Higgsen bosoia, masa eta energiaren arteko mugetatik hurbilago
Iaz, CERN erakundeak iragarri zuen argiaren abiadura baino azkarrago higitzen ziren neutrinoak aurkitu zituela, baina gerora frogatu zen ustezko aurkikuntzaren jatorria gaizki egindako neurketa besterik ez zela. Porrot haren ostean etorri zaigu Higgsen bosoia izan daitekeen partikularen aurkikuntza. Horren bidez unibertsoa hobeto ulertzeko aukera izango dugu; besteak beste, materiaren sorkuntza ulertze bidean jarriko gaitu Higgsen bosoiaren ikerketak. Hori bai, neutrinoen porrota eta gero CERNek askoz komunikazio estrategia zuhurragoa erabili du oraingoan.
Aurkitutakoa Peter Higgsek eta beste bost zientzialarik 60ko hamarkadan aurreikusitako bosoia den ziurtatzeko hilabete batzuk igaro beharko dira, CERNen arabera. Badirudi, nolanahi, ziurtatu dezakegula partikula bat uhin izatetik masadun partikula izatera igarotzen deneko gertaera ezagutzetik hurbilago gaudela. Zenbat hurbilago? Auskalo!
Errealitatea hobeto ulertzeko aukera emateaz gain, Higgsen bosoia atzemateak bestelako ondorio “lurtarragoak” izan ditzake. Esaterako, ia segurua da CERNek diru gehiago lortuko duela ikerketekin aurrera jarraitzeko. Higgsek proposatutako eredua zentzuzkoa dela ere esan daiteke honezkero, baina ikerketak eman dezakeenaz hitz egiteko goiz da. Hamarkadetako kontua izango da.
“Jaungoikoaren partikula” ere esaten zaio Higgsen bosoiari, zientzialari askok gaitzesten duten goitizena izanagatik. Hainbatek esan du energia materia bihurtzeko prozesua ulertzeak Jainkoaren izaera ulertzea ekar dezakeela. Ez dut uste horrela izango denik, eta are gutxiago epe laburrean. Batetik, orain abiatuko den ikerketa-bideak urte asko beharko dituelako emaitzak izateko; bestetik, nanoan ez ezik ez al da makroan ere begiratu beharko? Hau da, masa-energia binomioaren portaera ulertzeko ez al da unibertsotik haratago dagoena ezagutu beharko? Kontuan hartu behar da bigarren arlo horretan ikerketaren hastapenetan baino ez gaudela. Arazoaren alderdi erlijiosoari dagokionez, aurkikuntza bakoitzak galdera berri bat dakarrenez, elizak oso lasai daudela iruditzen zait.
Nori ez zaizkio izozkiak gustatzen? Euskal Herriko ume gehienei, behintzat, bai. Tanzanian ere horrela da, are gehiago, bertan egon ohi diren tenperaturak kontuan hartuta. Horiek horrela, 1963an Tanzaniako ume batek izozkia prestatzerakoan behatutakoak zeresana sortzen du... [+]
Azken hilabeteetan 5G teknologiarekin lotutako informazio asko argitaratzen ari da hedabideetan, dagoeneko oso interkonektatuta dagoen mundu batean telefonia mugikorrak emango duen hurrengo jauzia iragarriz. 5Gak osasunari eragin diezazkiokeen ustezko kalteak dira jarraipen... [+]
Zientzia du ogibidea Ruth Lazkozek (Bilbo, 1971), baina nekez ikusiko duzu bata zuria jantzita laborategi batean. EHUko Fisika Teoriko saileko kidea da, eta arbela eta kalkulu-prozesadoreak ditu eguneroko lanabes. Oraintxe esku artean duen egitekoa sinple azaltzen da: Einsteinen... [+]
Grabitazio uhinen aurkikuntzak aro berri bat irekiko du gure unibertsoaren ezagutzan. Izan ere, grabitazio uhinei esker unibertsoaren iraganeko bilakaera ezagutu ahalko dute ikerlariek.
Elkarrizketa = (Esan+ Entzun)²
Martxoaren 11n lau urte beteko dira Fukushimako zentral nuklearra lehertu zenetik. Ikerlariak bat datoz historiako istripu nuklearrik kutsagarriena izan dela, baina ez dira ados jartzen izango dituen ondorioez. Orain arteko ondorioak ebaluatzea, berriz, zaila da, erradiazioak ez... [+]
1964. urtean Higgs bosoien teoria plazaratu zen: unibertsoko partikula guztiek masa zergatik zuten azaldu nahi zuen. Sen onari erantzuten zion eta beste edozein teoriak baino probabilitate haundiagoak zituen egia izateko, baino 2012rarte ez zen frogatzerik izan.
Zientzia eta guda gizonezkoen alor esklusiboak ziren XX. mendearen hasieran. Espresuki debekatuak zitzaizkien emakumezkoei, neskametzarako edo gizasemeen menpeko lan anonimoetarako ez bazen behintzat.
Stephen Hawking fisikariak boikot akademikoa egingo dio Israeli, bertako presidente Shimon Peresen omenez egingo den ospakizunera joateko gonbidapena ukatuz. Gutun baten bidez eman du erabakiaren berri, Israelek palestinarrei emandako tratua gaitzetsi asmoz, The Guardianek... [+]
CERN laborategiko zientzialariek Higgsen bosoia izan daitekeen partikula aurkitu dutela iragarri dute gaur goizean. 1960ko hamarkadan Peter Higgs fisikari britainiarrak esan zuen partikula elementalen artean beste guztien jatorria izango zen partikula bat existitu behar zela,... [+]
Azken hamarkada bitan, materia atomoz atomo eta molekulaz molekula manipulatzeko gaitasuna garatu dugu gizakiok. Hartara, gauzatu egin da 1950eko hamarkadan Richard Feynman fisikari ospetsuak irudikatutakoa, berak izen hori eman ez bazion ere: nanoteknologia. Aukera berrien... [+]