Gasteiztik Baionara, kaleak kantuz eta euskaraz
Badira duela urte dezente sortutako kantu taldeak, baina gehienak azken bospasei urtetakoak dira. Gehiago edo gutxiago, hiru ardatz dituzte: kalean kantatzea berreskuratzea, euskal kantagintza kultur ondare gisa zabaltzea eta euskararen erabilera bultzatzea.
Gasteizen, 2009an, Korrika bukatu bezperan abiatu zen Gasteiz Kantuz. Pare bat urte lehenago egin zen lehen ahalegina, baina porrot egin zuen. 2009an, hileko lehenengo larunbatean, 12:00tan, hasi ziren ateratzen, eta euskaldunak, euskaltzaleak, erdaldunak eta abeslariak elkartu ziren. Kandi Anda Euskaraz Bizi elkarteko kide gisa azaldu zen Gasteiz Kantuz sortzeko egin zuten lehen bilera deialdira. Plazan euskal kantak abesten ibiltzea zertarako den garbi dauka: “Kalean euskara oso gutxi erabiltzen da Gasteizen eta Gasteiz Kantuzekin lortzen duguna da bi orduz euskaraz bizitzea. Baina egia da betikoarekin ibiltzen garela batzuetan, alegia, ‘gaztelaniaz egiten ez badugu jendea minduko da...’”. Ordea, kaleetako kantaldien ardatz nagusia euskara da, eta gero datoz kantak eta dantzak. Erdaldunak ere hurbiltzen dira kantura, eta euskara jakin ez arren, euskaraz abesteko ahalegina egiten dute. Haiek tartean direnez, komunikazioa zein hizkuntzatan bideratu erabaki behar izaten dute. Adibidez, kalean direla, kantatik kantara zer abestuko duten eta zein orrialdetan dagoen esan behar da. Beste batzuetan azalpen luzeagoak ematen dituzte jende multzoaren aurrean. Batzuetan erdaldunek gaztelaniaz egiteko eskatzen dute. Kandi Andak adierazi digu ahalegin guztia egiten dutela bi orduko tartea euskararen espazioa izan dadin eta horretarako bide hauek jorratu dituzte: abestia zein orrialdetan dagoen euskaraz esaten dute, eta behar izanez gero, hatzez adierazi. Azalpen luzeak euskaraz ematen dituzte, eta eskatuz gero, laburpena gaztelaniaz. 200 e-posta dituzte, bi zerrendetan banatuta. Euskaldunek euskaraz jasotzen dute informazioa eta erdaldunek euskaraz eta gaztelaniaz.
Azpiegitura txikikoa
Ez dute beste munduko azpiegiturarik behar kantaldiek. Gasteizkoek hiru oinarri baino ez dituzte behar hileroko saiorako: tokia, entseguak eta kantutegia. Gorbeia bodegoian geratzen dira hilero eta kalez kale ibiltzen dira alde zaharrean. Azoka eguna aukeratu zuten propio. Entseguak hilean bitan egiten dituzte eta 168 kantako kantutegia daukate. 3.000 ale atera zituzten eta agortuta dago. Bigarren edizioa egitekotan dira, abesti berriak sartuta. Ez dute diru-laguntza finkorik, ez baitute elkarte izaera hartu. Kantekin grabatutako mp3 formatuko CDa daukate eta bi egiteko ditu; batetik, 3 eurotan salduta diru pixka bat biltzea, eta bestetik, kantariek etxean abestiak ikasteko eta errepasatzeko aukera izatea. Larunbateko saioek ukitu exotikoa ere hartzen dute. Turistak begira geratzen dira, eta CDa eskatu ere egiten dute. Eskatzen lehenak diren katalan eta madrildarrei erosteko esaten diete, laguntze aldera.
Gasteiztarrek ez dute inolako baldintzarik bete behar kantuan aritzeko. Gutxi-asko ehun kantuzale elkartzen dira hilero eta tartean behin, indarberritzeko asmoz, inguruko kantu-jiratara joaten dira, hala nola, Baionara, Donostiara, Gernikara, Otxandiora eta Iruñeko San Ferminetara.
