Zildairik gabeko ahoa
Azukrea emendatzen ari da. Goza eta goza ari dira fruituak landareetan: sagarrak, udareak, gaztainak, mahatsak, intsusaleak, zuhandorraleak, udarelatxak, maaltzaleak, maspilak, basakaranak, arantzaleak, gurbitzak... Beren haziak sakabanatuko dituzten animalien aho-sabairako, gutizia tentagarri izateraino ondu behar dira fruituak, eta azukrea da kakoa. Azukreak bere bidea egiten ari dira, ontzen, hobetzen, gozatzen... Azukre findegiak dira fruituak. Fruitu heldu horiek emango duten muztioan azukreak hartzituz ardoak egingo ditugu. Azukreok ahoaren ortzia kitzikatuko duten lurrin konplexuenak, sotilenak, ederrenak bihurtuko dira.
Etxeko mahastitxotik mahastiak itsaso diren lurretara joana naiz lehengo astean. Animaliak dabiltza, gabiltza mahats mordo artean. Geurean azeria dabil, eta ikusten dudanero, Esopori egozten zaion eta gero Felix Maria Samaniego biasteriarrak XVII. mendean bere erara idatzi zuen Azeria eta mahatsak alegia datorkit gogora. Beste animalia batzuk dabiltza Biasteri aldameneko Villabuenan, panpanoak, zabalik hartu nauen mahasti itsasoan. Untxiak. Eta ehiztariak. Ingurune lehorrean mahatsondoaren panpano oparoak jaki ederra untxi belarjalearentzat. Eta mahastizain ehiztariak ezin untxia bapo berdintzen ikusi. Mahatsaren emana eskastuko denaren ustearekin ehizarako grina pizten zaio; nola piztu gainera! Horrek Samaniegoren beste alegia bat berritzen dit: Ehiztaria eta untxiak, La Fontaineren bat iturri duena. Mahastizain-ehiztari lagunak, hirurogeitamartaka urte ditu eta untxi jauzkarien ehizarako beste animalia baten laguntza behar du. Ez da, ez, txakurra. Hudoa da. Hudo haragijalea untxiaren gordelekuaren labirintoko zuloetan sartu, hura harrapatu eta aitaren batean jango du. Untxia hiltze soilak ez du, ordea, ehiztaria aseko. Hudoak ez, berak jan nahi du untxia. Horretarako hudoak untxia izutu eta uxatu behar du eta zulotik aterarazi, ehiztariak nahierara tirokatzeko. Hortzak ezin erakutsi ditu hudoak. Ahoa itxirik lan egin behar du. Zildaia du ahoan. Ez edonolako zildaia, alajaina! Ehiztari horren ustez, lagun bakar batek egiten omen ditu hudo-zildai horiek, Kanarietan. Tokitan! Etxeko ardo paregabeak bustitako ehiztariaren zildairik gabeko ahoak, lasai asko, harro asko, azaltzen dit bere balentrien berri.
Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]
Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]
Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]
Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]
Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]
Gure etxean ezker-aihena izenarekin ezagutu genuen (Humulus lupulus). Izan ere, makina bat ezker-aihen landu da gure herriko errioaren erriberatan, garagardogintza hedatu zenarekin batera. Otsaihena, zerbeza-lorea, zerbeza-landarea, bier-belarra eta ezker-belarra ere deitzen... [+]
Udaberriak ekarri dit gaia sudurraren aurrera. New Yorkeko ikerketa gune desberdinetan lan egiten zuten C. Bushdid, M. O. Magnasco, L.B. Vosshall eta A. Keller zientzialariek 2014ko martxoan “Science Magazine” sonatuan argitaratu zuten artikulu batek zalaparta polita... [+]
Urte arteko egun xelebreak amaitu dira, lurretik sortutakoetatik jan eta edan batean osatzen diren egunak. Hobebeharrez, onenetik onenera janedan ere. Ustez. Kaba eta xanpain botila astunak erraz dantzatzen dira. Gaur egun askotarikoak badira ere eskuera, lehen beste upeleko... [+]
Egin du izotzak berea: azioa, txarkeria. Aspaldian ikusi gabeko izotz zuri galantak izan ditugu apirilaren bukaeran. Sator-lana baina agerian, inongo lotsarik gabe: azerikeria. Ikaragarria bota du Euskal Herriaren hegoaldean.
Mila gau eta bat gehiago ipuin sortaren antzera, azken 22 urteetako mila artikulu eta bat gehiago hauen kontakizuna aitaren batean igaro zait. Txoko honetan Gerezi sasoi aparta izenburua zuen lehen artikulu xinple hura idatzi zuen umemoko hari, Persiako ipuin sorta horretako Nur... [+]
Maiatz ederrari ekin diogu. Konturatzerako bero sapa azaleratzen diguten urteko egun luzeenetan gara. Urteko gau motzenak izango dira orduan, baina ikuskizun paregabea eskaintzen dutenak. Ez naiz ari jai txolinenei adarrak ipintzen dizkieten su-festa zalapartatsuez. Isilagoak... [+]
Uhaga edo ponpa izugarriak dira landareak. Zuhaitz handiak, zer esanik ez. Metro eta erdiko gerribuelta duen pago (Fagus sylvatica) batek egunero 400 litro ur behar ditu metabolismoari eusteko. 400 litro ur aurkitu behar ditu non edo han; sustraije ikaragarria garatzen du ur... [+]
Estimatzeko intentzio osoarekin sagardo botila bat ireki, edalontzia sudurrera hurreratu eta botila itxita izan duen tortotxaren usaina hartzea, horixe infernua!
Sekulakoa iruditzen zait aurtengo negua jo eta eskaintzen ari zaigun kolore sinfonia. Eguraldi xelebreagatik ote? Epel gozotik izotzera; lehorte punttutik uholdeetara. Ala neroni nabil halatsu, eta aurten begi berriak ditut...
Kosmopolita da getozka, Portulaca oleracea. Munduan barrena hara eta hona hedatu dugu, jakinaren gainean edo azpian, eta toki askotan ondo bizi da. Noranahitarra da, eta edonon nonahikoa. Dakigun guztia bezala, ez dakigu oso ondo nongoa den. Landareez ari garenean, ikaragarrizko... [+]