Kostaldeko gotorlekuak: itsasokoak ez ziren enbaten zain
Bertan beti egongo balira moduan. Haitzak legez, hormigoizko eraikinak itsasertzera begira aurkitu ditzakegu Hendaian; bunkerrak, Abadia gaztelutik gertu, Arroka Bikiak parez pare. Guztira, naziek Hendaia inguruan 150 bunker eraiki zituzten Bigarren Mundu Gerran.
Asko desagerrarazita badaude ere, larre berde artean eraikitako defentsa lerroaren aztarnak ikus daitezke.
Hendaiatik Normandiara 12.000 bunkerrez osatutako harresia eraikitzeko agindua eman zuen Hitlerrek 1941eko irailean. Naziek Ingalaterrarekin zuten gerrako porrotak zirela eta, estrategia aldaketa bat hartu zuen momentu hartan führer-ak. Indarrak ekialdera, Errusiara, bideratuko zituen armada naziak eta mendebaldea zaintzeko 4.000 kilometrotan Atlantikoko Harresia izenekoa eraiki zuten.
Bigarren Mundu Gerra amaitzerakoan Frantziako agintariek bunker eta lubakiak desagerrarazi zituzten, baina batzuk zutunik jarraitzen dute oraindino. Hendaian, Abadia gaztelutik oso gertu, dozena erdi bunkerren aztarnak erraz ikusteko moduan daude. Santa Anako lurmuturrean, amildegi ertzetan daude ondoen kontserbatu direnak. Kostaldeko defentsa gunerik mardulenetakoa izan zen Hendaia.
Aurreko egunetan euria egin badu, lokatzetarako arropa egokiarekin joatea komeni da bunkerretara gerturatzeko. Abadia gazteluaren eremuan, Hendaiako hondartzatik gertu, Bidarteraino doan bidea dago, eta bertatik abiatu daiteke Santa Anako lurmuturrera eta bunkerretara. Bidea hartu eta nahiko segidan Larretxea izeneko baserria dago, eta bertan, ingurumenaren interpretazio zentroa.
Abadiako eremuan bidezidor ugarik eroaten dute bisitaria itsasertzerantz. Bide osoan atzean edukiko dugu fantasiazkoa dirudien Anton Abadiaren gaztelua. Bidezidorrak jarraituta, ia hiru urtez soldadu nazien bizitoki izan ziren bunkerretara helduko gara. Bidea ez da guztiz laua, tarte askotan lubakien gainean egindako bidea delako. Bunkerren eta lubakien hormigoi zati txikiak ere ikus daitezke aztarna handietara bidean.
Etxeen moduan apainduta
Hasieran bunkerrotan eliteko soldaduak egon ziren, 40 eta 55 urte bitartekoak, baina gerrak aurrera egin ahala, gaztetxoak edo agureak bidali zituzten soldadu haien ordez, soldadu onenak Errusiako frontera bideratzen zituztelako. Bidasoa eta Baiona artean alemaniarrek 15.000 soldadu inguru eduki zituzten itsasoko erasoen zaindari.
Bizimodu lasaia eduki zuten soldaduek Lapurdiko bunker eta lubakietan. Aztarnak ikusita irudikatu ezin den arren, bunkerretako hormak etxeetakoak bailiran apaintzen zituzten, eta bertan dutxak, jantokiak eta logelak zeuzkaten. Hendaia hartzean, Abadia gaztelua kuartel bihurtu zuten naziek, eta jatekoa bertatik eroaten zuten bunkerretara egindako bidexketatik. Janari faltak eraginda, soldaduen artean desertzio asko izan zen, eta alemaniarrak gerra galtzen zebiltzala jabetzean ere, askok ihes egin gura izan zuen. Diotenez, soldadu asko hil zen igerian Hondarribira ihes egiten saiatzean.
Itsasertzeko lerroan, bunker batzuk gotorleku hutsak ziren, eta beste batzuek metrailadorea zeukaten. Oraindik metrailadorea mantentzen duen bunker bat badago Santa Anako lurmuturrean, Kapelu izeneko muturrean. Berau da ondoen mantentzen dena. Barrura sartzeko moduan dago, eta gela bi eta begiratokia dauzka, metrailadorearekin.
