela Newcasttleko (Britainia Handia) unibertsitateko ekipo batek plazaratua 2011n, Agroecosystem Management and Nutritional Quality of Plants Foods: The Case of Organic Fruits and Vegetables. Hartan Brandten taldeak erakutsi du jaki ekologikoek zenbait osagaitan dauzkaten kopuru handiagoak lotuta daudela horiek ekoizteko nekazaritza sistemarekin; biologikoan hazitako landareek defentsa mekanismo sendoagoak edukitzeagatik gertatzen omen da.

Benbrookek salatu du, bestalde, Standfordeko ikerlanean estatistikak aurkezteko modua. Adibidez, kutsatzeko arriskuak azaltzen hasita organikoetan %5 (81 laginetatik 4) eta industrialetan %33 aurkitu badira (4.069tatik 1.354) esan daiteke haietan arriskua %28 txikiagoa dela? Ehunen gainean 28 puntu gutxiago, bai, baina alderatzen hasita ez zen zuzenagoa izango esatea “%81 txikiagoa”? Bestea, jendea nahasteko modu bat da.

Pestiziden eragina hain arinki gainetik kendu eta gutxietsi izana ere ez die barkatzen Benbrookek Standfordekoei. “AEBetako Pesticide Data Program delakoaren datuekin, nik kalkulatu dut marka konbentzionaletan pestizidak aurkitzeko arriskua 17,5 aldiz handiagoa dela marka organikoetan baino. Honek esan nahi du jaki biologikoetan pestizidengatiko osasun arriskuak %94 txikiagoak direla”.

Pestizidek jendeen osasunari dakarzkieten kalteez informazio asko bada munduan. Benbrookek AEBetan berrikitan plazaratutako bakan batzuk oroitarazi ditu bere argudioak sendotzeko. “Gaur demostratuta dago intsektizida organofosfatodunek handitzen dituztela jaiotzear dagoen fetuaren garapen neurologikoan arriskuak (...) eta baita astma, arreta galdu-hiperaktibitate asaldura (ADHD ingelesez) eta autismoa edukitzekoak. Eskolako umeetan egindako ikerlan gehiago badira zentzu berean.

Antibiotikoentzako tratagaitzak diren bakterioena da Beenbrookek nabarmendu duen beste afera. Hauen arriskua jaki industrialetan hiru halakoa da biologikoekin alderatuta. Herritarrei eten gabe gomendatzen zaie antibiotikoak gutxi eta zorrotz hartzeko, baina gutxiago aipatzen da horiei aurre egiten asmatu duten bakterio eraldatuak hein handi batean granja industrial erraldoietan sortu direla.

 Dena dela, Standfordeko ikerlarien lanak jasotako beste kritika batzuek haien lanaz gain independentzia jarri dute auzitan. AEBetako intelligentsia ezkertiarreko idazlanak plazaratzen dituen Common Dreams guneak gogorarazi du agribusiness eta elikadurako multinazionalek –Cargill, Bill and Melinda Gates Foundation, Monsanto...– donazio handiak egin dizkiotela ikerlana finantzatu duen Stanford-Freeman Spogli Institutuari. Nekazaritza organikoa sustatzen duen Cornucopia elkarteak salatu du ikerlarien artean dagoela Ingram Olkin irakasle zaharra, lehenago tabako korporazioen alde lanean aritua.

Earth Island Journaleko Jason Marcek, aldiz, pestiziden artean itotzen diren nekazariei eta hauen umeei erreparatu die. Beretzako onurak txikiak balira ere, ekologikoak jaten segiko luke, baserritarren osasunari sekulako mesedea egiten diolako.