Lizarran ere kantuz
2007an, Lizarran Garean Euskaldunon Elkartea aurkeztu zutenean, hamaiketakoaren ondoren, bi musika adierazpen kalean zehar ibili ziren: batukada eta Lizarran Kantuz. Bigarrena, elkartearen helburuak (euskaraz bizitzea) lortzeko ekintza interesgarria izan zitekeela pentsatu zuten. Lizarrako jaietan errepikatu zuten esperientzia eta arrakasta izan zuela ikusita, 2007ko irailetik aurrera hilero azkeneko larunbatean ateratzea erabaki zuten. Luisfer Etxeberria Gareaneko bazkidea da, sortzetik Lizarran Kantuzen dabil, eta arrakastaren gakoa bere ustez zein den azaldu digu: “Euskaltzaleak datoz kantatzera, noski, baina nolabaiteko balore sozialak bilatzen dituenak begi onez hartu gaitu. Lizarra erdi-erdian egiten dugu, kalean jende asko dabilen orduan eta modu naturalean. Jendeari gustatu egin zaio”. Horrek esan nahi du euskaraz ez dakien jendea ere gerturatzen dela. Hizkuntza kudeaketa egiteko orduan gauzak garbi dituzte: “Oso gardenak gara, hasieratik adierazi dugu gure helburua euskaraz bizitzea dela, eta beraz, jendearekiko komunikazio guztia euskaraz egiten dugu”.
Garean Euskaldunon Elkarteak hainbat alorretan egiten du lan, hala nola, umeen aisialdia, mintzalaguna, irrati saioa, aldizkaria eta helduentzako ekimenak. Horietako hanka bat da Lizarran Kantuz. Eskola esparrutik kanpo zegoen hutsunea betetzea zuten gogoan kanta saioak antolatzerakoan.
Euskara dute ardatz, baina ondo kantatzea gustatzen zaie. Horregatik, bi esaldi idatzita dituzte kantutegian. Josanton Artzerenak honela dio: “Kantua kantu denean kantaria ez da ikusten, kantuak du ezkutatzen”. Oskorriri berriz, beste hau hartu diote: “Euripean kantari, I’m singing in the rain, edozein egoeratan, dela afari dela txango dela lagunarteko parranda, lasai desafinatzeko”. Hots, denok dugu gustuko ondo abestea eta areago gure kulturaren ordezkari bagara. Era berean, Garean elkartekoen nahia da edozein herritar kantu taldera gerturatzea.
Aurten 15 urte egin dituzte, itxura guztien arabera haiek izan ziren euskal kantuak talde gisa kalean abesten lehenengoak. Baionako Ikastolako guraso batzuk hasi ziren kantari, bi helburu zituztela: euskal kantuak zabaltzea eta ikastolarentzako dirua ateratzea. Baionan Kantuz izeneko elkartea sortua dute. Hilero laugarren larunbatean 11:00etan elkartzen dira merkatuan eta han egiten dute saio osoa. 50 urtetik gorako jendea biltzen da eta gehienek ez dakite euskaraz. Patrich Franchessena elkartearen sortzaile eta kideak adierazi duenez, “partaide gehienak ez dira abertzale eta euskaltzale gogorrak, ez dakite euskaraz. Dena dela, maite dute euskara”. Erdaldunek entseguak eskatzen dituzte, baina elkarteak ezin du halako lanik hartu. Hala ere, Baionan badira euskal kantuak irakasteko ikastaroak.
Gazteak nola ez diren animatzen galdetu diogu Frantsesenari eta ordutegia aipatu digu. Larunbat goiza ez da nonbait egokiena gazteak inguratzeko. Aldiz, Baionako jaietan ere kalera ateratzen dira kantatzera eta arratseko 20:00etan izaten denez gazte andana gerturatzen da. Jaiak aipatu ditugu, baina horrez gain hainbat ostatutatik eta herritatik deitzen diete kantatzera joateko.
Bost CD argitaratuak dituzte ikastolaren alde diru pixka bat biltzeko.
Goizez Nafarroako zubirik esanguratsuenak jendez beteko ditu Sorionekuak dinamikak. Arratsalderako mobilizazio herritarra deitu dute Iruñeko Kostarapea parketik Alde Zaharreko Takonera parkeraino.
EAEko udal legearen euskararen arloko zenbait artikuluren aurkako epaia eman zuen Justizia Auzitegi Nagusiak 2023an, eta orain Gorenak berretsi du. Eusko Jaurlaritzak ez du garaiz aurkeztu epaiaren aurka egin zezakeen helegitea.