Nazien ihesa
1944ko uztailean utzi zuten Hendaia soldadu naziek. Joan aurretik soldaduek bunkerretako kanoiak indargabetu zituzten aliatuen esku gera ez zitezen. Bordele pasatuta erresistentziaren erasoa jaso zuten, eta Poitiers inguruan errenditu egin ziren 16.000 bat gizon.
Ondoen mantentzen den bunkerraren gainean, Abadiako Adixkideak elkarteak ipinitako Haize Arrosa dago. Naturaren elementuak eta ipar haizearen norabidea ditu ardatz. Ingurugiroarekin estu lotutako itxaropenezko mezu bat transmititu gura izan dute Abadiako Adixkideek Haize Arrosarekin. Elkarte horrek Hendaiako kultura, ondarea eta natura zaintzeko hainbat lan egiten du.
Hendaiako ikuspegi ederrenetakoak daude Santa Anako lurmuturretik. Behin bertara gerturatuta, ezinbestekoa da Abadia gaztelua bisitatzea. Udan barrutik bisitatu ahal izateko zabalduko dute, uztailaren 18tik abuztuaren 21era. Itsasoko ikuspegia gaztelua bezain ikusgarria da. Dunbak edo Haitz Bikiak izeneko arroka ezagunak daude lurmuturraren parean. Kondairak dionez, Haitz Bikiak jentil batek bota zituen itsasora, habaila erabilita. Amildegiak, kalak eta Loia badia ikus daitezke bertatik.
Kuriosoa da. Defentsarako eraikinen hondakinetan gatazken historia bake apur batekin nahastuta arnasten da. Euskal Herriko itsasertzean mendez mende eta gerraz gerra zutunik mantendu diren hainbat gotorleku eta eraikin militar daude. Hendaiako bunkerrak gerrarik garaikideenaren eraikuntza izan ziren. Aipagarriak dira baita ere Gorlizko faroaren alboan dauden bunkerrak, Gerra Zibilaren ostean Francoren aginduz preso errepublikanoek eginikoak.
XX. mendeko lubakiez gainera, euskal itsasertzean mota askotako defentsa-lekuak ditugu. Gatazken historia bertatik bertara irudikatzeko lekuak dira, paisaia ikusgarrietan kokatuak. Kostaldeko probintzietatik bana aukeratu dugu, gerrek itsasertzean utzitako historiaren zertzelada txikiak emateko:
Zokoako gotorlekua
Arrantzan diharduen Ziburuko auzo txiki honen interesgunerik handiena gotorlekua da. Enrike IV.ak eraiki zuen XIV. mendean, espainiarren erasoei aurre egin eta Donibaneko Badia babesteko. Geroago, XVII. Mendean, Sebastien Le Prestre –Vauban legez ezagutua– ingeniari militar frantses entzutetsuak berriztatu zuen gotorlekua. Harresia eta dorrearen egitura egoera onean daude. Ikuskizun ederra eskaintzen dute harresiaren kontra hausten diren olatuek. Portuko itsasargia ere ikustekoa; monumentu historikoaren izendapena dauka. Gotorlekua ikusi eta gero Zokoatik Ziburura ibilaldi polita egin daiteke.
Getxon, Galeako fortea edo Printzearen gaztelua
XVIII. mendeko gotorlekua da. Ingelesen erasoengandik Bizkaiko kosta defendatzeko urgentziaz eta presaka egin zuten eraikin militar hau. Diputazioak agindu zituen beharrak, eta Jaime Sycre koronelaren agindupean inguruko herrietako 600 pertsonek jardun zuten bertan, derrigortutako lanetan. Lanak 1742an hasi zituzten, eta hurrengo urteko udaberrian amaitu. Historialariek diotenez, gotorlekua ez zuten inoiz borrokarako erabili. Militarrek utzi eta gero, bertan Bizkaiko lehen itsasargia egin zuten 1782 inguruan. Britainia Handiko legioak birritan suntsitu zuen faroa, 1812an eta 1836an, karlistadetan liberalei laguntzera etorri zirenean. Gaur egun dagoen itsasargia XIX. mendean eraiki zuten, zaharraren lekuan. Aranzadi elkarteak duela sei urte zaharberritze lanak egin zituen Galeako gotorlekuan.
