Ostalari gozoak

Limoiondoa, Citrus x limon.
Limoiondoa, Citrus x limon.

Zitriko usaina zabaldu samarra da landareetan. Zitriko usaina ikaragarri gustukoa du jendearen sudur mintzak. Beste animalien mintzetan edo sudur sabaietan zer sentipen edo zirrara eragiten ote duen ez dugu berehalakoan jakingo. Jateko behintzat, ez dira gustuko jaki. Usain bortitz antzekoa duten landareak ez ditu hola eta hola jango belarjaleak. Sudur sabaiaren txoratzaileak ahosabaiak atzera botatzen ditu, nonbait.

Landareak ez dira ikuspegi antropozentriko motz orokortuenaren araberako jaki soilak. Ekosistemen sistemek iraun eta garatzeko, biotopoetan topo egiteko, eta landare jendearen jendarteek bizi ahal izateko... Bizidun askok egiten du topo sistema eta jendarte horietan: intsektu, hegazti, arrain, bakterio, birus, onddo... Horiek badakite: bizitzea ez da jatea soilik.

Landareak ere badaki. Bortitz arin edo fin, bere burua usainez janzten duen landareak zertan ari den badaki; usaina sortzeko energia hori ez du ez alferrik xahutuko. Ahosabaia minduko dion animalia hori uxatu eta beste batzuk erakarri nahiko ditu. Horientzat landareak, bere usaina gorabehera, habia babes lehorpe altzo etxe ezkutaleku aterpe ohe itzal geriza besape gordeleku ohantze zulo dira. Biga gorriren baten, moxal jostalariren baten, orein izuren baten, asto zuriren baten, arkazte mozoloren baten, ahardi txatxuren baten hozkatik urrutiratu nahi dutenek usaindun horietan babes hartuko dute. Ez denek, ordea. Usaina usaintzat dutenek, kirats zaienek ez. Koska polita!

Babestu-uxatu jokoa, geure jendartean ederki asko baliatzen dakiguna, landare jendearekin erabiltzen ikasi behar dugu. Baratze-soroetan gure landareak bazkatzera datozkigun arerioekin, adibidez. Guretzat usain atsegina eta arerioentzat kiratsa.

 Zitriko usain atseginera itzuliz, ezkai-limoia (Thymus x citriodorus), Mexikoko laranjondoa (Choisya ternata), verbena limoiusaina edo Luisa-belarra (Lippia citriodora), sasi laranja lorea (Philadelphus coronarius), benetako zitrikoen sendi osoa (Citrus sp.) eta abar luze bat erabili dezakegu arerioak gure landareetara ez hurbiltzeko barrikada gisa.

Bada beste hamaika. Hamaika usain eta landare: menda edo batanak, geranio edo zaingorriak...


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Bestelakoak
2019-05-17 | Jakoba Errekondo
Zaldaleak irabazten

Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]


2019-03-28 | Jakoba Errekondo
Klima aldaketa eta paisaia

Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]


2018-09-11 | Jakoba Errekondo
Sagardoaren emakumeak

Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]


2018-07-19 | Jakoba Errekondo
Alde guztietatik jatea

Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]


2018-04-20 | Jakoba Errekondo
Kurka-kurka

Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]


2018-04-15 | Jakoba Errekondo
Ezker-aihena

Gure etxean ezker-aihena izenarekin ezagutu genuen (Humulus lupulus). Izan ere, makina bat ezker-aihen landu da gure herriko errioaren erriberatan, garagardogintza hedatu zenarekin batera. Otsaihena, zerbeza-lorea, zerbeza-landarea, bier-belarra eta ezker-belarra ere deitzen... [+]


2018-03-23
Usainez usain

Udaberriak ekarri dit gaia sudurraren aurrera. New Yorkeko ikerketa gune desberdinetan lan egiten zuten C. Bushdid, M. O. Magnasco, L.B. Vosshall eta A. Keller zientzialariek 2014ko martxoan “Science Magazine” sonatuan argitaratu zuten artikulu batek zalaparta polita... [+]


2018-01-16 | Jakoba Errekondo
Möet & Chandon sagardoa

Urte arteko egun xelebreak amaitu dira, lurretik sortutakoetatik jan eta edan batean osatzen diren egunak. Hobebeharrez, onenetik onenera janedan ere. Ustez. Kaba eta xanpain botila astunak erraz dantzatzen dira. Gaur egun askotarikoak badira ere eskuera, lehen beste upeleko... [+]


2017-05-23 | Jakoba Errekondo
Izotza egurrean

Egin du izotzak berea: azioa, txarkeria. Aspaldian ikusi gabeko izotz zuri galantak izan ditugu apirilaren bukaeran. Sator-lana baina agerian, inongo lotsarik gabe: azerikeria. Ikaragarria bota du Euskal Herriaren hegoaldean.


2017-05-15 | Jakoba Errekondo
Mila eta bat gehiago

Mila gau eta bat gehiago ipuin sortaren antzera, azken 22 urteetako mila artikulu eta bat gehiago hauen kontakizuna aitaren batean igaro zait. Txoko honetan Gerezi sasoi aparta izenburua zuen lehen artikulu xinple hura idatzi zuen umemoko hari, Persiako ipuin sorta horretako Nur... [+]


2017-05-01 | Jakoba Errekondo
Ipurtargiak etxera

Maiatz ederrari ekin diogu. Konturatzerako bero sapa azaleratzen diguten urteko egun luzeenetan gara. Urteko gau motzenak izango dira orduan, baina ikuskizun paregabea eskaintzen dutenak. Ez naiz ari jai txolinenei adarrak ipintzen dizkieten su-festa zalapartatsuez. Isilagoak... [+]


2017-04-25 | Jakoba Errekondo
Izerdiari izerdiarekin

Uhaga edo ponpa izugarriak dira landareak. Zuhaitz handiak, zer esanik ez. Metro eta erdiko gerribuelta duen pago (Fagus sylvatica) batek egunero 400 litro ur behar ditu metabolismoari eusteko. 400 litro ur aurkitu behar ditu non edo han; sustraije ikaragarria garatzen du ur... [+]


2017-03-07 | Jakoba Errekondo
Tortotx garbia

Estimatzeko intentzio osoarekin sagardo botila bat ireki, edalontzia sudurrera hurreratu eta botila itxita izan duen tortotxaren usaina hartzea, horixe infernua!


2017-01-31 | Jakoba Errekondo
Koloreen susperraldia

Sekulakoa iruditzen zait aurtengo negua jo eta eskaintzen ari zaigun kolore sinfonia. Eguraldi xelebreagatik ote? Epel gozotik izotzera; lehorte punttutik uholdeetara. Ala neroni nabil halatsu, eta aurten begi berriak ditut...


2017-01-23 | Jakoba Errekondo
Sagard eta huroiak

Kosmopolita da getozka, Portulaca oleracea. Munduan barrena hara eta hona hedatu dugu, jakinaren gainean edo azpian, eta toki askotan ondo bizi da. Noranahitarra da, eta edonon nonahikoa. Dakigun guztia bezala, ez dakigu oso ondo nongoa den. Landareez ari garenean, ikaragarrizko... [+]


Eguneraketa berriak daude