Sarriguren, Tafalla, Noain, Buztintxuri eta Gares herrietako D-PAI ereduko ikastetxeetako familiak kalera aterako dira Hezkuntza Departamentuak foru lege bidez ingeleseko orduak handitu nahi dituela salatzera. Euskarazko murgiltze ereduaren kontrako erabakia dela iruditzen... [+]
Osakidetzan egun, ez dago bermatuta euskarazko zerbitzua. Zerbitzu gehienetan ez dago hizkuntza irizpiderik eta herritar euskaldunek bere burua nabarmendu beharra daukate, egoera oso zaurgarrian, euskarazko zerbitzua jaso ahal izateko.
Aberri Eguna elkarrekin ospatzeko xedez sortu zen Euskal Herria Batera plataforma. Aurten, ikusgarri bat eskainiko dute apirilaren 11n, Manex Fuchs antzerkilariaren, Lorea Agirre idazlearen eta Martxel Rodriguez dantzariaren eskutik.
EHEk deituta, Baionan manifestazioa egin dute apirilaren 6an. Euskararentzat eta euskaldunentzat justizia eskatu dute, eta Euskararen Errepublika aldarrikatu. Hilaren 11n EHEko bi kide epaituko dituzte Baionako auzitegian desobedientzia ekintza bat egin izanagatik.
Aurtengo Lokizaldeako Euskararen Eguna Murieta herrian ospatu dute, larunbatean, goizean hasi eta ordu txikiak handitu arte. Zita garrantzitsua eta gozagarria da Nafarroako Lizarra ondoko eskualdeko euskaltzaleentzako.
Aurtengo berritasuna da. Ahobizi eta belarriprest rolen artean aukeratzeaz gain, herritarrek Euskaraldia Hikan parte hartzeko aukera izango dute. Hitanoa erabiltzen ez den herrietan, toka eta noka, bien erabilera bultzatuko da, eta hitanoa bizirik dagoen herrietan nokaren... [+]
Ezagutzen duzue Kneecap filma? Oscar sarietarako hautatu zuten. Belfasteko hirukote baten istorioa da. Kneecap Hip Hop talde ezaguna da gaur egun, eta hizkuntzaren aldeko jarrera (gaelikoa) argia dute, IRAren osteko belaunaldiaren gorabeherak kontatzen ditu filmak; drogak eta... [+]
Behatokiak Hizkuntza Eskubideen Egoera 2024 txostena aurkeztu du. Herritarrek helarazitako gertakarien bilduma aztertuta, ondorioztatu dute 2024an egoerak ez duela hobera egin, eta gainera, kexak jaso dituzten hainbat entitateren eskutik urraketak iraunarazteko jarrera sumatu... [+]
Kutxa Banku Fundazioak adierazi du Kutxabankeko presidentearen adierazpenek ez dutela fundazioaren pentsamoldea islatzen, "Hizkuntza aniztasuna beti da aberastasun iturri, nekez izan daiteke oztopo", argudiatu dute.
Gozamen aparta bezain deskribatzeko zaila dakar, norbaiten hitzak irakurri edo entzun ostean, zera pentsatzeak: “Horixe zen neu aurreko hartan azaltzen saiatu nintzena!”. Idazlea eta itzultzailea da María Reimóndez, eta galegoz aritzen da, hizkuntza... [+]
Nafarroako biztanle gehienak (% 63) "euskara sustatzearen aldekoak edo oso aldekoak" dira, eta %17 baino ez daude aurka, Xabier Erizek eta Carlos Vilchesek Eusko Ikaskuntzaren eta Nafarroako Gobernuko Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako... [+]
Hizkuntzakeriatik edo glotofobiatik eta, zer esanik ez, euskararen aurkako gorrototik, askotan ikusi izan dugu gure euskara makila guztien zahagi bihurturik. Azkena, Anton Arriola Kutxabankeko presidentea ibili zaigu makilakari lanetan gure hizkuntzari astindu eta makilakada... [+]
Hemen da "uda bete abentura bizitzeko aukera." Zabalik dago aurtengo Euskal Udalekuetan izena emateko epea. 6 urtetatik 17 urtera arteko haur eta gazteentzako hamaika txanda antolatu dituzte Bernedo, Abaigar eta Goñi herrietan.