Errenterian, San Markoseko gotorlekua
Izen bereko mendian eraiki zuten San Markoseko gotorlekua. Leku estrategikoa da, bertatik Donostiako Badia eta Pasaia ikusten dira eta. Ikuspegi ikusgarria. Bigarren gerla karlistan eraiki zuten, karlisten tropa ibiltariak babesteko. Gerra amaitutakoan, 1876an, Oiartzungo defentsa lerrora batu zen, Pasaiako portua defendatzeko lerrora. Gaur egun berriztuta dago gotorlekua, eta jardunaldi, ekintza sozial eta ospakizunetarako erabiltzen da. Oarsoaldeko begiraleku ederra.
Hogeigarren edizioa ekainaren 14an egingo da eta futbol partida, bazkari eta kontzertuz josia egongo da. 20 urtez presoekin elkartasunez lelopean ospatuko dute eguna, eta ekintza "bereziak" iragarri dituzte.
EHEk deituta, Baionan manifestazioa egin dute apirilaren 6an. Euskararentzat eta euskaldunentzat justizia eskatu dute, eta Euskararen Errepublika aldarrikatu. Hilaren 11n EHEko bi kide epaituko dituzte Baionako auzitegian desobedientzia ekintza bat egin izanagatik.
350 poliziako "Force Frontière" dispositiboa baliatu dute Gipuzkoako eta Lapurdiko mugetan migratzaileen kontra egiteko martxoaren 26 eta 27an. Aurrez "terrorismo islamistaren" aurka egiteko aitzakiaz erabiltzen zituzten dispositiboak, orain "migrazio... [+]
Euskal hizkuntzalaritza esperimentaleko katedra berria estreinatu dute Baionako fakultatean.
Frantziako legebiltzarrean Errepublikanoek eta Batasun Nazionalekoek egindako zuzenketen harira dator erabakia. Zuzenketak onartu dituzte, eta, beraz, Euskal Hirigune Elkargoak emisio gutxiko eremua ezartzeko gastu ekonomikorik ez egitea erabaki du.
Hirurehun bat pertsona hurbildu ziren jende katea osatzeko Marengo eta Pannecau zubien artean.
Arrazismoaren aurkako nazioarteko eguna kari, larunbat honetan 16 alderdi, kolektibo eta elkartek deia luzatu dute, Baionako Marengo eta Pannecau zubien artean giza kate bat osatzeko. Aniztasuna, elkartasuna eta giza eskubideen errespetua aldarrikatzera deitu dute,... [+]
Ba al dakizue frantses batzuk harritu egiten direla mugaren alde honetan ere euskaldunak bagaudela jakitean? Ba bai, harrigarria bada ere, behin, Donostian, frantses batzuei entzun nien sinetsi ezinik beren buruari galdetzen: “Saint-Sébastien est au Pays... [+]
Bidarteko gasnategian bahiketa burutu duen gizona, militar ohia zen. Asteazken arratseko 7.30tan Erretegia izeneko gasnategian bertako kudeatzailea bahitu eta poliziaren kontra tiro egin duen gizonak 54 urte zituen.
Larunbatean, martxoaren 8an, Urruñako herriak Daniela Albizu izena ezarri dio herriko etxearen aitzineko plazari, emazte abertzale honen memoria omentzeko.
Asteburu honetan hasiko da Gaztetxeak Bertsotan egitasmo berria, Itsasun, eta zazpi kanporaketa izango ditu Euskal Herriko ondorengo hauetan: Hernanin, Mutrikun, Altsasun, Bilboko 7katun eta Gasteizen. Iragartzeko dago oraindik finala. Sariketa berezia izango da: 24 gaztez... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]
Duela 150 urte, 1875eko martxoaren 7an jaio zen Maurice Ravel musikagile eta konpositorea, Ziburun. Mundu mailan ospetsu dira haren lanak, bereziki Boleroa. Sarri aipatzen da Parisen bizi izan zela, kontserbatorioan ikasi zuela aro berri bateko irakasleekin, munduko txoko... [+]
Gauez ia aste osoan ateak itxita izaten ditu Donibane Lohizuneko osasun zentro horretako larrialdi zerbitzuak. Herri Berri udal oposizio taldeak deituta, mobilizazioei ekin diete herritarrek eta jadanik 3.000 sinadura bildu dituzte zerbitzu "iraunkor eta eraginkorra"... [+]