Bermuta
Egia da, alemanen wermut hitzetik dator bermut. Bermut ardoa, edo dena delakoa... Dena delakoa diot, ardo azukre alkohol eta landareekin egindako edabeari ez baitakit nola deitu. Edabe, horixe!
Landareekin osatutako ardoak hartzea ez da oraingoxeko ohitura. Dakigula behintzat, grekoek dagoenerako 2.000 urtetik gora daramate ardo horiekin osatzen. Mahats-ardo guztiak bezala Mediterraneo osoan zabaldu ziren horiek ere. Egun bermut ezagunenak Italian, Frantzian eta Katalunia aldean egiten dira.
Ardoa, berez osasungarria, osatu nahi den gaitzaren araberako landareekin osatuta erabiltzen da. Horretarako, batik bat, erdipurdiko ardo zuriak darabiltzate. Ardo horiek gogortu egin behar dira, alkohola gehituta gogortu, alegia. Errazago edan ahal izateko gozagarriren bat ere eransten zaio, jeneralean azukre soila, gordinik edo erreta. Horren arabera bermuta zuria ala gorria izango da.
Sendabelarrak? Denetik! Iltzea (Syzygium aromatium), kina zuhaitza (Cinchona sp.), jengibrea (Zingiber officinale), oreganoa (Origanum majorana), isipu-belarra (Hyssopus officinalis), ipurua (Juniperus communis), kardamomoa (Elettaria cardamomun), larranbiloa (Matricaria chamomila), martorria (Coriandrum sativum), asentsio-belarra (Artemisia absinthium), kanela (Cinnamomum verum), garrazkien azalak eta abarrek osatzen du bermutgintzan erabilitako landareen zerrenda. Asko kanpotik ekarritako espezia edo landare bitxi, exotiko eta arrotzak dira, edariari ospea eta egin-zailaren itxura emango diotenak. Denak, ia denak, mikatzak dira edo eta, gustukoa edo ez, urrina dute. Bermutgile bakoitzak bere trikimailuak ditu, baina ezkutuko belar nahasketa da kakoa.
Asko hedatzen ari da bermuta eta tankerako edabeak edateko ohitura. Jendearen gustua asmatzen ez da zaila: gozoa eta mikatza nahasi, landareen urrin naturalekin dotoretu eta osasungarria dela zabaltzea. Antzeko edari ugari dago: Katalunian ratafia harrigarriak dituzte, Galizian duten uxuala aukera ikusgarria da eta urrutira gabe geurean patxarana.
Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]
Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]
Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]
Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]
Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]
Gure etxean ezker-aihena izenarekin ezagutu genuen (Humulus lupulus). Izan ere, makina bat ezker-aihen landu da gure herriko errioaren erriberatan, garagardogintza hedatu zenarekin batera. Otsaihena, zerbeza-lorea, zerbeza-landarea, bier-belarra eta ezker-belarra ere deitzen... [+]
Udaberriak ekarri dit gaia sudurraren aurrera. New Yorkeko ikerketa gune desberdinetan lan egiten zuten C. Bushdid, M. O. Magnasco, L.B. Vosshall eta A. Keller zientzialariek 2014ko martxoan “Science Magazine” sonatuan argitaratu zuten artikulu batek zalaparta polita... [+]
Urte arteko egun xelebreak amaitu dira, lurretik sortutakoetatik jan eta edan batean osatzen diren egunak. Hobebeharrez, onenetik onenera janedan ere. Ustez. Kaba eta xanpain botila astunak erraz dantzatzen dira. Gaur egun askotarikoak badira ere eskuera, lehen beste upeleko... [+]
Egin du izotzak berea: azioa, txarkeria. Aspaldian ikusi gabeko izotz zuri galantak izan ditugu apirilaren bukaeran. Sator-lana baina agerian, inongo lotsarik gabe: azerikeria. Ikaragarria bota du Euskal Herriaren hegoaldean.
Mila gau eta bat gehiago ipuin sortaren antzera, azken 22 urteetako mila artikulu eta bat gehiago hauen kontakizuna aitaren batean igaro zait. Txoko honetan Gerezi sasoi aparta izenburua zuen lehen artikulu xinple hura idatzi zuen umemoko hari, Persiako ipuin sorta horretako Nur... [+]
Maiatz ederrari ekin diogu. Konturatzerako bero sapa azaleratzen diguten urteko egun luzeenetan gara. Urteko gau motzenak izango dira orduan, baina ikuskizun paregabea eskaintzen dutenak. Ez naiz ari jai txolinenei adarrak ipintzen dizkieten su-festa zalapartatsuez. Isilagoak... [+]
Uhaga edo ponpa izugarriak dira landareak. Zuhaitz handiak, zer esanik ez. Metro eta erdiko gerribuelta duen pago (Fagus sylvatica) batek egunero 400 litro ur behar ditu metabolismoari eusteko. 400 litro ur aurkitu behar ditu non edo han; sustraije ikaragarria garatzen du ur... [+]
Estimatzeko intentzio osoarekin sagardo botila bat ireki, edalontzia sudurrera hurreratu eta botila itxita izan duen tortotxaren usaina hartzea, horixe infernua!
Sekulakoa iruditzen zait aurtengo negua jo eta eskaintzen ari zaigun kolore sinfonia. Eguraldi xelebreagatik ote? Epel gozotik izotzera; lehorte punttutik uholdeetara. Ala neroni nabil halatsu, eta aurten begi berriak ditut...
Kosmopolita da getozka, Portulaca oleracea. Munduan barrena hara eta hona hedatu dugu, jakinaren gainean edo azpian, eta toki askotan ondo bizi da. Noranahitarra da, eta edonon nonahikoa. Dakigun guztia bezala, ez dakigu oso ondo nongoa den. Landareez ari garenean, ikaragarrizko... [+]