Goizeko 9:20 dira eta Errenteriako Madalena ermitaren aurrean elkartu gara Langaitz ikastolako ikasle eta irakasleekin. Itsas bazterrean, herria ezagutzen liburua lantzen bukatu berri dute 8-9 urteko haurrek eta ikasgelan barneratutakoa menperatzen duten ikustera atera dira kalera. Liburuxka horren bitartez, Erdi Aroan Errenteriak zituen ezaugarriak, portuak izan zuen garrantzia edota herriaren bizitza eta jardunak itsasoarekin zuen lotura ikusi dituzte. Horrez gain, ordura arte Nafarroako Erresumako lurrak izan zirenak Gaztelak eskuratu zituenean, herriak jasan zituen aldaketak ezagutu dituzte; herriaren izen aldaketa eta harresitzea, besteak beste.

Langaitz ikastolan, Errenteriako beste sei ikastetxeetan bezala, herria bera ikasgai bihurtzeko hautua egin dute. Herriko kultur ondarea ezagutzeko eta ondare horren transmisioa bermatzeko, hezkuntza proiektu zabala eratzea proposatu zion Udalak Hik Hasi Euskal Heziketarako Egitasmoari. Emaitza sei liburuxka edo unitate didaktiko izan dira, adin ezberdinetan une historiko jakinak lantzeko. Hasieratik, herritarren beraien parte-hartzea bilatu da eta egitasmoa martxan jarri duten herriko zazpi ikastetxeez gain, herriko elkarte eta eragile ugarik ere bere ekarpena egiteko aukera izan du; denen proposamenak eta aldaketak entzun ostean hasi ziren unitate bakoitza diseinatzen.

Zehazki, honako xedeak hartu ditu kontuan proiektuak: herritarren izaeraren kontzientzia indartzea, euskal kultura eta euskararen normalizazioa bultzatzea, gazteen artean herriko kontuak eta informazioak zabaltzea, ikastetxeekin trebakuntza eta hedapena lantzea, integrazioa erraztea eta, batez ere, herritarrengan herriarekiko, historiarekiko eta bizitzarekiko jakin-mina eta atxikimendua sortzea. Arantxa Urbe Hik Hasiko langile eta proiektuaren koordinatzaileak dioenez, herri baten eraikuntza, herria ezagutzetik hasten da: “Ezagutzen ez duzun gauza bat ezin duzu maitatu, ez baduzu maitatzen ezin zara inplikatu eta ez badago inplikaziorik, nola egingo du aurrera herriak?”.

Erdi Aroko kaleetan barna

Gaurko antolatu duten txangoa hasi baino lehen, ermita aurrean eserita daude ikasleak. Ermita duela 500 urte legenarra zuten gaixoak sendatzeko erabiltzen zutela gogora ekarri du haurretako batek. Une honetan ateak itxita dituen arren, Madalenako festetan ateak zabaltzen dituztela gaineratu du beste batek.

500 urte atzera eginez ari dira herria bisitatzen eta hurrengo geralekua Foru edo Xenpelar enparantzan egin dute. Ingurura begiratu eta eraikinen dotoretasunari so, Donostiatik Errenteriara garraiatutako merkantziak izan dituzte hizpide. Erdi Aroan portua kokatuta zegoen lekutik Ugarritza atearen aurrera joan dira eta bertan egin dute hurrengo pausagunea. Ikasleek eskua altxatu eta Ugarritzako ateaz gain beste lau ateak non dauden eta daukaten izenaren jatorria errepasatu dituzte. Horien artean, merkatura joateko gurdientzako zabaldutako Ugarritzako atea edota Nafarroara igarotzeko erabiltzen zuten Nafarroako atea. Parrokiaren ate nagusiaren parean, udaletxea aurrez aurre dutela, egin dute ibilaldiaren azken geldiunea. Ikasleek gustura komentatu dute udaletxea kartzela zen garaia, eta gerora mutilentzako eskola izan zela ere kontatu die irakasleak.

Herria ezagutzen proiektua pozik hartu dute ikasleek. “Gure herriari buruz ez genekizkien gauzak ikasten ari gara eta atsegin dut hori. Gainera, noizean behin herrira jaitsi eta gisa honetako txangoak egiten ditugu, ondo dago” esan digu gazte batek.

Historiaurretik hasi eta gaur egun arteko Errenteria ezagutzeko aukera dute ikasleek, sei unitate didaktikoei esker. 7-8 urterekin, Historiaurrea eta historia aroak lantzen dituzte. Hurrengo ikasturtean, Erdi Aroan murgiltzen dira eta horren ostean, 1638. urteko erasoen ondoren Errenterian jendea pilatzeak ekarritako arazoak aztertzen dituzte, herriko auzoen jatorria ere ikusiz. 10-11 urterekin, neurrigabeko eraikuntzen eraginez gertatutako uholdeak aztertzen dituzte ikasleek. Orain, gu! izeneko bosgarren liburuxkan berriz, Karlistadak eta Gerra Zibilak herrian eragindakoez hitz egiten dute. Azkenik, seigarren atalean, euskararen inguruko sentsibilizazioa lantzea da asmoa.

Jolasen bitartez ikasten

Unitate didaktiko bakoitzak ikasleentzako ariketa dinamikoak biltzen ditu. Gurutzegramak, herriko argazki eta irudiekin osatutako ariketak, argitu beharreko mezu sekretuak, herriko hedabide eta elkarteei buruzko azalpenak eta garaiko pertsonaia garrantzitsuei buruzko ipuinak, esaterako. “Gertuko kontuak lantzen ditugu, bertokoak, eta hori gogoko dute ikasleek”, diosku Maria Galardi irakasleak. Pertsonaia ezagunen kasuan, historiografia ofiziala zabaltzeko ahalegin berezia egin dutela aitortu du Urbek, pertsonaia historiko ofizial gehienak apaizak edo nabigatzaileak direlako, eta ikuspegi zabalagoa eman nahi izan dute.

Ibilaldia bukatu orduko hamaiketakoa banatzeko ordua iritsi da. Mari Zozaiakoaren historiaz galdetu eta haren amonak erakutsita sendabelarrekin ukenduak egiten zituen emakumea zela gogoratu du ikasleak. Bukaera tristea izan omen zuen Mariren bizitzak, izan ere, ezagunen batek salatu eta sorgin izatea egotzita epaitu zuten.

Aurtengo ikasturteko azken txangoari amaiera eman beharrean daude Langaitz ikastolako ikasleak. Erdi Aroan gertatutakoaren inguruan nahikoa hausnartu dute eta orain Itsas bazterrean liburuxkaren azken orria itxi dute. Hala ere, herriko historiaz oraindik bada zer  ikasi, galdetu eta ikertu, eta horri ekingo diote hurrengo ikasturtean ere.